Η ΠΡΩΤΗ ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ· ΤΟ ΠΡΟΠΑΤΟΡΙΚΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ (ΗΧΗΤΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΑΙ ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΟΜΙΛΙΑΣ)

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Αν σταθούμε για λίγο ειλικρινά απέναντι στον εαυτό μας, θα διαπιστώσουμε ότι ο πόνος, η αρρώστια και η φθορά είναι παρόντα στη ζωή όλων μας. Από μικρά παιδιά μαθαίνουμε να ζούμε με την αδυναμία του σώματος, με τις δυσκολίες της ψυχής μας, με τα όρια και τα τραύματα που συναντάμε καθημερινά στον εαυτό μας και στους άλλους. 

 

Κι αν κάποιος αναρωτηθεί: «Μα γιατί; Γιατί τόση οδύνη στον κόσμο; Γιατί να αρρωσταίνουμε, να πονάμε, να πεθαίνουμε;», θα έχει θέσει μία από τις πιο βαθιές και ουσιαστικές ερωτήσεις της ανθρώπινης ύπαρξης.

 

Στις προηγούμενες συναντήσεις μας είδαμε ότι ο άνθρωπος δεν δημιουργήθηκε γι’ αυτή την κατάσταση. Δεν πλάστηκε για να υποφέρει ή να πεθαίνει. Αντίθετα, πλάστηκε από τον Θεό «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση» Του — για να ζει, να χαίρεται, να πορεύεται ελεύθερα και με αγάπη προς την ένωση με τον Θεό.

 

Η υγεία του ανθρώπου, όπως τη βιώσαμε στην πρώτη μας ομιλία, δεν ήταν απλώς σωματική, αλλά βαθιά πνευματική: υγεία της ψυχής, του νου, της καρδιάς και του σώματος μαζί. […] Και στη δεύτερη συνάντησή μας είδαμε ότι αυτή η υγεία δεν χάθηκε για πάντα, αλλά αποκαταστάθηκε εν Χριστώ — στον Θεάνθρωπο, που έγινε ο νέος Αδάμ, για να θεραπεύσει τη φύση μας.

 

Σήμερα, όμως, θα σταθούμε πιο προσεκτικά σε μια καθοριστική στιγμή της ιστορίας του ανθρώπου: στην πτώση, στην απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό, η οποία και αποτελεί την πρώτη αιτία όλων των νοσημάτων. Γιατί αν δεν καταλάβουμε τι συνέβη τότε, στην αρχή της ιστορίας μας, δε θα μπορέσουμε να καταλάβουμε ούτε τη σημερινή μας κατάσταση ούτε τον δρόμο που οδηγεί στη θεραπεία.

 

Δε θα δούμε την πτώση απλώς ως μια «παράβαση εντολής» ή ως ένα αφηρημένο θεολογικό δόγμα. Θα την προσεγγίσουμε όπως μας τη φανερώνουν οι Πατέρες της Εκκλησίας: ως μία υπαρξιακή απόφαση του ανθρώπου να ζήσει χωρίς τον Θεό, και ως την αρχή όλων των ψυχικών, πνευματικών και σωματικών ασθενειών που μας ταλαιπωρούν μέχρι σήμερα.

 

Αν θέλουμε, λοιπόν, να καταλάβουμε γιατί αρρωσταίνουμε, γιατί η ύπαρξή μας πολλές φορές μοιάζει διαλυμένη και σκοτεινή, πρέπει να αναζητήσουμε την πρώτη ρίζα του κακού. Και η Εκκλησία μάς δείχνει αυτή τη ρίζα όχι για να μας τρομάξει, αλλά για να μας οδηγήσει στη θεραπεία. Για να μπορέσουμε, με τη Χάρη του Θεού, να ξαναβρούμε την υγεία και την πληρότητα που χάσαμε.

 

Αυτό θα προσπαθήσουμε να κάνουμε στη σημερινή μας ομιλία: να δούμε πώς ξεκίνησε η αρρώστια της ψυχής μας, πώς η πτώση μάς απομάκρυνε από τη ζωή, και πώς ο δρόμος της επιστροφής ξεκινάει από τη συνειδητοποίηση αυτής της απώλειας.

 

 

1. Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ 

Για να καταλάβουμε πώς ξεκίνησε το κακό στη ζωή μας, πρέπει να ξεκινήσουμε από την ελευθερία του ανθρώπου. Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο «κατ’ εικόνα Του», δίνοντάς του λογική, συνείδηση και κυρίως ελεύθερη βούληση. Ο άνθρωπος δεν προορίστηκε να υπακούει μηχανικά, αλλά να αγαπά ελεύθερα. Γι’ αυτό και του δόθηκε η εντολή του Παραδείσου – όχι ως περιορισμός, αλλά ως πρόσκληση να επιλέξει συνειδητά τη σχέση με τον Θεό.

 

Η ελευθερία, όμως, περιλαμβάνει και τον πειρασμό. Ο άνθρωπος έπρεπε να σταθεί υπεύθυνα απέναντι στον Δημιουργό του: να Τον εμπιστευτεί ή να Τον αρνηθεί. Ο διάβολος, με μορφή φιδιού, δεν εξανάγκασε τους πρωτόπλαστους. Απλώς πρότεινε έναν άλλο δρόμο: να γίνουν θεοί χωρίς Θεό, βασισμένοι μόνο στις δικές τους δυνάμεις. Αυτή ήταν η ουσία του πρώτου πειρασμού: η ψευδαίσθηση της αυτάρκειας, της αυτονομίας, της ζωής χωρίς τον Θεό.

 

Η Πατερική Παράδοση επισημαίνει ότι η αρετή δεν μπορεί να υπάρξει με τη βία. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέει: «οὐκ ἀρετή τὸ βίᾳ γινόμενον». Αν ο άνθρωπος δεν είχε την επιλογή να απορρίψει τον Θεό, δεν θα μπορούσε και να Τον αγαπήσει πραγματικά. Έτσι, ο Θεός άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο του λάθους, όχι για να πέσει ο άνθρωπος, αλλά για να φανερωθεί η ωριμότητα και η ελευθερία του.

 

Ο πρώτος πειρασμός, λοιπόν, ήταν η πρόταση μιας ψεύτικης ζωής χωρίς Θεό. Ο άνθρωπος έπρεπε να διαλέξει: εμπιστοσύνη ή αυτάρκεια; Κοινωνία ή απομάκρυνση; Δυστυχώς, όπως θα δούμε, επέλεξε τον δρόμο της αυτονομίας – κι έτσι μπήκαν στη ζωή μας ο θάνατος, η ασθένεια και η εσωτερική σύγχυση.

 

 

2. ΤΟ ΠΡΟΠΑΤΟΡΙΚΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ: Η ΕΠΙΛΟΓΗ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ ΧΩΡΙΣ ΘΕΟ

Το προπατορικό αμάρτημα δεν ήταν απλώς μια ανυπακοή σε μια εντολή. Ήταν μια υπαρξιακή απόφαση: ο άνθρωπος επέλεξε να ζήσει χωρίς τον Θεό. Ο διάβολος δεν πρότεινε την αμαρτία, αλλά την αυτάρκεια – να γίνουν οι πρωτόπλαστοι «θεοί χωρίς Θεό». Ενώ είχαν πλαστεί για να φτάσουν στη θέωση μέσα από τη σχέση και την ένωση με τον Θεό, τους παρουσιάστηκε ένας άλλος δρόμος: να πετύχουν τον σκοπό τους μόνοι τους, χωρίς εξάρτηση, χωρίς υπακοή, χωρίς αγάπη.

 

Η φράση του Όφεως, «Ἔσεσθε ὡς θεοί», ήταν η υπόσχεση μιας ελευθερίας χωρίς Θεό, δηλαδή μιας απόλυτης αποξένωσης. Ο Αδάμ, στην ουσία, απέρριψε τον Θεό ως Πατέρα και πηγή ζωής, επιλέγοντας να γίνει αυτόνομος. Αυτή η επιλογή δεν προκάλεσε την οργή του Θεού – γιατί ο Θεός δεν είναι τιμωρός, είναι αγάπη. Αλλά όπως δεν μπορεί να υπάρξει ζωή μακριά από τον ήλιο, έτσι και ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τον Θεό.

 

Η Χάρη του Θεού ήταν η πνοή και η δύναμη της ζωής του ανθρώπου. Όταν ο άνθρωπος την απέρριψε, η Χάρη αποσύρθηκε — όχι τιμωρητικά, αλλά γιατί δεν υπήρχε πια επιθυμία γι’ αυτήν. Το αποτέλεσμα ήταν ο θάνατος. Πρώτα ο πνευματικός θάνατος: ο νους σκοτίστηκε, η καρδιά σκληρύνθηκε, η θέληση διαστράφηκε. Και στη συνέχεια ο σωματικός θάνατος, αφού το σώμα αποκόπηκε από την πηγή της αθανασίας.

 

Οι άγιοι Πατέρες μιλούν ξεκάθαρα. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός γράφει πως «ο θάνατος μπήκε στη ζωή μας σαν θηρίο», ενώ ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέει ότι πεθάναμε πριν ακόμα πεθάνει το σώμα μας.

 

Το αμάρτημα δεν ήταν απλώς πράξη, αλλά αλλαγή προσανατολισμού: από την κοινωνία με τον Θεό, ο άνθρωπος στράφηκε προς τον εαυτό του. Και αυτή η αποξένωση έγινε η ρίζα κάθε ψυχικής και σωματικής ασθένειας, κάθε δυσκολίας στις σχέσεις και στην ίδια τη δημιουργία.

 

Όλοι κουβαλάμε μέσα μας αυτή την κατάσταση. Δεν ευθυνόμαστε προσωπικά για την πτώση, αλλά ζούμε τις συνέπειές της. Γι’ αυτό και η Εκκλησία, η Χάρη, η ζωή του Χριστού, είναι μία πρόσκληση επιστροφής: να ξανασμίξουμε με τον Θεό και να βρούμε ξανά την αληθινή ζωή.

 

 

3. ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΠΤΩΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΠΑΡΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ

Η αμαρτία δεν είναι απλώς μια πράξη που περνά και ξεχνιέται. Είναι μια πληγή που διαπερνά ολόκληρη την ύπαρξη του ανθρώπου. Με την πτώση, ο άνθρωπος τραυματίστηκε σε όλα τα επίπεδα: νους, καρδιά, θέληση, αισθήσεις, σώμα και σχέσεις βγήκαν από τη φυσική τους θέση. Αυτή η εσωτερική απορρύθμιση είναι που γεννά τα πάθη και την ασθένεια.

 

Ο άγιος Αθανάσιος λέει ότι ο άνθρωπος απομακρυνόμενος από τον Θεό έπεσε στο «μη ον» – δεν έπαψε να υπάρχει, αλλά έχασε την κοινωνία με την Αλήθεια και το Αγαθό. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός συμπληρώνει: κάθε τι που αποκόπτεται από τον Θεό, πέφτει στο κακό. Ο άνθρωπος δεν έχει ζωή από μόνος του – η ύπαρξή του στέκεται μόνο όσο παραμένει ενωμένος με τον Δημιουργό.

 

 Όπως ένα λουλούδι δεν μπορεί να ζήσει χωρίς ήλιο και νερό, έτσι και ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την κοινωνία με τον Θεό. Όταν η ψυχή αποστρέφεται την Πηγή της ζωής, όλες οι δυνάμεις της λειτουργούν λανθασμένα. Γι’ αυτό και γεννιούνται η σύγχυση, η εσωτερική σύγκρουση, τα πάθη και οι ασθένειες.

 

Οι Πατέρες εξηγούν ότι το κακό δεν έχει ύπαρξη από μόνο του — είναι η παραμόρφωση του καλού. Ο άνθρωπος δεν έγινε κάτι άλλο με την πτώση· απλώς έπαψε να είναι ο εαυτός του. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέει ότι, απορρίπτοντας τον Θεό, ο άνθρωπος έχασε την εσωτερική του σταθερότητα, με αποτέλεσμα η ψυχή και το σώμα να βυθιστούν σε ταραχή και αστάθεια.

 

Η πτώση δεν είναι ένα εξωτερικό γεγονός, αλλά η εσωτερική αλλοίωση της ύπαρξης. Ο άνθρωπος δεν ξέρει πια ποιος είναι ούτε πού πηγαίνει. Όταν έχασε τον Θεό από το κέντρο της ζωής του, έβαλε στη θέση Του τον εαυτό του — και αυτή είναι η ρίζα όλων των ασθενειών. Ακόμα κι αν εξωτερικά φαίνεται «κανονικός», μπορεί εσωτερικά να είναι βαθιά διαλυμένος. Αυτή είναι η ασθένεια της πτώσης: η απώλεια νοήματος, ειρήνης και αληθινής ζωής.

 

 

4. Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΩΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΑΥΤΗΣ ΤΗΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΛΛΟΙΩΣΗΣ 

Η ασθένεια, σύμφωνα με την Εκκλησία, δεν είναι απλώς ένα σωματικό πρόβλημα, αλλά σύμπτωμα μιας βαθύτερης πνευματικής αλλοίωσης. Μετά την πτώση, ολόκληρη η ύπαρξη του ανθρώπου —ψυχή και σώμα— επηρεάστηκε από την απομάκρυνση από τον Θεό. Έτσι, η ασθένεια δεν είναι απλώς αποτέλεσμα βιολογικών αιτίων, αλλά έκφραση της εσωτερικής αποδιοργάνωσης που φέρνει η αμαρτία.

 

Ο άνθρωπος είναι ένα ενιαίο ον, και όταν διαταράσσεται η σχέση του με τον Θεό, αυτή η διαταραχή επεκτείνεται σε κάθε επίπεδο: στον νου, στην καρδιά, στη θέληση, στις σχέσεις, ακόμα και στο σώμα. Η σύγχρονη επιστήμη το αναγνωρίζει αυτό, μιλώντας για ψυχοσωματικές ασθένειες που πηγάζουν από το άγχος, τη μοναξιά, την απελπισία – καταστάσεις δηλαδή πνευματικής απομάκρυνσης.

 

Οι Πατέρες διδάσκουν ότι όταν ο άνθρωπος ζει ενωμένος με τον Θεό, μέσα του κυριαρχεί αρμονία. Όταν όμως αποκοπεί, αρχίζει η σύγχυση και η φθορά. Γι’ αυτό και η ασθένεια φανερώνει την αλλοίωση της φύσης μας μετά την πτώση. Όμως δεν είναι τιμωρία για προσωπικές αμαρτίες, όπως ξεκαθαρίζει και ο Χριστός στον εκ γενετής τυφλό: «Οὔτε οὗτος ἥμαρτεν».

 

Αντίθετα, η ασθένεια μπορεί να γίνει αφορμή για μετάνοια, ταπείνωση και επιστροφή στον Θεό. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος τονίζει ότι πολλές φορές ο Θεός επιτρέπει την ασθένεια για να θεραπευθεί η ψυχή. Ο ίδιος ο Χριστός, άλλωστε, δεν ήρθε μόνο να συγχωρεί, αλλά και να θεραπεύει, γιατί γνωρίζει ότι η σωτηρία αφορά ολόκληρο τον άνθρωπο. Η αληθινή θεραπεία ξεκινά με τη μετάνοια και την αποκατάσταση της σχέσης μας με τον Θεό, την πηγή της ζωής και της υγείας. 

 

 

5. Η ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ 

Η πιο βαθιά συνέπεια της πτώσης δεν είναι η ασθένεια ή ο θάνατος, αλλά η αλλοτρίωση του ανθρώπου — η απώλεια της συνείδησης ότι είναι εικόνα του Θεού. Ο άνθρωπος ξεχνά ποιος είναι, ποιος τον δημιούργησε και ποιος είναι ο σκοπός της ζωής του. Οι Πατέρες ονομάζουν αυτή την αποξένωση «αλλοτρίωση»: απομάκρυνση από τον Θεό, από τον εαυτό του και από τον συνάνθρωπο.

 

Η εικόνα του Θεού μέσα στον άνθρωπο δεν καταστράφηκε με την πτώση, αλλά θόλωσε. Κι έτσι, ο άνθρωπος χάνει τον εσωτερικό του προσανατολισμό. Προσπαθεί να βρει νόημα σε εξουσία, χρήματα, ηδονή, κοινωνική αποδοχή — αλλά στο βάθος παραμένει άδειος. Η μεγαλύτερη ασθένεια, όπως λένε οι Πατέρες, είναι η άγνοια του Θεού: όχι σαν έλλειψη γνώσεων, αλλά ως απουσία σχέσης, εμπιστοσύνης και αγάπης προς Εκείνον.

 

 Αυτή η αλλοτρίωση φαίνεται και στις σχέσεις. Ο Αδάμ, αντί να μετανοήσει, κατηγορεί την Εύα. Ο άνθρωπος γίνεται ανταγωνιστικός, φοβικός, εσωστρεφής, χάνει την κοινωνικότητά του. Δεν εμπιστεύεται ούτε τον Θεό, ούτε τον άλλον, ούτε τον ίδιο του τον εαυτό. Όπως λέει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, γίνεται «ξένος προς τον εαυτό του» — χάνει την ταυτότητά του.

 

Η Εκκλησία όμως δεν αποκαλύπτει αυτή την κατάσταση για να μας καταδικάσει, αλλά για να μας θεραπεύσει. Ο Χριστός ήρθε για να μας αποκαταστήσει, όχι να μας κρίνει. Η ζωή της Εκκλησίας είναι θεραπευτική: δεν στοχεύει απλώς στη «βελτίωση του χαρακτήρα», αλλά στην επιστροφή στον Θεό και στην αποκατάσταση της χαμένης εικόνας μας, ώστε να ζήσουμε την αληθινή ζωή μέσα στη Χάρη Του.

 

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΛΗΘΕΙΑ 

Η πτώση του ανθρώπου δεν είναι μια μακρινή ιστορία. Είναι η δική μας ιστορία. Όλοι γεννιόμαστε μέσα σε έναν κόσμο που κουβαλά την πληγή της απομάκρυνσης από τον Θεό. Ζούμε σε μια εποχή που προσπαθεί να γιατρέψει τον άνθρωπο χωρίς να αγγίξει την ψυχή του. Που προσφέρει λύσεις τεχνολογικές, οικονομικές, ψυχολογικές — αλλά δεν δίνει νόημα στην ύπαρξη.

 

Γι’ αυτό είναι ανάγκη, ίσως όσο ποτέ άλλοτε, να ξαναθυμηθούμε την αλήθεια για τον εαυτό μας. Ότι πλαστήκαμε για να ζούμε με τον Θεό. Ότι η ψυχή μας δεν ησυχάζει αν δεν επιστρέψει σε Εκείνον. Και ότι η βαθύτερη αιτία της αρρώστιας μας — ψυχικής, σωματικής, κοινωνικής — είναι η πτώση, η απομάκρυνση, η λήθη του Θεού.

 

 

Αυτό δεν σημαίνει ενοχή, αλλά ευθύνη. Γιατί ο Χριστός άνοιξε τον δρόμο της επιστροφής. Δεν μας άφησε στο σκοτάδι. Ήρθε να μας δείξει ότι η ασθένεια μπορεί να γίνει πέρασμα προς τη ζωή, ότι η πτώση δεν είναι το τέλος, αλλά η αρχή της επιστροφής. Αν Του δώσουμε την καρδιά μας, θα αρχίσει να τη θεραπεύει. Αν Τον εμπιστευτούμε, θα αρχίσουμε να βλέπουμε ξανά καθαρά.

 

Η Εκκλησία είναι το νοσοκομείο της ψυχής μας. Όχι χώρος για «καλούς» και «άξιους», αλλά για πονεμένους, κουρασμένους, άρρωστους ανθρώπους που ζητούν θεραπεία. Εδώ δεν ερχόμαστε για να τηρήσουμε κανόνες, αλλά για να συναντήσουμε τον Χριστό, να ακούσουμε τον λόγο Του, να τραφούμε με το Σώμα και το Αίμα Του, να φωτιστούμε από τη Χάρη Του.

 

 Και τότε, σιγά σιγά, θα ξαναβρούμε μέσα μας την εικόνα του Θεού. Θα αρχίσουμε να ζούμε με νόημα, με ειρήνη, με αληθινή υγεία. Όχι όπως την εννοεί ο κόσμος — αλλά ως ενότητα ψυχής και σώματος, ως φωτισμό του νου, ως αγάπη που νικά τον θάνατο.

 

Ας μην μείνουμε στην επιφάνεια. Ας δούμε κατάματα την αιτία της ασθένειάς μας και ας θελήσουμε τη θεραπεία. Γιατί η αλήθεια σώζει. Κι η αλήθεια είναι ένας Πρόσωπο: ο Χριστός, ο Γιατρός των ψυχών και των σωμάτων μας.

ΛΙΣΤΑ ΟΜΙΛΙΩΝ ΣΤΗ "ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ"

ΣΕΙΡΑ ΟΜΙΛΙΩΝ ΣΤΗ "ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ"

Σας παραθέτω με τη σειρα τη λίστα των ομιλιών πάνω στη θεραπευτική της Εκκλησίας μας για να μη χάνεστε! 

ΟΜΙΛΙΑ 1Η:  Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΩΣ ΧΩΡΟΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΘΑ (ΒΙΝΤΕΟ)  (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ)

 

ΟΜΙΛΙΑ 2Η: ΤΕΛΙΚΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ; ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ (ΒΙΝΤΕΟ)  (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ) 

ΟΜΙΛΙΑ 3Η: ΤΕΛΙΚΑ, ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΨΥΧΗ; (ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΗ ΨΥΧΗ ΜΑΣ) (ΒΙΝΤΕΟ) (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ)

 

ΟΜΙΛΙΑ 4Η: Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΚΑΙ Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ (ΒΙΝΤΕΟ)  (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ)

 

ΟΜΙΛΙΑ 5Η: Ο ΝΟΥΣ - ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟ ΕΞΑΡΤΑΤΑΙ ΟΛΗ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΜΑΣ; (ΟΜΙΛΙΑ)   (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ)

ΟΜΙΛΙΑ 6Η: Η ΑΣΘΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ (ΒΙΝΤΕΟ)   (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ)

 

ΟΜΙΛΙΑ 7Η: Η ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΝΟΥ (ΒΙΝΤΕΟ)   (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ)

 

ΟΜΙΛΙΑ 8Η: Η ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ Η ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗ ΠΤΩΣΗ (ΒΙΝΤΕΟ) (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ)

 

ΟΜΙΛΙΑ 9Η: ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΝΕΙΣ "ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ" (ΒΙΝΤΕΟ) (ΣΥΝΟΨΗ ΟΜΙΛΙΑΣ)

(Συνεχίζεται....)

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ ΣΤΑ ΦΙΛΟΚΑΛΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

 

1. Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟ: Κεφ. 1-5: ΤΑ 200 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ

 

2. Η ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗ ΩΣ ΦΥΛΑΚΑΣ ΤΩΝ ΔΩΡΕΩΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ: Κεφ. 6-10: ΤΑ 200 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ 

 

3. Η ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ ΝΙΚΑ ΤΙΣ ΠΑΓΙΔΕΣ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ: Κεφ. 11-12: ΤΑ 200 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ 

 

4. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΛΗ ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΣΤΗ ΘΕΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ: Κεφ. 13-15: ΤΑ 200 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ 

 

5. Η ΣΥΝΤΡΙΒΗ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ: Κεφ. 16-20: ΤΑ 200 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ 

 

6. Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΕΥΧΗΣ: Κεφ. 21-23: ΤΑ 200 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟ

7. ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΛΗΘΗ ΘΕΟΥ: Κεφ. 23-25: ΤΑ 200 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΝΟΜΟΥ

 

ΧΩΡΙΣ ΥΠΟΜΟΝΗ ΔΕ ΣΩΖΕΤΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ. ΑΛΛΑ ΠΟΙΑ ΥΠΟΜΟΝΗ; 

 

ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΛΛΖΩ ΟΠΩΣ ΘΕΛΕΙ Ο ΘΕΟΣ; 

 

ΟΙ 3 ΠΑΓΙΔΕΣ ΠΟΥ ΣΚΟΤΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ

"Τα 200 κεφάλαια περί του πνευματικού νόμου" (με σύντομο σχολιασμό)

 (Άγιος Μάρκος ο Ασκητής - από τη Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών) 

1. Επειδή πολλές φορές θελήσατε να μάθετε πώς ο νόμος είναι πνευματικός(Ρωμ. 7, 14) κατά τον Απόστολο, και τι πρέπει να γνωρίζουν και να κάνουν εκείνοι που θέλουν να τον φυλάξουν, πάνω σ αυτό το ζήτημα θα σας πω κατά τη δύναμή μου.

Σχόλιο:  Ο άγιος Μάρκος μάς εισάγει στο έργο του εξηγώντας ότι ο πνευματικός νόμος, όπως τον περιγράφει ο Απόστολος Παύλος, δεν είναι εξωτερικός κανόνας αλλά εσωτερική, χαρισματική ζωή εν Αγίω Πνεύματι. Ο σκοπός του είναι να βοηθήσει εκείνους που θέλουν να φυλάξουν αυτόν τον νόμο, δηλαδή να ζήσουν κατά Θεόν, και το κάνει με πνεύμα ταπεινότητας, δηλώνοντας ότι μιλά «κατά τη δύναμή του». Ο πνευματικός νόμος είναι καρδιακή γνώση του θελήματος του Θεού και δεν προσεγγίζεται εγκεφαλικά, αλλά εμπειρικά, με καρδιά που ζητά τον Θεό.

***   ***   ***   ***   ***   ***

2. Πρώτα-πρώτα γνωρίζομε ότι ο Θεός είναι αρχή κάθε καλού και μεσότητα και τέλος. Το καλό δεν είναι δυνατό να πράττεται ή να πιστεύεται, παρά μόνο με την ένωση με τον Ιησού Χριστό και με την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος.

 

Σχόλιο: Ο Θεός είναι η μόνη πηγή κάθε αγαθού· τίποτα πραγματικά καλό δεν μπορεί να γίνει χωρίς την ένωση με τον Ιησού Χριστό και τη ζωοποιό χάρη του Αγίου Πνεύματος. Το καλό δεν είναι κάτι ουδέτερο ή ηθικά αυτόνομο, αλλά καρπός της θείας ζωής. Ο άγιος Μάρκος από το δεύτερο κιόλας κεφάλαιο μας ξεκαθαρίζει ότι η πνευματική ζωή πρέπει να είναι εντελώς εξαρτημένη από τον Θεό και όχι αποτέλεσμα μόνο της ανθρώπινης θέλησης· είναι καρπός της χάριτος και της κοινωνίας του ανθρώπου με την Αγία Τριάδα.

 

***   ***   ***   ***   ***   ***

 

3. Κάθε αγαθό, κατ΄ οικονομίαν έχει χαριστεί στους ανθρώπους. Κι εκείνος που πιστεύει έτσι δεν θα το χάσει ποτέ.

 

Σχόλιο: Κάθε καλό που απολαμβάνει ο άνθρωπος είναι δωρεά που δίδεται «κατ’ οικονομίαν» από τον Θεό· δηλαδή όχι επειδή το αξίζει, αλλά επειδή ο Θεός συγκαταβαίνει από αγάπη και φιλανθρωπία. Εκείνος που πιστεύει ότι τα αγαθά είναι δώρα και όχι δικά του κατορθώματα, δεν θα τα χάσει ποτέ, γιατί ζει με ταπείνωση και ευχαριστία. Η αναγνώριση της θείας δωρεάς συντηρεί τη Χάρη, ενώ η ιδιοποίηση των χαρισμάτων οδηγεί στην απώλεια τους.

***   ***   ***   ***   ***   ***

4. Η βέβαιη πίστη είναι ένας πύργος. Ο Χριστός γίνεται τα πάντα στον πιστεύοντα.

 

Σχόλιο: Η πίστη, όταν είναι βεβαία και ακλόνητη, γίνεται πύργος προστασίας για την ψυχή· είναι καταφύγιο, ασφάλεια και θεμέλιο. Στον πιστό άνθρωπο, ο Χριστός γίνεται «τα πάντα»: οδηγός, φως, δύναμη, ειρήνη και σωτηρία. Αυτή η σχέση εμπιστοσύνης και ολοκληρωτικής εξάρτησης από τον Θεό είναι ο αληθινός δρόμος της πνευματικής ζωής, και θεραπεύει τη φιλαυτία, γιατί στη θέση της αυτάρκειας τοποθετεί την ένωση με τον Ζώντα Θεό.

***   ***   ***   ***   ***   ***

5. Σε κάθε προσπάθειά σου, βάλε αρχή τον Θεό που είναι η αρχή κάθε αγαθού, για να γίνει κατά Θεόν εκείνο που αποφάσισες να κάνεις.

 

Σχόλιο:  Ο άγιος Μάρκος τονίζει ότι κάθε έργο πρέπει να ξεκινά με επίγνωση ότι ο Θεός είναι η αρχή κάθε αγαθού. Όταν λοιπόν η κάθε ενέργειά μας ξεκινά με την επίκληση του Θεού, τότε η πράξη μας καθαγιάζεται και γίνεται καρπός της Χάριτός Του. Αντίθετα, κάθε έργο που ξεκινά χωρίς τον Θεό είναι πολύ εύκολο να οδηγηθεί σε πλάνη και αδιέξοδο, διότι στερείται σταθερού θεμελίου.

 

***   ***   ***   ***   ***   ***

 

6. Όποιος έχει ταπεινοφροσύνη και εργασία πνευματική, όσα διαβάζει στις θείες Γραφές, όλα θα τα εννοήσει για τον εαυτό του και όχι για άλλον. 

 

Σχόλιο: Η σωστή κατανόηση των Γραφών απαιτεί ταπεινοφροσύνη και πνευματική εργασία. Όποιος έχει τέτοιο φρόνημα, βλέπει τα λόγια του Θεού ως κλήση για προσωπική μετάνοια και όχι ως κριτική προς άλλους. Έτσι, η Αγία Γραφή γίνεται για αυτόν καθρέπτης καθαρής αυτογνωσίας και εργαλείο μετανοίας και εσωτερικής αλλαγής.

 

***   ***   ***   ***   ***   ***

7. Να παρακαλείς το Θεό να ανοίξει τα μάτια της ψυχής σου, για να δεις την ωφέλεια της προσευχής και της μελέτης εκείνης που εφαρμόζεται στην πράξη. 

 

Σχόλιο:  Η προσευχή και η μελέτη της Γραφής βρίσκουν το πραγματικό νόημά τους όταν συνοδεύονται από πνευματικό φωτισμό. Ο άγιος Μάρκος μας καλεί να παρακαλούμε τον Θεό να ανοίξει τα μάτια της ψυχής μας, ώστε να δούμε και να γευθούμε την ωφέλεια που έχουν αυτές οι πράξεις όταν γίνονται με ταπείνωση και καρδιακό δόσιμο και πόθο. Η πνευματική κατανόηση είναι δώρο της Χάριτος και όχι απλό αποτέλεσμα της ανθρώπινης προσπάθειας.

***   ***   ***   ***   ***   ***

8. Εκείνος που έχει κάποιο πνευματικό χάρισμα και συμπαθεί εκείνους που δεν έχουν, με τη συμπάθεια φυλάγει το χάρισμα. Ο αλαζόνας και υπερήφανος θα το χάσει από τους αλαζονικούς λογισμούς του.

Σχόλιο: Ο άγιος Μάρκος διδάσκει ότι το πνευματικό χάρισμα διατηρείται μόνο με ταπείνωση και αγάπη. Όποιος συμπονά εκείνους που δεν έχουν το χάρισμα, δείχνει ότι αναγνωρίζει τη δωρεά ως θεία και την φυλάσσει σωστά. Αντίθετα, ο αλλαζόνας νομίζει ότι έχει δικαίωμα στο χάρισμα· ότι του ανήκει. Έτσι, παύει να ευχαριστεί και να προσέχει, παύει να αγαπά και να συγκαταβαίνει· και τότε χάνει το χάρισμα, είτε επειδή του αφαιρείται από τον Θεό, είτε επειδή μένει ανενεργή μέσα του η χάρις και έτσι οδηγείται στη πτώση.

***   ***   ***   ***   ***   ***

9. Το στόμα του ταπεινόφρονα λέει την αλήθεια. Εκείνος που αντιλέγει στην αλήθεια είναι όμοιος με τον υπηρέτη εκείνον που ράπισε τον Κύριο στο πρόσωπο (Ιω. 18, 22).

Σχόλιο: Ο λόγος του ταπεινού ανθρώπου εκφράζει την αλήθεια, γιατί πηγάζει από καρδιά καθαρή και ειρηνική. Αντίθετα, εκείνος που αντιλέγει στην αλήθεια, μοιάζει με τον υπηρέτη που ράπισε τον Χριστό, γιατί απορρίπτει όχι απλώς έναν λόγο, αλλά το ίδιο το Πρόσωπο της Αλήθειας. Η υπερηφάνεια τυφλώνει τον νου και τον καθιστά εμπαθή· ο υπερήφανος δεν αντέχει την αλήθεια, γιατί αυτή του αποκαλύπτει την αδυναμία του, τα πάθη του και καταλαβαίνει ότι έχει την ανάγκη μετανοίας. Μιας διαδικασίας όμως που δεν έχει καμία διάθεση να μπει. Έτσι, αντιδρά με αντίρρηση, ειρωνεία ή και φανερή εχθρότητα. Ο λόγος του, ακόμα κι αν φαίνεται έξυπνος ή δυναμικός, δεν έχει το φως και την απλότητα της χάριτος. Ενώ ο ταπεινός, ακόμα κι όταν ελέγχει, το κάνει με πόνο και αλήθεια· και γι’ αυτό ο λόγος του γίνεται σωτήριος. Η ταπείνωση είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για να γίνει ο άνθρωπος φορέας και μάρτυρας της θείας αλήθειας.

***   ***   ***   ***   ***   ***

10. Μη γίνεις μαθητής εκείνου που επαινεί τον εαυτό του, για να μη μάθεις υπερηφάνεια αντί ταπείνωση. 

 

Σχόλιο:  Ο άγιος Μάρκος προτρέπει να αποφεύγουμε ως διδασκάλους εκείνους που επαινούν τον εαυτό τους, διότι η υπερηφάνεια τους μεταδίδεται και στον μαθητή. Η ταπείνωση διδάσκεται με το παράδειγμα και όχι με τα λόγια· γι’ αυτό είναι κρίσιμο να επιλέγουμε οδηγούς που ζουν την ταπείνωση στην πράξη, ώστε να μαθητεύουμε στο ήθος του Χριστού και όχι σε ψευδή πνευματικότητα.

***   ***   ***   ***   ***   ***

11. Μην υψηλοφρονήσεις επειδή εννοείς τις Γραφές, για να μην περιπέσεις στο πνεύμα της βλασφημίας.

Σχόλιο: Η κατανόηση των Γραφών, αν δεν συνοδεύεται από ταπείνωση, μπορεί να γίνει αιτία υπερηφάνειας και να οδηγήσει ακόμη και σε βλασφημία, δηλαδή σε απόρριψη της Χάριτος του Θεού. Ο άγιος Μάρκος μας προειδοποιεί να μη θεωρούμε την ερμηνευτική μας ικανότητα ως προσωπικό κατόρθωμα, αλλά να αποδίδουμε τα πάντα στη Χάρη και να ζούμε τη γνώση των Γραφών ως πρόσκληση σε ταπείνωση και μετάνοια.

***   ***   ***   ***   ***   ***

12. Μην προσπαθείς να λύσεις κάποιο δύσκολο πρόβλημα με φιλονεικία, αλλά με τα μέσα που επιβάλλει ο πνευματικός νόμος, δηλαδή με την υπομονή, την προσευχή και την απλότητα της ελπίδας.

Σχόλιο: Ο άγιος Μάρκος μας καλεί να αποφεύγουμε τη φιλονεικία όταν αντιμετωπίζουμε δυσκολίες και να ενεργούμε με τα μέσα του πνευματικού νόμου: την υπομονή, την προσευχή και την απλή, ταπεινή ελπίδα στον Θεό. Αυτά τα μέσα διατηρούν την ειρήνη και επιτρέπουν στη Χάρη να ενεργήσει εκεί όπου η ανθρώπινη προσπάθεια αποτυγχάνει.

***   ***   ***   ***   ***   ***

13. Εκείνος που προσεύχεται σωματικά χωρίς να έχει ακόμη γνώση πνευματική, είναι τυφλός που φωνάζει: «Υιέ Δαβίδ ελέησόν με» (Λουκ. 18, 38). 

 

Σχόλιο: Ο άγιος Μάρκος παρομοιάζει την εξωτερική, σωματική προσευχή χωρίς πνευματική γνώση με την κραυγή του τυφλού προς τον Χριστό. Δεν την απορρίπτει, αλλά τη νοηματοδοτεί ως ειλικρινή επίκληση του ελέους του Θεού. Η ταπείνωση και η αναγνώριση της πνευματικής «τυφλότητας» καθιστούν αυτή την προσευχή γνήσια και την οδηγούν προς την αληθινή γνώση, την οποία μόνο ο Χριστός μπορεί να δωρίσει.

***   ***   ***   ***   ***   ***

14. Ο άλλοτε τυφλός όταν θεραπεύτηκε η τύφλωσή του και είδε τον Κύριο, δεν τον αποκάλεσε πλέον υιό του Δαβίδ, αλλά αφού Τον ομολόγησε «Υιό Θεού» (Ιω. 9, 38), Τον προσκύνησε.

Σχόλιο: Ο άγιος Μάρκος παρουσιάζει την πνευματική πρόοδο του τυφλού, που από την απλή επίκληση του Ιησού ως «Υἱοῦ τοῦ Δαυίδ» έφτασε, μετά τη θεραπεία του, να Τον αναγνωρίσει ως «Υἱὸν Θεοῦ» και να Τον προσκυνήσει. Η μεταβολή στην προσφώνηση του Χριστού από «Υἱὲ Δαυίδ» σε «Υἱὲ Θεοῦ» είναι καθοριστική: δείχνει τη μετάβαση από την προσευχή της ανάγκης στην προσευχή της γνώσης, από την πίστη που ζητά θαύμα στην πίστη που γνωρίζει και λατρεύει τον Θεό. Είναι η πορεία της κάθε ψυχής που προσεύχεται με ταπείνωση: ξεκινά μέσα στο σκοτάδι και την ανάγκη για βοήθεια, και καταλήγει στην αποκάλυψη του Θεού. Τότε ο άνθρωπος δε ζητά απολυτως τίποτα από το Θεό. Του αρκούν όσα του δίνει. Το μόνο που θέλει είναι να Τον προσκυνά και να Τον αγαπά.

***   ***   ***   ***   ***   ***

15. Μην υπερηφανευτείς αν χύνεις δάκρυα στην προσευχή σου. Είναι ο Χριστός που άγγιξε τα μάτια σου και θεράπευσε την τύφλωση του νου σου. 

 

Σχόλιο:  Ο άγιος Μάρκος προτρέπει τον άνθρωπο να μη νιώσει υπερηφάνεια όταν του δοθεί το χάρισμα των δακρύων στην προσευχή, γιατί αυτό είναι έργο του Χριστού, που άγγιξε τα μάτια της ψυχής του και θεράπευσε τον σκοτισμένο νου του. Τα δάκρυα είναι θεία επίσκεψη και όχι προσωπικό κατόρθωμα· γι’ αυτό πρέπει να συνοδεύονται από ταπείνωση και ευχαριστία, ώστε η Χάρις να παραμείνει.

 

Σχόλιο (για τα "δάκρυα"):  Η προσευχή με δάκρυα είναι υψηλή πνευματική εμπειρία και δωρεά· είναι σημείο ότι ο Θεός επισκέφθηκε τον άνθρωπο και τον άγγιξε βαθιά, όπως ο Χριστός άγγιξε τα μάτια του τυφλού και του έδωσε φως. Ο άγιος τονίζει ότι δεν είναι δικό μας κατόρθωμα αυτό το δώρο· δεν είναι αποτέλεσμα ασκητικής προσπάθειας ή επιτυχημένης τεχνικής, αλλά σημάδι της θείας φιλανθρωπίας, που θεραπεύει την «τύφλωση του νου», δηλαδή την εσωτερική αδυναμία μας να γνωρίσουμε και να αγαπήσουμε αληθινά τον Θεό.

***   ***   ***   ***   ***   ***

16. Εκείνος που μιμήθηκε τον τυφλό και έβγαλε το ρούχο του και πλησίασε τον Κύριο(Μαρκ. 10, 50), έγινε ακόλουθός Του και κήρυκας των τελειοτέρων δογμάτων.

Σχόλιο: Ο άγιος Μάρκος παραπέμπει εδώ στο θαύμα της θεραπείας του τυφλού Βαρτιμαίου, όπως καταγράφεται στο κατά Μάρκον Ευαγγέλιο (Μκ. 10,50), ο οποίος, όταν ο Χριστός τον κάλεσε, «ἀπορρίψας τὸ ἱμάτιον αὐτοῦ» έτρεξε προς Αυτόν. Το «ἱμάτιον» του τυφλού δεν είναι απλώς ένα κομμάτι ρούχο· έχει βαθιά συμβολική σημασία: αντιπροσωπεύει την παλαιά ζωή και τις προσκολλήσεις του ανθρώπου στο «εγώ» του και στον κόσμο. Ο άγιος Μάρκος διδάσκει ότι μόνο όποιος απορρίψει αυτό το «ένδυμα» της φιλαυτίας και όλων των παθών που την ακολουθούν, μπορεί να πλησιάσει πραγματικά τον Χριστό.

Αυτή η απόφαση για κάθαρση από τα πάθη είναι πράξη ταπείνωσης, εμπιστοσύνης και αυταπάρνησης. Δεν είναι απλή άρνηση πραγμάτων, αλλά υπαρξιακή κίνηση ελευθερίας: εγκατάλειψη κάθε στήριξης στον εαυτό, ώστε να στηριχθεί κανείς ολοκληρωτικά στον Θεό. Ο Βαρτιμαίος δεν κρατάει τίποτε δικό του όταν σηκώνεται για να πλησιάσει τον Ιησού· και αυτή η κίνηση τον καθιστά ικανό να λάβει το φως του, αλλά και να γίνει μαθητής Του. Δεν είναι πια απλώς ένας θεραπευμένος· είναι ακόλουθος του Χριστού και «κήρυκας των τελειοτέρων δογμάτων», δηλαδή άνθρωπος που γνώρισε βαθιά την αλήθεια και την μαρτυρεί με λόγο και με ζωή.

Ο άγιος Μάρκος μας διδάσκει ότι η θεογνωσία δεν είναι μόνο εμπειρία χάριτος αλλά και καρπός υπακοής και αποβολής κάθε βάρους που εμποδίζει την ελευθερία μας να ακολουθήσουμε τον Χριστό. Όποιος είναι πρόθυμος να «βγάλει το ένδυμά του» – να αφήσει τη δικαίωσή του, την αυτάρκειά του, τα πνευματικά του στηρίγματα – εκείνος γίνεται ικανός να μαθητεύσει στα «τελειότερα δόγματα», δηλαδή να μυηθεί στα μυστήρια του Θεού, όχι ως διανοητικά σχήματα, αλλά ως βίωμα της αγάπης και του φωτός.

***   ***   ***   ***   ***   ***

17. Η κακία, όταν την μελετά κανείς με την σκέψη του, αποθρασύνει την καρδιά. Εκείνος που σκοτώνει την κακία με την εγκράτεια και την ελπίδα, δίνει στην καρδιά του συντριβή.

Σχόλιο: Ο άγιος Μάρκος προειδοποιεί ότι η κακία, όταν γίνεται αντικείμενο συνεχούς νοερής ενασχόλησης, δυναμώνει και σκλαβώνει τη καρδιά. Αντίθετα, όταν ο άνθρωπος τη πολεμά με εγκράτεια και ελπίδα στον Θεό, οδηγείται στη συντριβή της καρδιάς – σε εκείνη την ιερή ταπείνωση που καθιστά τον άνθρωπο δεκτικό στη Χάρη και τον ελευθερώνει από τα πάθη.

 

Σχόλιο (για τη "συντριβή της καρδίας"):  Συντριβή της καρδίας δεν είναι ψυχική κατάθλιψη ή απελπισία, αλλά εκείνη η ιερή κατάνυξη που συνοδεύει την αίσθηση της αμαρτωλότητας και της εξάρτησης από το Θεό (Η "εξάρτηση"δεν πρέπει να νοείται με αρνητική έννοια. Εξάρτηση είναι η γνώση της οντολογικής, υπαρξιακής σχέσης που υπάρχει ανάμεσα στον άνθρωπο και το Θεό, αφού από τον Θεό δημιουργήθηκε και προς τον Θεό κατευθύνεται) . Η συντριβή είναι το άνοιγμα της καρδιάς στη Χάρη· είναι η κατάσταση εκείνη όπου η καρδιά δακρύζει, όχι από φόβο, αλλά από συγκίνηση και αγάπη για τον Θεό που συγχωρεί και θεραπεύει.

***   ***   ***   ***   ***   ***

18. Υπάρχει συντριβή καρδιάς ήρεμη και ωφέλιμη που φέρνει κατάνυξη σ' αυτή. Και υπάρχει και άλλη συντριβή ανώμαλη και επιβλαβής, που πληγώνει την καρδιά. 

 

Σχόλιο: Ο άγιος Μάρκος στη συνέχεια κάνει διάκριση ανάμεσα στην θεάρεστη συντριβή, που φέρνει ειρήνη και κατάνυξη στην καρδιά, και στην ανώμαλη, παθολογική συντριβή, που προέρχεται από υπερηφάνεια ή απόγνωση και τραυματίζει την ψυχή. Η αληθινή συντριβή είναι έργο της Χάριτος και οδηγεί στη μετάνοια και την αγάπη του Θεού, ενώ η ψευδής είναι εμπαθής και καταστροφική, διότι απομακρύνει τον άνθρωπο από τον Θεό και τον χωρίζει από την ελπίδα και τη θεραπεία της ψυχής.

 

 ***   ***   ***   ***   ***   ***

 

19. Αγρυπνία και προσευχή και υπομονή των θλιβερών, φέρουν συντριβή ασφαλή και ωφέλιμη στην καρδιά, αρκεί να μην διαλύσομε την ισορροπία των τριών αυτών με την πλεονεξία. Εκείνος που υπομένει σ' αυτά, θα λάβει βοήθεια και στα άλλα. Εκείνος όμως που τα αμελεί και διασκορπίζεται εδώ κι εκεί, θα νιώσει ανυπόφορη οδύνη κατά την ώρα του θανάτου. 

 

Σχόλιο (λίγο πιο εκτεταμένο):  Ο άγιος Μάρκος περιγράφει τρεις μεγάλες αρετές που συνεργούν για να γεννηθεί μέσα στον άνθρωπο η ασφαλής και ωφέλιμη συντριβή της καρδιάς: η αγρυπνία, η προσευχή και η υπομονή των θλιβερών. Αυτές οι τρεις πνευματικές πράξεις, όταν συνυπάρχουν με ισορροπία και ταπείνωση, καθαρίζουν την καρδιά, μαλακώνουν τη σκληρότητα του νου και οδηγούν τον άνθρωπο σε αληθινή κατάνυξη, δηλαδή σε επίγνωση της αμαρτωλότητάς του ενώπιον του Θεού και σε αγάπη γι’ Αυτόν.

Η αγρυπνία δεν είναι μόνο η σωματική εγρήγορση, αλλά η πνευματική ετοιμότητα: η ζωή του ανθρώπου που έχει στραμμένο τον νου του στον Θεό και είναι εσωτερικά «ξυπνητός» απέναντι στα πνευματικά νοήματα. Η προσευχή είναι η ζωτική αναπνοή της ψυχής, η συνεχής επίκληση της Χάριτος και η ένωση του νου με τον Θεό. Η υπομονή των θλιβερών είναι η αποδοχή των δοκιμασιών με εμπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού· είναι η πίστη ότι τα πάντα παιδαγωγούν και σώζουν.

Αλλά ο άγιος επισημαίνει με διάκριση έναν πνευματικό κίνδυνο: αν διασαλευθεί η ισορροπία αυτών των αρετών από την πλεονεξία, τότε όλα καταρρέουν. Η πλεονεξία εδώ δεν περιορίζεται στην επιθυμία για χρήματα ή υλικά αγαθά· είναι γενικότερα η πνευματική απληστία, η εσωτερική αναζήτηση για κάτι παραπάνω που δεν είναι ο Θεός: είτε αυτό λέγεται δόξα, είτε ασφάλεια, είτε ηδονή, είτε ακόμα και χαρίσματα ή για κάτι που ο Θεός κρίνει ότι δεν είσαι έτοιμος ακόμα για να το λάβεις. Η πλεονεξία εισάγει τον νου σε διασκορπισμό, τον ξεριζώνει από τη σιωπή και την ταπείνωση, και καθιστά μάταιη τη συντριβή.

Ο άγιος προχωρά ακόμη βαθύτερα: όποιος παραμένει πιστός στην αγρυπνία, την προσευχή και την υπομονή, θα λάβει βοήθεια και στα υπόλοιπα της πνευματικής ζωής· διότι η Χάρις στηρίζει και συμπληρώνει ό,τι ο άνθρωπος δεν μπορεί. Όμως εκείνος που αμελεί αυτές τις θεμελιώδεις αρετές και «διασκορπίζεται εδώ κι εκεί» – δηλαδή ζει επιφανειακά, με αμέλεια και εξωτερική ζωή – θα βρεθεί απροετοίμαστος κατά την ώρα του θανάτου· και τότε η ψυχή του θα αισθανθεί ανυπόφορη οδύνη, όχι επειδή ο Θεός είναι σκληρός, αλλά επειδή η ψυχή του δεν έχει μάθει να ζει σε κοινωνία με το Θεό.

 ***   ***   ***   ***   ***   ***

 

20. Η καρδιά που αγαπά τις ηδονές γίνεται φυλακή και αλυσίδα στην ψυχή κατά την ώρα του θανάτου. Ενώ η φιλόπονη καρδιά είναι πόρτα ανοιχτή.

Σχόλιο: Ο άγιος Μάρκος διδάσκει ότι η καρδιά που αγαπά τις ηδονές και τις απολαύσεις γίνεται φυλακή και εμπόδιο για την ψυχή κατά τον θάνατο, ενώ η καρδιά που αγαπά τον κόπο και την εγκράτεια είναι ελεύθερη και ανοιχτή. Η στάση της καρδιάς μας απέναντι στη ζωή καθορίζει και την ετοιμότητά μας να περάσουμε προς την αιωνιότητα με ειρήνη και ελπίδα.

(Η ανάρτηση θα ανανεώνεται καθημερινά μέχρι την ολοκλήρωσή της)

Στηρίξτε το κανάλι μας στο YOUTUBE

ΠΥΛΗ ΟΥΡΑΝΟΥ

ΟΜΙΛΙΕΣ ΣΤΟ ΒΙΟ ΤΟΥ ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ

 

Ομιλίες που γίνονται στον Ιερό Ναό Αγίου Τρύφωνα Καματερού, στο "Βίο του Απ. Παύλου" με βάση τις Πράξεις των Αποστόλων. Οι ομιλίες γίνονται κάθε Κυριακή και αναρτώνται το βράδυ της ίδιας μέρας. 

Η ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ -1ο ΜΕΡΟΣ

 

Η ΜΕΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ -2ο ΜΕΡΟΣ 

 

Η ΒΑΠΤΙΣΗ ΤΟΥ ΑΠ. ΠΑΥΛΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΑΝΙΑ 

 

Επίσης, πριν ξεκινήσουμε αυτή τη σειρά ομιλιών κάναμε και άλλες δύο με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Η ΒΙΑ ΣΤΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΑΣ - ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΛΥΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΓΡΗΓΟΡΙΟ ΠΑΛΑΜΑ 

 

"ΑΡΑΓΕ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΕΙΣ ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΖΕΙΣ"; (Η κατήχηση του αξιωματούχου Αιθίοπα)