Γιατί σήμερα δεν διαβάζονται τα αναθέματα την Κυριακή της Ορθοδοξίας

Κατά την άποψη μου ο μόνος λόγος που δεν διαβάζονται τα αναθέματα είναι γιατί δεν έχουμε ορθόδοξη κουλτούρα και ορθή κατήχηση και σκανδαλιζόμαστε ή αγανακτούμε. Γιατί βλέπουμε την Εκκλησία σαν μια συναισθηματική θρησκεία ανθρώπινης αγάπης στην οποία δεν ταιριάζουν τα δυσάρεστα. Γιατί η πίστη μας είναι κοινωνική ηθική και χριστιανικός συναισθηματισμός.

 
(π. Παντελεήμων Κρούσκος)

Από εναν φίλο διατυπώθηκε προχτές ένα ερώτημα. Γιατί απαλείφθησαν από την ακολουθία της Ορθοδοξίας τα αναθέματα προς τους αιρετικούς και σπάνια ακούγονται σήμερα.

Δόθηκαν πολλές απαντήσεις. Για να μην στενοχωρήσουμε τους αιρετικούς, γιατί δεν έχουμε την απαραίτητη κατήχηση να καταλάβουμε τί εστί ανάθεμα, για λόγους κακώς εννοουμένης ευαισθησίας στον σκανδαλισμό ή επειδή δεν υπάρχουν αρειανοί και πνευματομάχοι(πού παντα υπάρχουν με πολλούς τρόπους άλλωστε). Ή μπορεί για καθαρά πρακτικούς λειτουργικούς λόγους, αφού ούτε το συνοδικό διαβάζεται ολόκληρο. Η αλήθεια ίσως είναι πώς για όλους τους παραπάνω λόγους και ίσως για κάποιον απ όλους περισσότερο.

"Ο Ακάθιστος Ύμνος"

(Ιωάννης Φουντούλης)

Στην επίσημη λειτουργική γλώσσα η ακολουθία αυτή ονομάζεται «Ακάθιστος Ύμνος» ή μονολεκτικά «Ακάθιστος» από την ορθία στάση, που τηρούσαν οι πιστοί καθ’ όλη τη διάρκεια της ψαλμωδίας της. Έτσι και με τα λόγια και με τη στάση του σώματος εκφράζεται η τιμή, η ιδιαίτερη ευλάβεια, η ευχαριστία προς εκείνη, προς την οποία απευθύνουμε τους χαιρετισμούς μας.

Είναι δε η ακολουθία αυτή στη σημερινή λειτουργική μας πράξη εντεταγμένη στο λειτουργικό πλαίσιο της ακολουθίας του μικρού αποδείπνου, όπως ακριβώς τελέσθηκε απόψε...

Έτσι γίνεται κάθε Παρασκευή στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες των Νηστειών, ακόμα και την Παρασκευή της Ε' Εβδομάδος, που μετά την τμηματική στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες ψαλμωδία του, ανακεφαλαιώνεται ολόκληρος ο ύμνος.Στα μοναστήρια, αλλά και στη σημερινή ενοριακή πράξη και παλαιότερα κατά τα διάφορα Τυπικά, έχουμε και αλλά λειτουργικά πλαίσια για την ψαλμωδία του ύμνου: την ακολουθία του όρθρου, του εσπερινού, της παννυχίδος ή μιας ιδιόρρυθμης Θεομητορικής Κωνσταντινουπολιτικής ακολουθίας, την «πρεσβεία». Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις σ’ ένα ορισμένο σημείο της κοινής ακολουθίας γίνεται μια παρεμβολή. Ψάλλεται ο κανών της Θεοτόκου και ολόκληρο ή τμηματικά το κοντάκιο και οι οίκοι του Ακάθιστου.

Οι ακολουθίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

(Τοῦ Ἀρχιμανδρίτου Γεωργίου Χρυσοστόμου)

Ὁ σύγχρονος τρόπος ζωῆς, ἡ ἐκκοσμίκευση καί ὁ καταναλωτισμός συχνά ἀποπροσανατολίζουν τόν ἄνθρωπο ἀπό τόν σκοπό τῆς ὕπαρξής του. Τά ἐπί μέρους ζητούμενα τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης, ὁπωσδήποτε, δέν συνιστοῦν τόν ἀπώτερο σκοπό τῆς ζωῆς μας.

Ὁ ἀπώτερος σκοπός τῆς ἀνθρώπινης ὕπαρξης εἶναι τό νά βρεῖ ὁ ἄνθρωπος στήν ἐπίγεια ζωή του τόν Θεό καί, ἀφοῦ ἑνωθεῖ βιωματικά καί μυστηριακά μαζί Του, νά πορευθεῖ πρός τήν αἰώνια ζωή. Τά λόγια τοῦ μαθητῆ τοῦ Χριστοῦ "ὀδυνόμενοι ἐζητουμεν σε" ἐφαρμόζουν ἀπόλυτα στήν ἐποχή μας. Ὁ Σύγχρονος ἄθρωπος ἀπεγνωσμένα ψάχνει νά βρεῖ, πολλές φορές, τήν εὐτυχία καί τή γαλήνη σέ ὅλα τά ἄλλα, ἐκτός ἀπό τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία.

Οι εσπερινές ακολουθίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

 
(Γεώργιος Ζαραβέλας - Θεολόγος)

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η πλέον χαρακτηριστική περίοδος, όπου αναδεικνύεται σε όλο το μεγαλείο του ο πλούτος της χριστιανικής λατρείας. Κατά τον Ιωάννη Φουντούλη, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή «εἶναι ἡ πρώτη, καὶ μεγάλη, καὶ κύρια νηστεία, ποὺ ἐπηρεάζει τὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας οὐσιαστικά, ὅσο καμία ἄλλη ἡμέρα ἢ περίοδος νηστείας».

Πέρα από τον ασκητικό – νηστίσιμο χαρακτήρα των ημερών, η θεία λατρεία παρουσιάζει πλειάδα τελετουργικών ιδιομορφιών. «Τὰ ἰδιόμορφα στοιχεῖα, ποὺ ἄφθονα προβάλλουν κατὰ τὴν περίοδο αὐτή, προσελκύουν τὸ ἐνδιαφέρον τῶν χριστιανῶν καὶ ξυπνοῦν τὴν κοιμωμένη πολλὲς φορὲς λειτουργική τους συνείδηση, ποὺ ἔχει φθαρεῖ ἀπὸ τὴ διαρκῆ ἐπανάληψη τῶν ἴδιων διαρκῶς λειτουργικῶν στοιχείων». Σύμφωνα με τον μακαριστό μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο Βαλληνδρά, η λατρεία αποτελεί τη δημόσια και πλέον εμφανή από τις εκφάνσεις της εκκλησιακής σύναξης, σε αντίθεση με την πνευματική άσκηση και τη νηστεία που επαφίενται στην αγαθή προαίρεση του πιστού και τη διάκριση του πνευματικού του, στοιχεία απαραίτητα και τα δύο για την πνευματική προκοπή του χριστιανού.

Τι είναι ο Μεγάλος Κανόνας, πότε ψάλλεται και γιατί ονομάστηκε έτσι

(Μητρ. Ν. Σμύρνης Συμεών και Ιωάννης Φουντούλης)

Η Πέμπτη εβδομάδα των Νηστειών είναι το λειτουργικό αποκορύφωμα της Τεσσαρακοστής. Οι ακολουθίες είναι μακρότερες και εκλεκτότερες. Στη συνήθη ακολουθία των λοιπών εβδομάδων θα προστεθούν δυο νέες μεγάλες ακολουθίες· Την Πέμπτη ο Μεγάλος Κανόνας και το Σάββατο ο Ακάθιστος Ύμνος. Κανονικά το αποκορύφωμα αυτό θα έπρεπε να αναζητηθεί στην επόμενη, στην Έκτη εβδομάδα των Νηστειών, που είναι και η τελευταία της περιόδου αυτής. Αλλά όλα στη λατρεία μας έχουν τακτοποιηθεί από τους πατέρες με πολλή μελέτη και περίσκεψη. Με «διάκριση» κατά την εκκλησιαστική έκφραση. Μετά από την τελευταία εβδομάδα ακολουθεί η Μ. Εβδομάδα, με πυκνές και μακρές ακολουθίες, ανάλογες προς τα μεγάλα εορτολογικά θέματα. Μεταξύ αυτής και του αποκορυφώματος της Τεσσαρακοστής έπρεπε να μεσολαβήσει μια περίοδος σχετικής αναπαύσεως, μια μικρή ανάπαυλα. Το τόσο λοιπόν ανθρώπινα αναγκαίο μεσοδιάστημα είναι η τελευταία εβδομάδα και την έξαρση του τέλους βαστάζει η πρότελευταια.

Πότε ψάλλεται ο Μ. Κανόνας;

"Το μέγα απόδειπνο"

(Αρχιμανδρίτης Σαράντης Σαράντος)

Ἀρχίζουμε τήν ὁμιλία μας γιά τό Μεγάλο Ἀπόδειπνο ἀπό τό Καινοδιαθηκικό μέρος του πού εἶναι ἡ πρώτη εὐχή.

«Καθήλωσον ἐκ τοῦ φόβου σου τάς σάρκας ἡμῶν, καί νέκρωσον τά μέλη ἡμῶν τά ἐπί τῆς γῆς, ἵνα καί ἐν τῇ καθ’ ὕπνον ἡσυχίᾳ ἐμφαιδρυνώμεθα τῇ θεωρίᾳ τῶν κριμάτων σου».

Μέ τήν εὐχή αὐτή παρακαλοῦμε τό Θεό καί τοῦ λέμε κατάργησε καί μηδένισε τό σαρκικό μας φρόνημα, ὥστε καί κατά τή διάρκεια τῆς νύκτας νά μήν περάσει αὐτός ὁ χρόνος ὡς μηδενικός, νά μήν εἶναι χρόνος ἄχρηστος στή ζωή μας, νά μήν εἶναι χρόνος πού θά περάσει χωρίς ψυχική καί πνευματική ὠφέλεια ἀλλά νά ἔχουμε τή δυνατότητα κατά τή διάρκεια τῆς νύκτας νά ἀναλογιζόμαστε, καί νά μποροῦμε νά ἔχουμε τή θεωρία, νά ἔχουμε τήν πνευματική θεωρία, νά ἔχουμε τό νοῦ μας στραμμένο στό Θεό, νά ἔχουμε εὐαισθησία στή συνείδησή μας, ὥστε νά λειτουργεῖ καί ἡ προσευχή. Καί ὅλη αὐτή ἡ διάρκεια τοῦ ὕπνου, νά μήν εἶναι χρόνος παθητικός ἀλλά χρόνος ἐνεργητικός, χρόνος μέσα ἀπό τόν ὁποῖο -καλλιεργουμένης τῆς προσευχῆς- καί μέσα στήν ἡσυχία τῆς νύκτας καί μέσα στή χαλαρότητα τῶν ὑπολοίπων πνευματικῶν καί σωματικῶν δυνάμεων, νά ὑπάρχει αὐτή ἡ βαθυτέρα ἀφοσίωση στά σχέδια καί στίς βουλές τοῦ Θεοῦ. Αὐτό σημαίνει ἵνα ἐμφαιδρυνώμεθα τῇ θεωρίᾳ τῶν κριμάτων σου. Νά μποροῦμε μέσα στήν ἡσυχία αὐτή νά ἀποκρυπτογραφοῦμε, νά ἀποκωδικοποιοῦμε τά θελήματα τοῦ Θεοῦ.

"Τὸ Μέγα Ἀπόδειπνο"

 

(Ιωάννης Φουντούλης)

Εἶναι μέσα στὴ φύση τοῦ ἀνθρώπου ριζωμένο ἕνα ἀλλόκοτο πρωτόγονο συναίσθημα μπροστὰ στὸ φαινόμενο τοῦ ὕπνου. Ὁ ζωντανός, ὁ ἐργαζόμενος, ὁ σκεπτόμενος, ὁ γεμάτος δραστηριότητα ἄνθρωπος, καμπτόμενος ἀπὸ τὴν φυσιολογικὴ κόπωση, καταλαμβάνεται ἀπὸ μία ἀκατανίκητη ἀνάγκη νὰ παραδοθεῖ στὴν ἀγκάλη τοῦ ὕπνου. Οἱ αἰσθήσεις, οἱ διανοητικὲς λειτουργίες, οἱ δυνάμεις τοῦ σώματος ἀτονοῦν καὶ ὁ ζωντανὸς γίνεται σὰν νεκρός. Εἰκόνα τοῦ θανάτου ὁ ὕπνος.

Μυστήριο γιὰ τοὺς ἁπλοὺς ἀνθρώπους τῶν περασμένων ἐποχῶν. Ὥρα ποὺ ἐνεδρεύουν οἱ πονηρὲς δυνάμεις τοῦ κόσμου τούτου, ὁρατὲς καὶ ἀόρατες, γιὰ νὰ κακοποιήσουν ἢ καὶ ἁπλῶς νὰ πειράξουν τὸν ἀνυπεράσπιστο ἄνθρωπο. Γι’ αὐτὸν ἀκριβῶς τὸν λόγο δὲν θὰ ὑπάρχει ἀνθρώπινο ὂν ποὺ νὰ μὴν αἰσθάνθηκε τὴν ἀνάγκη, ἀφήνοντας προσωρινὰ τὸν κόσμο τῶν ζώντων γιὰ νὰ περάσει στὸ μυστήριο τῆς εἰκόνας τοῦ θανάτου, νὰ στρέψει τὸ νοῦ του στὸ Θεό του καὶ νὰ ζητήσει ἀπὸ αὐτὸν προστασία καὶ σκέπη.

"Κυριακή της Συγχωρήσεως"

(Αρχιμανδρίτης Ζαχαρίας Ζάχαρου)

Η περίοδος της Αγίας και Μεγάλης Σαρακοστής είναι γεμάτη από χάρη γιατί η Εκκλησία του Θεού, σε όλη τη γη, κάνει ένα μεγάλο αγώνα για πνευματική ανανέωση. Πρέπει να ευχαριστήσουμε τον Θεό που και μείς, ως ταπεινά μέλη της μεγάλης Εκκλησίας του Χριστού, μπαίνουμε μέσα σ’ αυτήν την κοινωνία της χάριτος πού βασιλεύει μέσα στην Εκκλησία Του. Μόνο με τη χάρη του Θεού είναι δυνατό να επιτελέσουμε το έργο της ανακαινίσεως μας, της αναγεννήσεως μας της πνευματικής. «Χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν»(1), λέει ο Κύριος. Χρειαζόμαστε τη χάρη του Θεού, με την όποια είναι γεμάτη αύτη η περίοδος, για να βρούμε την καρδιά μας, για να ζήσει πάλι η καρδιά μας, και να αισθανθεί τη μεγάλη αγάπη του Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού. Η προσέγγιση μας στον Χριστό και η ανανέωση της ζωής μας με την αίσθηση της Παρουσίας Του μέσα στην καρδιά μας, είναι για μας το Πάσχα το αιώνιο.

"Η κατάργηση της ατομικότητας μέσα στη Θεία Λατρεία"

 (του μητρ. Μεσογαίας και Λαυρεωτικής κ.κ. Νικολάου) 

Η Ορθόδοξη χριστιανική λατρεία δεν είναι μια προσπάθεια εξιλέωσης ενός θυμωμένου Θεού· δεν είναι καθήκον που αν παραλείψουμε θα έχουμε νομικές συνέπειες· δεν είναι αναπαράσταση σκηνών και εικόνων που μας βοηθούν να νοιώθουμε καλύτερα· δεν είναι ανάμνηση παλαιών ιστορικών γεγονότων που δεν πρέπει να ξεχάσουμε· δεν είναι προσπάθεια να φαντασθούμε έναν πολύ ωραίο πνευματικό κόσμο για να εμπνευσθούμε· δεν είναι έξοδος στην ανάγκη συναισθηματικά κάπως να ανακουφισθούμε. Η ορθόδοξη λατρεία είναι μία κίνηση να διακρίνουμε τον αληθινό Θεό, ο οποίος διαρκώς φανερώνεται στην καθημερινότητα και πραγματικότητα της ζωής μας, να τοποθετηθούμε μέσα στους κόλπους της αγάπης Τον, να εκφράσουμε ανταποδοτικά την ευχαριστία και την αγάπη μας, να κοινωνήσουμε τελικά μαζί Του, να περιχωρήσουμε στη χάρη και ενέργειά Του, να ζήσουμε τη συγγένεια μαζί Του.

"Ζώντας την πρώτη ημέρα της Τεσσαρακοστής στο Άγιο Όρος"

(Ιωάννης Φουντούλης)

Αν θέλει να ζήσει κανείς το λειτουργικό πλούτο, το θαυμαστό μυστικό μεγαλείο της Μ. Τεσσαρακοστής, πρέπει να προσπαθήσει να ξεφύγει από την επιφάνεια της. 

Επιφάνεια είναι αυτό που βλέπομε και που γνωρίζομε όλοι μας κατά τις Κυριακές της Τεσσαρακοστής. Έχουν πράγματι κάτι ιδιαίτερο οι Κυριακές αυτές από τις άλλες Κυριακές του υπολοίπου έτους. Τα ειδικά εορτολογικά θέματα, η υμνογραφία των, η λειτουργία του Μ. Βασιλείου, που τελείται αντί της λειτουργίας του Χρυσοστόμου, δίνουν σ’ αυτές ένα ξεχωριστό χρώμα. Αλλά οι Κυριακές της Τεσσαρακοστής είναι οάσεις μέσα σ’ αυτήν. Κατ’ ουσίαν βρίσκονται έξω από αυτήν. Τη γοητεία της αληθινής Τεσσαρακοστής θα την αισθανθεί κανείς μέσα στο «πέλαγος» ή στην «αυχμηρά έρημο», όπως την ονομάζουν οι Πατέρες, αυτής της ίδιας της Τεσσαρακοστής, δηλαδή των καθημερινών, από τη Δευτέρα ως την Παρασκευή τών έξι εβδομάδων που την αποτελούν.

"Ανάλυση και αξία των χαιρετισμών"

(π. Στέφανος Αναγνωστόπουλος)

Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.

Και πάλιν και πολλάκις Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε.

Όπως γνωρίζετε χριστιανοί μου, όπως το βλέπετε και όπως το βιώνετε, τη Μεγάλη Σαρακοστή και κάθε Παρασκευή, ψάλλονται στην Εκκλησία μας οι Χαιρετισμοί της Παναγίας. Είναι μια από τις ωραιότερες ακολουθίες και συγχρόνως μια από τις καλύτερες προσευχές.

Οι Χαιρετισμοί συνδέονται πάντοτε και με το Μικρό Απόδειπνο.

Τη Μεγάλη Σαρακοστή που διαβάζουμε το Μεγάλο Απόδειπνο, Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη και Πέμπτη, δεν λέγονται οι Χαιρετισμοί. Ψάλλονται όμως κάθε Παρασκευή και διαβάζονται Σαββάτο και Κυριακή, μαζί με το Μικρό Απόδειπνο. Επίσης οι Χαιρετισμοί δεν λέγονται την Μεγάλη Εβδομάδα, όπως και ολόκληρη την Πασχαλινή Διακαινήσιμη εβδομάδα. Όλο το χρόνο συνοδεύονται κάθε μέρα με το Μικρό Απόδειπνο υποχρεωτικά. Όποιος διαβάζει τους Χαιρετισμούς κάθε μέρα, και βράδυ, ακόμα και μεσημέρι, και πρωί, έχει μεγάλη τη βοήθεια της Παναγίας μας.

"Η Θεία Λειτουργία"

(Αρχιμανδρίτης Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης)

Σήμερα, αγαπητοί μου, θα κάνω ένα μεγάλο τόλμημα. Θα κάνω μίαν προσπάθεια που οπωσδήποτε ξεπερνάει τις δυνάμεις μου. Θα το κάνω όμως από αγάπην εις εκείνους, οι οποίοι τόσες φορές με τα μάτια στυλωμένα και τα αυτιά ανοικτά με ήκουον εις τον ιερόν τούτον τόπον.

Το θέμα το οποίο μας απασχολεί αυτήν την περίοδο είναι η πνευματική ζωή. Πνευματική ζωή είναι εκείνη που εμπνέεται, χειραγωγείται, κατευθύνεται, εμφορείται από το Άγιον Πνεύμα· είναι μία πορεία προς τον ουρανόν. Ο άνθρωπος που την ζει, ενώ πατάει στην γη, ανεβαίνει προς τον ουρανόν, εορτάζει εν ουρανοίς. Όχημά του είναι τα πτερά του Αγίου Πνεύματος και στόχος του, πόθος του, παλμός του, έγνοιά του καθημερινή, ο ουρανός. 

"Η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων"

Κύρηγμα εκφωνηθέν εις τον ιερόν Ναόν αγ. Ισιδώρων Λυκαβητού, 20 Μαρτίου 1973

(Αρχιμανδρίτης Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης)

Θα ήθελα στην σημερινή μας λειτουργία των προηγιασμένων δώρων να πούμε δύο σκέψεις τις οποίες σημείωσα προηγουμένως, ενώ εσείς ψάλλατε.

Τελέσαμε σήμερα μίαν θείαν λειτουργίαν χωρίς να τελέσωμε θυσίαν. Πώς όμως μπορεί να είναι λειτουργία, αφού, όταν λέμε λειτουργία, εννοούμε θυσία; Οπωσδήποτε είναι ένα έργο το οποίο επιτελέσαμε ως εκκλησία, ως σύναξις, ως λαός. Αλλά ποιο είναι το στοιχείο εκείνο το οποίο την καθιστά τελικώς μίαν λειτουργίαν, μίαν θυσίαν και όχι απλώς μίαν εωθινήν ή εσπερινήν, όπως κανονικά είναι, ακολουθίαν; Το βασικό στοιχείο της θυσίας είναι ο θάνατος και εν τω άμα η προσφορά εις τον Θεόν του θυσιαζομένου. Εις την θείαν λειτουργίαν κάνομε αναπαράστασιν της θυσίας του Χριστού· μεταβάλλομεν τον άρτον και τον οίνον εις το εσταυρωμένον και αναστημένο σώμα του Χριστού.

"Συνοπτική ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας"

(Αρχιμανδρίτης Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης)

Την χαρήκαμε, αγαπητά μου παιδιά, πραγματικά την λειτουργία μας σήμερα. Ακόμη δεν έχει φέξει και τελειώσαμε. Είναι ευκαιρία τώρα να πούμε δυο σκέψεις, διότι πολλές φορές παραπονείσθε ότι δεν μπορείτε να χαρήτε την λειτουργία, δεν την ευχαριστιέστε, δεν την καταλαβαίνετε, δεν μπορείτε να προσευχηθήτε. Άλλες όμως φορές χαρούμενες μου λέτε: Σήμερα λειτουργήθηκα πολύ καλά· την έζησα την λειτουργία.

Άραγε πότε μπορούμε να πούμε ότι την ζήσαμε και πότε το λέμε χωρίς να είναι αλήθεια; Προσευχόμεθα εις την λειτουργίαν, αλλά τι πρέπει να ζητούμε; Ή μάλλον τι μας παρέχει η θεία λειτουργία, για να το ζητήσωμε και, όταν το λάβωμε, να έχωμε την βεβαιότητα ότι εισακούσθηκε η προσευχή μας;

"Ακολουθία του καθ' ημέραν μεσονυκτικού (από το Προσευχητάριο του Λαγγή)"

Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν.

Δόξα σοι ὁ Θεός ημών, δόξα σοι.

Βασιλεῦ Οὐράνιε, Παράκλητε, τὸ Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας, ὁ Πανταχοῦ Παρὼν καὶ τὰ Πάντα Πληρῶν, ὁ Θησαυρός τῶν Ἀγαθῶν καὶ Ζωῆς Χορηγός, ἐλθὲ καὶ σκήνωσον ἐν ἡμῖν καὶ καθάρισον ἡμᾶς ἀπὸ πάσης κηλῖδος καὶ σῶσον, Ἀγαθὲ τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἀμήν. Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος Ἰσχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡμᾶς (ἐκ γ')

"Θεολογικές προεκτάσεις της ακολουθίας του Μεσονυκτικού"

(Πρωτοπρεσβύτερος Θεμιστοκλής Μουρτζανός)

Είναι γνωστόν ότι ο Προφήτης Δαβίδ στους Ψαλμούς του λέει ότι «επτάκις της ημέρας ήνεσά σε, επί τα κρίματα της δικαιοσύνης σου» και ότι αυτή η φράση αποτέλεσε την βάση για να οργανωθεί από τους Πατέρες της Εκκλησίας και τους υπευθύνους των μοναστικών τυπικών το πρόγραμμα εκκλησιαστικής προσευχής και λατρείας του Θεού στα μοναστήρια, αλλά και σε ενοριακό επίπεδο, μολονότι εκεί έχουμε συγκεκομμένο το γεγονός της λατρείας.

"Σχόλιο στην Ακολουθία του Μεσονυκτικού"

Πολύ περίεργη θα μας φανεί ίσως σήμερα η έμπνευση των ευλαβών ανθρώπων των παλαιών χριστιανικών γενεών να συνθέσουν μία ειδική ακολουθία για τα μεσάνυκτα. Σήμερα την ώρα αυτή της νυκτός οι κάτοικοι των πόλεων κυρίως δεν έχουν ακόμη αρχίσει να απολαμβάνουν την ευχάριστη ανάπαυση του ύπνου. Η ζωή έχει αλλάξει ρυθμό. Την μακάρια εκείνη εποχή των πατέρων μας η περίοδος του φωτός και η περίοδος του σκότους είχαν σαφή όρια και η ζωή ρυθμιζόταν με βάση τη φυσική αυτή διαδοχή της ημέρας και της νύκτας. Η πρώτη ήταν περίοδος εργασίας· η δεύτερη αναπαύσεως. Έτσι το μέσον της νυκτός εύρισκε τον άνθρωπο ξεκουρασμένο ψυχικά και σωματικά, με ήσυχο και ειρηνικό νου. Και μέσα στην μεγάλη σιγή και την ειρήνη της φύσεως ο άνθρωπος του Θεού εύρισκε την ευκαιρία να υψώσει τον νου και την καρδία προς τον Θεό και να δοξολογήσει το αινετό και δοξασμένο όνομα Του.