Άγιος Ισαάκ ο Σύρος: "Περί του πώς πρέπει να διάγει ο διακριτικός στην ησυχία"

1. Άκουσε, αγαπητέ, αν θέλης, για να μη αποβούν μάταια τα έργα σου και άκαρπες οι ημέρες σου, στερημένες του κέρδους που ελπίζουν οι διακριτικοί από την ησυχία. Η είσοδός σου σ' αυτήν πρέπει να γίνη με διάκρισι, και όχι με τυπικότητες, για να μη γίνης όπως οι πολλοί· βάλε σκοπό μέσα στην διάνοιά σου, για να κατευθύνης προς αυτόν τα έργα του βίου σου. Ερώτησε αυτούς που γνωρίζουν εκ πείρας περισσότερα και δεν περιορίζονται μόνο στην γνώσι, και μη παύσης να το κάμης, έως ότου γυμνασθής σε όλους τους δρόμους των έργων της ησυχίας. 

Σε κάθε βήμα που κάμεις να εξετάζης, αν βαδίζης στην οδό ή μήπως παρεξέκλινες απ' αυτήν και βαδίζης σε κανένα μονοπάτι έξω από αυτήν. Και να μη πιστεύσης ότι η ακριβής ζωή της ησυχίας τελειώνεται μόνο με τα φανερά έργα.

2. Αν επιθυμής να εύρης κάτι και να το φθάσης με την πείρα σου, πρέπει σε κάθε βήμα που κάμεις να γίνουν σημεία και ενδείξεις μέσα στην ψυχή σου και από αυτά θα γνωρίσης την αλήθεια των πατέρων ή την πλάνη των εχθρών. Ακόμη και αν είναι ολίγα αυτά, αρκούν έως ότου σοφισθής στην οδό σου. Όταν μέσα στην ησυχία βλέπης νοερώς την διάνοιά σου να χειρίζεται ελεύθερα τους δεξιούς λογισμούς, χωρίς να επιβάλλη βία σε κάποιον απ' αυτούς τους λογισμούς, γνώριζε ότι η ησυχία σου είναι σωστή.

3. Επίσης, όταν λειτουργής, αν κατά τις διάφορες φάσεις της προσευχής είσαι όσο το δυνατό μακριά από κάθε μετεωρισμό και ξαφνικά κόβεται ο στίχος στην γλώσσα σου και χύνη προς την ψυχή σου τα δεσμά της σιωπής και αυτά εξακολουθούν να παραμένουν σ' αυτήν παρά την θέλησί της, γνώριζε ότι προοδεύεις στην ησυχία σου και ότι η πραότης άρχισε να διπλασιάζεται μέσα σου. Διότι η απλή ησυχία χωρίς την δικαιοσύνη είναι επίμεμπτη. Η απλή ζωή από τους φιλοσόφους και τους διακριτικούς θεωρείται ως μέλος απομονωμένο και στερούμενο της βοηθείας των άλλων.

4. Αν πάλι βλέπης σε κάθε λογισμό που κινείται μέσα στην ψυχή σου, σε κάθε μνήμη και θεωρία που παρατηρείται κατά την ησυχία σου, να γεμίζουν τα μάτια σου δάκρυα και να βρέχουν ήρεμα τα μάγουλά σου, γνώριζε ότι άρχισε να δημιουργήται φράγμα εμπρός σου για αντίκρουσι των εχθρών.

5. Και αν από καιρό σε καιρό ευρίσκης την διάνοιά σου να βυθίζεται μέσα σου χωρίς καμμιά έκτακτη φροντίδα για τα εξωτερικά και να μένη εκεί για λίγον ή πολύν καιρό, και έπειτα βλέπης τα μέλη σου να είναι σε μεγάλη ατονία και στους λογισμούς σου να βασιλεύη ειρήνη, και αυτή η κατάστασίς σου έχει μεγάλη διάρκεια, γνώριζε ότι άρχισε να επισκιάζη την σκηνή σου η νεφέλη.

6. Εαν όμως, αφού διαμείνης στην ησυχία πολύν καιρό, ευρίσκης στην ψυχή σου λογισμούς που την σχίζουν και την εξουσιάζουν, που την κατατυραννούν όλην την ώρα και οδηγούν την διάνοιά της διαρκώς σε όσα σφάλματα διέπραξε ή στο να επιθυμή να εξετάση τα μάταια, γνώριζε ότι ματαίως κοπιάζεις στην ησυχία και ότι η ψυχή σου ευρίσκεται σε μετεωρισμό. Οι αιτίες που το προκαλούν αυτό προέρχονται σ' αυτήν απ' έξω ή από εσωτερική αμέλεια των καθηκόντων, μάλλον δε από την αμέλεια της αγρυπνίας και της αναγνώσεως. Γι' αυτό ρύθμισε αμέσως την κατάστασί σου.

7. Εάν, όταν εισέλθης σ' αυτές τις ημέρες, δεν ευρίσκης ειρήνη από την ενόχλησι των παθών, να μη εκπλήσσεσαι. Διότι, αν ο κόλπος της γης είναι ζεστός πολλή ώρα μετά το πέρασμα απ' αυτόν των ακτίνων του ηλίου, και επίσης, αν η οσμή των φαρμάκων και του μύρου που χύνεται στον αέρα παραμένη πολλή ώρα πριν διασκορπισθή και αφανισθή, πόσο περισσότερο τα πάθη, που είναι σαν σκύλοι συνηθισμένοι να γλείφουν το αίμα στο σφαγείο, όταν παρεμποδισθούν από την συνηθισμένη λεία τους, στέκονται εμπρός στις θύρες γαβγίζοντας, έως ότου έκλειψη η δύναμις της προηγουμένης συνήθειάς τους;

8. Όταν η αμέλεια αρχίση να εισέρχεται κρυφά στην ψυχή σου και να την στρέφη πίσω στα σκοτεινά, κι' όταν ο οίκος πλησιάζη να σκοτισθή, έρχονται τα παρακάτω τεκμήρια· αισθάνεσαι μέσα σου μυστικά ότι ασθενείς στην πίστι σου και ότι στρέφεσαι περισσότερο προς τα ορατά, ότι η πεποίθησίς σου μειώνεται και ότι ζημιώνεσαι από τον πλησίον σου· όλη η ψυχή, το στόμα και η καρδιά σου είναι γεμάτα μομφή εναντίον κάθε ανθρώπου και κάθε πράγματος, εναντίον όλων εκείνων που συναντάς με τους λογισμούς και τις αισθήσεις, εναντίον του ιδίου του Υψηλού· πτοείσαι από την βλάβη του σώματος, δια της οποίας η μικροψυχία σου σε κυριεύει διαπαντός και βαθμιαίως η ψυχή σου κινείται στον φόβο, ώστε και από την σκιά σου να δειλιάς και να καταπιέζεσαι· διότι εκάλυψες την πίστι με την απιστία· η δε πίστις που αναφέρω εδώ δεν είναι θεμέλιο της ομολογίας των πάντων, αλλά εκείνη η νοητή δύναμις που στηρίζει την καρδιά στο φως της διανοίας και που με την μαρτυρία της συνειδήσεως κινεί στην ψυχή πολλή πεποίθησι προς τον Θεό για να παύση να φροντίζη για τον εαυτό της και να αναθέση την φροντίδα της επάνω στον Θεό, αμέριμνη για όλα.

9. Όταν πάλι προχωρήσης, θα εύρης στην ψυχή σου αυτά τα φανερά σημεία. Δυναμώνεις σε όλα με την ελπίδα και πλουτείς με την ευχή, ποτέ δεν υστερείς σε κέρδη κατά την διάνοια σε όλα όσα συναντάς, αισθάνεσαι την ασθένεια της ανθρωπίνης φύσεως· από το ένα μέρος φυλάσσεσαι από την υπερηφάνεια, από το άλλο πάλι τα μάτια σου καταφρονούν τα ελαττώματα του πλησίον σου. Κυριεύεσαι από την επιθυμία να εξέλθης από το σώμα, για να επιδιώξης αυτά στα οποία πρόκειται να ευρεθούμε στο μέλλον και ευρίσκεις ότι είναι δίκαιες όλες οι θλίψεις που μας συμβαίνουν, που σε συναντούν φανερά και κρυφά. Όλα είναι κοντά σου με κάθε ακρίβεια, μακριά από κάθε οίησι, και πρέπει να προσφέρης για όλα εξομολόγησι και ευχαριστία. Αυτά είναι τα σημεία των αγρύπνων και προσεκτικών, που ζουν με ησυχία και επιθυμούν να φθάσουν στην ακρίβεια της μοναχικής διαγωγής.

10. Οι δε χαύνοι δεν χρειάζονται αυτές τις ενδείξεις για τις ενέδρες των πτώσεων, αφού απέχουν από τις κρυφές αρετές. Όταν κάποιο από αυτά τα σημεία αρχίση να προβάλλη στην ψυχή σου, πρέπει να σκεφθής την ίδια ώρα σε ποιό μέρος άρχισες να παρεκκλίνης. Διότι γνωρίζεις αμέσως ποιας συνοδίας είναι.

Ο Θεός είθε να μας δώση αληθινή γνώσι. Γένοιτο.


Μετάφραση: Παναγιώτης Χρήστου
--------------------------------------------------------
πηγή: Ισαάκ του Σύρου, "Λόγοι Ασκητικοί (Α΄-ΚΣΤ΄), Πατερικαί Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 2009.