Μέγας Φώτιος: Αμφιλόχια, Ερωταποκρίσεις (Ερώτηση 2η)

ΕΡΩΤΗΣΗ 2η. 

Αν ο Θεός αναπαύθηκε από όλα τα έργα του την εβδόμη ημέρα(Γέν 2,2), πώς ο Σωτήρας Λόγος του Πατέρα λέει, «ο Πατέρας μου εργάζεται ως τώρα, και εγώ επίσης εργάζομαι»(Ιω. 5, 17); 

Του Δημιουργού βλέπομε τέσσερες εργασίες· πρώτη είναι η αρχική παραγωγή και δημιουργία των όντων και μ' αυτό το νόημα ειπώθηκε· «και την εβδόμη ημέρα αναπαύθηκε ο Θεός από όλα τα έργα του»(Γέν 2,2).
Αφού δηλαδή ο Δημιουργός ολοκλήρωσε και πραγματοποίησε τις φύσεις όλων των όντων μέσα σε επτά ημέρες, δεν παρήγαγε τίποτα πια στο εξής.

Δεύτερη εργασία είναι η από το χρόνο εκείνο ενεργούμενη παραμονή και συντήρηση αυτών που μια φορά δημιουργήθηκαν και που με κανένα τρόπο δεν αφήνει να εξαφανιστεί ολόκληρο είδος και να καταλήξει στο μηδέν. Αυτή η ενέργεια και η συντήρηση καλείται πρόνοια και κηδεμονία του Θεού, και γνωρίζει ο αληθινός λόγος, ότι σ' αυτή του τη δραστηριότητα και την εργασία δε θα έχει ποτέ ανάπαυση, όσο θα υπάρχει αυτός ο γήινος σύνθετος κόσμος.

Αλλ' ακόμη βλέπομε και τρίτη εργασία του Θεού, σύμφωνα με την οποία κάθε φύση, ενεργώντας τη δική της λειτουργία, δεν εκδηλώνει τίποτε διαφορετικό ή ξένο από αυτήν, αλλά κάθε μία, διαπλάθοντας και μορφοποιώντας το γέννημά της, ώστε να είναι οικείο και όμοιο με αυτήν, παρουσιάζει ανόθευτη τη διαδοχή.

Κι αυτή η εργασία μπορεί να αναχθεί στο λόγο της πρόνοιας και της κηδεμονίας. Από τις τρεις εργασίες που είπαμε η μία έχει σκοπό τη δημιουργία του κόσμου, η άλλη τη συντήρηση, και η άλλη την εξασφάλιση της ομοιότητας.

Στον ίδιο λόγο μπορεί να ενταχθεί και η αναλλοίωτη και αδιάσπαστη διαδοχή της τάξης όσων έλαβαν υπόσταση. Και ο ήλιος δηλαδή και η σελήνη δεν αλλάζουν τις ανατολές και τις δύσεις, τις συνόδους και τις απομακρύνσεις, καθώς και τις άλλες ενέργειες που παραχώρησε σ' αυτά ο δημιουργικός λόγος, ούτε συλλαμβάνονται να παραβιάζουν την από την αρχήν ορισμένη γι' αυτά εύτακτη διαγραφή της περιφοράς τους.

Ούτε το υπόλοιπο πλήθος των αστεριών μπορούν να συλληφθούν ότι αλλάζουν και διασπούν τη σειρά της περιφοράς και της τάξης, την εμφάνιση και την εξαφάνισή τους. Οι νύχτες υποχωρώντας στις μέρες και με τη σειρά τους οι μέρες δίνοντας θέση στις νύχτες, διατήρησαν ανόθευτη και απαραποίητη την αναλογία τους μέσα στη γενική τάξη.

Το ίδιο και οι εποχές παραπέμποντας τη διαδοχή η μιά στην άλλη, δεν δέχθηκαν καμμιά νέα μεταβολή, αλλά διατηρούν αμετάβλητη και σταθερή αυτή την αρχική και θαυμαστή εναλλαγή. Και αυτή την τάξη και αναλογία που επικρατεί μέσα στα δημιουργήματα είναι φανερό ότι τη συγκρατεί και τη σταθεροποιεί ο Λόγος της πρόνοιας.

Είναι κι αυτή εργασία του Θεού που δημιούργησε τα πάντα με σοφία(Ψαλμ. 103, 24). Εκτός από αυτές είναι και μια άλλη εργασία, η φιλανθρωπία του Κυρίου που παρατηρούμε κυρίως στο ανθρώπινο γένος, που είναι διπλή.

Η μία αφορά το σώμα και με αυτήν απωθούνται οι διάφορες ασθένειες και τα πάθη από το δημιούργημα, εργασία που εκτελούσε ο κοινός Σωτήρας του γένους μας όταν ήρθε στη γη και ελευθέρωνε τους ανθρώπους από κάθε λογής πάθη και ασθένειες.

Η δεύτερη αφορά την ψυχή. Στην ψυχή δηλαδή που έχει καταχωθεί σε πολλά αμαρτήματα κι είναι γεμάτη μώλωπες από τα μύρια χτυπήματα του πονηρού, ο ίδιος ο πλάστης και Δημιουργός μας, αφού την καθάρισε και την ελάμπρυνε με την πάνω από κάθε νου και λόγο επιδημία του, και στο αρχαίο αξίωμά της την επανέφερε, και κάνοντάς την πάλι εικόνα του(Γέν. 1, 26-27), της έδωσε δύναμη και χαρά.

Αυτή λοιπόν η εργασία του γύρω από το πλάσμα των χεριών του χαρίζει την όραση στους τυφλούς, σφίγγει τα μέλη του παραλύτου, ανασταίνει τεσσάρων ημερών νεκρό από τον τάφο του(Ματθ. 9,2-8. Μάρκ. 2,3-12. Λουκά 5,18-26. Ιω. 5,5-9. Ιω. 11,17-44.) και παρουσιάζει αναρίθμητα υπερφυσικά έργα, τα οποία ο Δεσπότης έπραττε σύμφωνα με τον όρο και το νόμο της φιλανθρωπίας· αλλ' όμως ο αχάριστος όχλος των Ιουδαίων κατηγορεί την ευεργεσία, βρίσκοντας πρόφαση και προκάλυμμα του φθόνου και της κακίας του την τιμή του Σαββάτου(Iω. 5,9-16) και ακούει τον Κύριο να λέει από τη μιά σαν Δεοπτότης κι από την άλλη σαν διδάσκαλος και Σωτήρας· «ο Πατέρας μου εργάζεται μέχρι τώρα, και εγώ επίσης εργάζομαι»(Ιω. 5,17).

Αλλά τους αχάριστους Ιουδαίους, που διέβαλλαν και κατηγορούσαν τη θεραπεία του σώματος επειδή είχε γίνει το Σάββατο, αποστομώνοντάς τους ο Κύριος μ' αυτόν τον τρόπο, μας δίδαξε μεγαλόφωνα, ότι τα έργα αυτού του είδους ούτε ο Πατέρας είχε παύσει να εκτελεί ούτε ο ίδιος είχε σταματήσει αυτή την εργασία.

Από αυτήν λοιπόν την αποστομωτική απάντηση του Κυρίου και από όσα νοήματα διευκρινίσαμε πριν από λίγο για την εργασία, είναι εύκολο να καταλάβεις ποια έργα έπαυσαν να πράττουν ο Πατέρας και ο Υιός, και πια δεν παύει να εκτελεί ως τώρα.

Έπαυσε δηλαδή από παλιά να δημιουργεί τα όντα, αλλά διατηρώντας ανεπηρέαστα τα δημιουργήματά του και συγκρατώντας επίσης με την πρόνοιά του απαραβίαστες και απαραχάρακτες τις φύσεις όσων δημιούργησε, και διατηρώντας έτσι αναλλοίωτη τη σειρά και την τάξη που τους είχε επιβάλει, δε φαίνεται πουθενά να έχει σταματήσει το έργο του ούτε ο Πατέρας ούτε ο Υιός, αλλ' ούτε βέβαια και το άγιο Πνεύμα, γιατί είναι μία και η αυτή βούληση και δύναμη και ενέργεια της υπερούσιας και παντοκρατορικής και δημιουργικής των όλων ουσίας.

Και είναι φανερό ότι εκείνο τον καιρό που ο Σωτήρας επιτελούσε τα θεϊκά του σημεία εργαζόταν ο Υιός, αλλά συνεργάζονταν μαζί του και ο Πατέρας και το άγιο Πνεύμα.