π. Συμεών Κραγιόπουλος: "Νουθεσίες για το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων"

Θα πούμε πάλι μερικά πρακτικά με την ευκαιρία που πλησιάζουμε τις γιορτές. Τη γιορτή της Γεννήσεως του Κυρίου, την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνεια.

Η άκτιστη Χάρις μεταδίδεται μέσα από υλικά στοιχεία

Οπωσδήποτε τις γιορτές όλοι ετοιμάζονται από πάσης πλευράς: να έχουν καθαρό σπίτι, να ντυθούν καθαρά και, ει δυνατόν, να φορέσουν καινούργια ενδύματα, να μαγειρέψουν καλύτερα, να φάνε καλύτερα.

Όλα αυτά ως ένα σημείο όχι μόνο δεν είναι άσχημα, αλλά και επιβάλλονται, διότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο πνεύμα, είναι και σώμα. Ο Θεός τον έχει κάνει έτσι. Η Εκκλησία αυτό το λάμβανε και το λαμβάνει υπόψιν. Γι' αυτό μέσα στην Εκκλησία όλα είναι και πνευματικά και υλικά μαζί. Η Θεία Κοινωνία που είναι το ιερότερο μυστήριο, δεν είναι κάτι φανταστικό, κάτι που απλώς το σκέπτεται κανείς, αλλά παίρνει συγκεκριμένα κάτι.

Σκεφθείτε να πάτε να κοινωνήσετε και, όταν ο ιερέας θα βάλει τη λαβίδα στο στόμα σας, να αισθανθείτε ότι δεν σας δίνει τίποτε και βάζει απλώς μόνο τη λαβίδα. Έχει ανάγκη κανείς ως άνθρωπος που έχει σώμα, που έχει αισθήσεις, αφή, γεύση κλπ., να αισθανθεί ότι κάτι παίρνει. και στα άλλα μυστήρια υπάρχει η πνευματική πλευρά αλλά και η υλική πλευρά. Η Χάρις που είναι άκτιστη, που δεν είναι κάτι υλικό, μεταδίδεται μέσα από υλικά πράγματα, μέσα από υλικά στοιχεία.

Ο άνθρωπος είναι και σώμα και ψυχή και κατά τη Δευτέρα Παρουσία θα αναστηθούν τα σώματα -αυτά τα σώματα που έχουμε τώρα- και αιώνια ο άνθρωπος θα είναι σώμα και ψυχή. Βέβαια τότε θα είναι διαφορετικά τα πράγματα· ο Θεός ξέρει πώς θα είναι. Θα τα δούμε όταν έλθει η ώρα. Πάντως, το σώμα δεν είναι μόνο για τώρα, αλλά είναι και για την αιωνιότητα. Και ο Χριστός που πήρε την απόφαση και έγινε άνθρωπος και έλαβε την ανθρώπινη φύση, επομένως και το ανθρώπινο σώμα, και αναστήθηκε με το ανθρώπινο σώμα, θα είναι αιώνια ως Θεάνθρωπος μαζί μ' εμάς κι εμείς μαζί του. Και άνθρωπος και Θεός, αλλά ως άνθρωπος θα έχει και το σώμα αιώνια. Γι' αυτό λοιπόν μέσα στην Εκκλησία, όσο πνευματικά κι αν είναι όλα, δεν λείπει το υλικό στοιχείο. Η άκτιστη Χάρις, όπως είπαμε και προηγουμένως, μεταδίδεται δια των υλικών στοιχείων.

Όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά και επιβάλλεται...

Επομένως, όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά και επιβάλλεται, τώρα που θα γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα, τη μεγάλη αυτή γιορτή, αλλά και όποια άλλη γιορτή γιορτάζουμε, να φανεί και εξωτερικά αυτό, ότι γιορτάζουμε. Θα φροντίσουμε περισσότερο το σπίτι, θα φορέσουμε καθαρότερα ενδύματα· και το φαγητό, ανάλογα με τις δυνάμεις μας, για να τονίσουμε αυτή την έννοια της εορτής, ότι γιορτάζουμε, θα είναι όσο γίνεται διαφορετικότερο, πλουσιότερο, ας πούμε. Όχι ότι θα πρέπει κανείς σώνει και καλά να κάνει εξεζητημένα πράγματα.

Γι' αυτό και η Εκκλησία λέει ότι αυτές τις δώδεκα ημέρες εκτός από την παραμονή των Θεοφανείων -που είπαμε για ποιόν λόγο και θα το πούμε ίσως στη συνέχεια- έχουμε κατάλυση εις πάντα. Γιορτές είναι, πανηγύρι είναι, και να φανεί κι από αυτή την πλευρά ότι οι χριστιανοί γιορτάζουν.

Γιορτή σημαίνει ότι πανηγυρίζουμε, ότι χαιρόμαστε για κάτι πολύ μεγάλο που έκανε ο Θεός για μας. Βέβαια πάντοτε δεν λείπει και το στοιχείο το άλλο. Δεν ξεχνούμε δηλαδή ποτέ ότι είμαστε στον κόσμο αυτό και, επειδή μέσα στην πολλή χαρά μπορεί να ξεχαστούμε και να πάθουμε καμιά ζημιά, γι' αυτό πάντοτε σκεπτόμαστε ότι είμαστε αμαρτωλοί. Και όσο πιο πολύ σκεπτόμαστε ότι είμαστε αμαρτωλοί, τόσο πιο πολύ χαιρόμαστε για το καλό που μας έκανε ο Θεός. Ακόμη και τη Μεγάλη Σαρακοστή και άλλες περιόδους που σκεπτόμαστε πιο πολύ την αμαρτία μας και μετανοούμε κλπ. δεν λείπει το πανηγύρι, δεν λείπει η χαρά. Εκεί χαιρόμαστε, διότι ο Θεός μας αξιώνει, μας δίνει αυτή την ευκαιρία να μπορούμε να πενθήσουμε, να μπορούμε να κλάψουμε, να μετανοήσουμε, για να συγχωρήσει τις αμαρτίες μας. Χαιρόμαστε, γι' αυτό και αρχίζουμε τον αγώνα μας με χαρά, όπως λέμε τότε.

Τώρα λοιπόν, τις ημέρες αυτές κυρίως, ας πούμε, κυριαρχεί το στοιχείο της χαράς. Της χαράς όμως όχι με την έννοια που δίνουμε εμείς, αλλά της χαράς που προέρχεται από την δωρεά του Θεού, από τη συναίσθηση ότι ο Θεός μας έκανε μεγάλο καλό, που ήλθε και έγινε άνθρωπος και έζησε ανάμεσά μας και μας έσωσε.

Αυτή τη χαρά την εκδηλώνουμε όχι μόνο πνευματικά, καθό δεν είμαστε μόνο ψυχή, αλλά, εφόσον είμαστε και σώμα, την εκδηλώνουμε και εξωτερικά. Θα φάμε καλύτερα, θα έχουμε πιο πολύ, ας πούμε περιποιημένο το σπίτι μας και όλα τα άλλα που ο καθένας μπορεί να εννοήσει.

Όμως ως ένα σημείο αυτά. Εφόσον αυτά αρχίσουν έπειτα να γίνονται εις βάρος της ουσίας, της όλης υποθέσεως, να λείπουν, ει δυνατόν πέρα για πέρα. Ως ένα σημείο όχι μόνο επιτρέπονται, είπαμε, αλλά και επιβάλλεται να γίνουν, για να τονισθεί η γιορτή, αλλά όμως αν πάνε πέρα από αυτό το σημείο και αρχίζουν πλέον να καταργούν την ουσία, καλύτερα να λείπουν. Και γι' αυτό μερικά πράγματα που γίνονται εκείνες τις ημέρες δεν είναι καθόλου καλά.

Την παραμονή των Χριστουγέννων

Κι άλλη φορά είπαμε ότι αυτό το ρεβεγιόν που επικράτησε να κάνουν την παραμονή των Χριστουγέννων το βράδυ είναι τελείως απαράδεκτο, τελείως δεν έχει καμιά θέση. Αυτό είναι πέρα για πέρα κοσμικό, είναι πέρα για πέρα για ανθρώπους οι οποίοι απλώς παίρνουν αφορμή ότι είναι Χριστούγεννα, για να κάνουν τα δικά τους, ενώ δεν έχουν απολύτως καμιά σχέση ούτε με το Ευαγγέλιο ούτε με την Εκκλησία ούτε με την πίστη. Δεν είναι δυνατόν να έχουν μια σχέση, μια κάποια σχέση, και να κάνουν τέτοια πράγματα. και όσοι τυχόν χριστιανοί ξεγελιούνται και πηγαίνουν σε τέτοιες εκδηλώσεις εκείνη τη νύχτα, πάρα πολύ αμαρτάνουν. Διότι, είπαμε, την παραμονή, ει δυνατον, οι χριστιανοί να φάνε μια φορά. Γι' αυτό και η Λειτουργία την παραμονή των Χριστουγέννων γίνεται με τον εσπερινό. Γιατί μέχρι εκείνη την ώρα οι χριστιανοί είναι νηστικοί. Άλλο τώρα ότι την κάνουν το πρωί για λόγους πρακτικούς, πάλι βέβαια με τον εσπερινό, αλλά κανονικά πρέπει να γίνεται την ώρα που συνήθως γίνεται ο εσπερινός. Διότι εκείνη την ημέρα μέχρι τον εσπερινό θα είμαστε εντελώς νηστικοί και κανονικά ούτε νερό δεν θα έχουμε πιει.

Η Εκκλησία πάντοτε συγκαταβαίνει, πάντοτε κάνει οικονομία, για να βοηθήσει όσο μπορεί τον ασθενή άνθρωπο, γι' αυτό την παραμονή κάνει το πρωί με τον εσπερινό τη Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου, ώστε οι χριστιανοί να εκκλησιασθούν, να κοινωνήσουν εκείνη την ημέρα όσοι είναι να κοινωνήσουν και μετά να φάνε. Νερόβραστα όμως, όπως ακριβώς την παραμονή των θεοφανείων. Τρώμε λοιπόν νερόβραστα και ετοιμαζόμαστε ακριβώς για την άλλη ημέρα.

Είτε θα κάνουμε αγρυπνία -σιγά σιγά το συνηθίζουν στις ενορίες- και ίσως είναι καλύτερα να γίνεται ολονύκτια. Αρχίζουμε το βράδυ και τελειώνουμε το πρωί. Κάνουμε τον εσπερινό -αν τα Χριστούγεννα είναι ημέρα Κυριακή ή Δευτέρα- τον όρθρο και ό,τι άλλο και τη Θεία Λειτουργία φυσικά, για να κοινωνήσουμε. Είτε θα γίνει η όλη ακολουθία το πρωί -όπως ξέρετε, τα Χριστούγεννα στις πέντε αρχίζουν όλες οι εκκλησίες- οπότε ξυπνούμε πολύ πρωί όλοι χωρίς καμιά εξαίρεση. Ως εκείνη την ώρα ετοιμαζόμαστε. Πού να διανοηθούμε λοιπόν να συγκεντρωθούμε το βράδυ και να κάνουμε ρεβεγιόν και τέτοια! Αυτά δεν ξέρω τι ακριβώς είναι, αλλά οπωσδήποτε θα είναι φαγοπότι και φυσικά δεν φαντάζομαι να λένε «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με».

Μην περνάμε κάποια όρια

Πώς να το κάνουμε; Ετοιμαζόμαστε να γιορτάσουμε τα Χριστούγεννα, τη Γέννηση του Χριστού. Δηλαδή ο Θεός κατεβαίνει από αγάπη προς εμάς -όχι γιατί έχει καμιά υποχρέωση- κατεβαίνει να γίνει άνθρωπος κι εμείς ούτε το δίνουμε σημασία αυτό το γεγονός.

Είπαμε κι άλλη φορά, μέσα στη λατρεία, μέσα στη γιορτή έχουμε αυτό το ίδιο γεγονός. Όχι απλώς θυμούμαστε το γεγονός, αλλά έχουμε αυτό το ίδιο το γεγονός, σαν να είμαστε δηλαδή στο σπήλαιο, στη φάτνη ενώπιον του γεννηθέντος Κυρίου. «Δεύτε ίόωμεν πιστοί που εγεννήθη ο Χριστός...» Μέσα στη λατρεία και κυρίως μέσα στη Θεία Λειτουργία είναι αυτό το ίδιο γεγονός. Έτσι γιορτάζει η Εκκλησία και γι' αυτό κανείς δεν πρέπει να λείπει από τη Θεία Λειτουργία, την κάθε Θεία Λειτουργία, αλλά κυρίως από την κυριακάτικη και προπαντός από τη Θεία Λειτουργία αυτών των μεγάλων εορτών.

Να περάσεις την παραμονή των Χριστουγέννων όπως όπως και το βράδυ να κάνεις ρεβεγιόν και ύστερα τάχα να εκκλησιασθείς... Αυτό δεν γίνεται. Μπορεί δηλαδή ορισμένοι, απ' αυτούς που πηγαίνουν το βράδυ στο ρεβεγιόν, το πρωί να πηγαίνουν στην Εκκλησία. Δεν μπορούν να γίνουν αυτά· δεν συμβιβάζονται αυτά.

Αυτά που λέω αυτή τη στιγμή, μπορεί να πούμε τώρα όλοι μας ότι ευτυχώς δεν είμαστε εμείς που τα κάνουμε· άλλοι είναι αυτοί. Και είναι σαν να τα λέμε για άλλους που τυχόν δεν είναι κιόλας εδώ. Όμως θέλω να επανέλθω και να πω ότι οι χριστιανοί μπορεί να μην κάνουν αυτό την παραμονή το βράδυ, αλλά όμως και ανήμερα των Χριστουγέννων και τη δευτέρα ημέρα των Χριστουγέννων και όλες αυτές τις ημέρες που είναι γιορτές, μπορεί να μην τις γιορταζουν ως εκείνο το σημείο που είπαμε ότι όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά και επιβάλλεται, αλλά να προχωρούν πιό πέρα. Τελικά και οι χριστιανοί, ας πούμε, μπορεί -ίσως να μην είναι πολύ κτυπητό- να γιορταζουν τα Χριστούγεννα κατά τέτοιο τρόπο που να είναι εις βάρος της ουσίας της εορτής.

Όταν, ας πούμε, όλη εκείνη την ημέρα σκεπτόμαστε μόνο το φαγητό και η καημένη η νοικοκυρά -ίσως θέλει δεν θέλει τη βάζουν τα άλλα μέλη της οικογενείας· καμιά φορά θέλουν δεν θέλουν οι άλλοι μέσα στο σπίτι η νοικοκυρά σώνει και καλά θα φροντίσει υπερβολικά για το φαγητό· είναι κι αυτές οι περιπτώσεις- σκοτώνεται και ίσως δεν προλαβαίνει ούτε στην εκκλησία να πάει. Κι αν πάει στην εκκλησία, ο νους της θα είναι στα μαγειρέματα. Δεν επιτρέπεται, δεν είναι σωστό να δώσουμε όλη την προσοχή μας εκεί. Θα φάμε, είπαμε, καλύτερα. αυτό δεν σημαίνει ότι συνέχεια πρέπει ο νους μας να 'ναι εκεί και συνέχεια μ' αυτό να ασχολούμαστε και να μη θυμηθούμε αυτή καθ' εαυτή την εορτή και να μην την αισθανθούμε αυτή καθ' εαυτή την εορτή και να μη θυμηθούμε ίσως, που πρέπει να θυμηθούμε, κι άλλους ανθρώπους εκείνη την ημέρα ή εκείνες τις ημέρες.

Αφήσουμε τώρα ότι μπορεί μια οικογένεια να πάει στην εκκλησία, να κοινωνήσουν όλα τα μέλη της οικογενείας, να γυρίσουν σπίτι και -πώς θα γίνει;- να τσακωθούν, ας πούμε, να γίνει καβγάς. Δεν είναι λίγες οι φορές που συμβαίνουν αυτά, και μπορεί να ξεκινούν από το ότι κάηκε λίγο το φαγητό, ας πούμε, ή από κάτι τέτοια. Βέβαια εμείς γιορτάζουμε, πανηγυρίζουμε, αλλά να έχουμε υπόψιν μας ότι ο αντικείμενος, ο διάβολος, δεν έχει γιορτή. Κι αυτος εκεί είναι και παρακολουθεί να βρει ευκαιρία να πειράξει τον καθένα κυρίως τέτοιες ημέρες. Τέτοιες ημέρες άμα επιτύχει, το χαίρεται καλύτερα, το πανηγυρίζει, κάνει κι αυτός τη δική του γιορτή. Ας το προσέχουμε λοιπόν αυτό.

Να μην πάμε να τιμήσουμε την Παναγία;

Επίσης να οικονομήσουμε έτσι τα πράγματα, ώστε να πάμε στην εκκλησία και τη δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων. Να μην πάμε να τιμήσουμε την Παναγία;

Όπως ξέρουμε τη δεύτερη ημέρα είναι «η Σύναξις της Θεοτόκου». Τι θα πει «Σύναξις»; Συνάγονται, συγκεντρώνονται ας πούμε, οι χριστιανοί. Πού αλλού; Γύρω από την Αγία Τράπεζα. Πού αλλού; Στον ναό, στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, για να τιμήσουν την Παναγία, για να ευχαριστήσουν την Παναγία, για να προσευχηθούν στην Παναγία.

Δεν είναι καθόλου καλό που για μερικούς τελειώνουν τα Χριστούγεννα από πλευράς εκκλησιασμού -από πλευράς φαγοποτιού δεν τελειώνουν βέβαια- μόλις γυρίσουν την πρώτη ημέρα από την εκκλησία. Τελείωσε πιά. Όχι. να πάμε και την άλλη ημέρα, τη δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων. Εγώ θα έλεγα, όσοι είναι την πρώτη ημέρα, να είναι και τη δεύτερη ημέρα. Γιατί τη δεύτερη ημέρα; τα Χριστούγεννα συνεχίζονται. δεν είναι μόνο ότι η απόδοση των Χριστουγέννων γίνεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς και όλες οι ημέρες εκείνες είναι Χριστούγεννα, αλλά ειδικά η δεύτερη ημέρα, που είναι αφιερωμενη στην Παναγία, είναι ό,τι είναι και η πρώτη.

Γι' αυτό από μιά πλευρά, ας πούμε, τη δεύτερη ημέρα των Χριστουγέννων, όπως γίνεται και τη δεύτερη μέρα του Πάσχα τουλάχιστον -εκεί και όλη την εβδομάδα-όταν έχει κανείς για κάποιους ειδικούς λόγους άδεια, ας πούμε, από τον πνευματικό του, μπορεί να κοινωνήσει, καίτοι έχει φάει από όλα την προηγούμενη ημέρα. Και αυτό επειδή είναι Χριστούγεννα και είναι κάπως αλλιώς εκείνες οι ημέρες.

Θα παρακαλούσα να προσέξουμε και να μην το παρακάνουμε στο θέμα του φαγητού την πρώτη ημέρα και την άλλη ημέρα είμαστε άρρωστοι. Όλα μπορούν να γίνουν βέβαια, αλλά να μην οφείλονται σε δική μας απροσεξία, σε δική μας αταξία, και τάχα είμαστε άρρωστοι,τάχα είμαστε αδιάθετοι ή για κάποιους λόγους αποφεύγουμε να πάμε στην εκκλησία.

Προετοιμασία για τη Θεία Κοινωνία

Επίσης θα ήθελα να πω από πρακτικής απόψεως, πάντοτε κανείς, όταν ετοιμάζεται να κοινωνήσει, βέβαια και θα εξομολογηθεί, αλλά και να έχει στο νου του όλες τις ημέρες εκείνες ότι θα πάρει το σώμα και το αίμα του Χριστού μέσα του και να είναι προσεκτικός. Μπορεί να διαβάσει και βιβλία που αναφέρονται στη Θεία Ευχαριστία. Υπάρχουν και πατερικά κείμενα και άλλα βιβλία που έχουν ειδικά κεφάλαια για τη Θεία Κοινωνία. Να διαβάσει κανείς την ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως, να κάνει και προσευχή ειδικότερα για το μεγάλο γεγονός που θα κοινωνήσει. Να προσέξει τις σκέψεις του να είναι, όσο το δυνατόν, καθαρή η καρδιά του. Ας πούμε, καθώς βλέπει κανείς τον εαυτό του έτοιμο να θυμώσει, μπορεί κάλλιστα να πει «ωπ· ετοιμάζομαι να κοινωνήσω αύριο». Ε, λοιπόν αυτό θα τον κάνει να συγκρατηθεί. Είναι ένας λόγος παραπάνω να μην εκδηλωθεί κακώς. Αν λίγο-πολύ πρέπει να γίνεται αυτό κάθε φορά που ετοιμάζεται κανείς να κοινωνήσει, ιδιαίτερα πρέπει τις μεγάλες γιορτές.

Όπως και να το κάνουμε, η Θεία Λειτουργία είναι πάντοτε ίδια. Η Θεία Κοινωνία είναι πάντοτε ίδια, αλλά να· επειδή ακριβώς εμείς οι άνθρωποι δεν είναι δυνατό να είμαστε πάντοτε το ίδιο και δεν είναι δυνατόν πάντοτε, ας πούμε, να είμαστε τόσο προσεκτικοί, ε, τουλάχιστον ορισμένες φορές να το κάνουμε αυτό· ιδιαίτερα λοιπόν όταν ετοιμαζόμαστε να κοινωνήσουμε.

Έρχονται Χριστούγεννα· να μην κοινωνήσεις; Χριστούγεννα να μην κοινωνήσεις; Πάσχα να μην κοινωνήσεις; Δεν γίνεται. Γι' αυτό ο κάθε χριστιανός έτσι να κανονίσει τα πράγματα, ώστε να κοινωνεί εκείνη την ημέρα. αλλά μας ενδιαφέρει τώρα αυτή η ετοιμασία και από πλευράς σκέψεως και από πλευράς διαθέσεως αλλά και πρακτικά, εξωτερικά, ας πούμε. Όσο μπορεί κανείς να συγκεντρωθεί λιγάκι την παραμονή. Να μην κάνει π.χ. επισκέψεις. Όταν είναι ανάγκη βέβαια, τι θα κάνει κανείς; Αλλά όταν όμως μπορεί να αποφύγει; Να συγκεντρωθεί, να διαβάσει κάτι και ακόμη, θα έλεγα -κι άλλη φορά το είχα αναφέρει- και σωματικά κανείς να είναι όσο το δυνατόν καθαρός.

Ο λόγος για την ενδυμασία

Δεν είναι καλό κάθε φορά που πηγαίνεις στην εκκλησία, αλλά πιό ειδικά δεν είναι καλό την ημέρα των Χριστουγέννων να πηγαίνεις να κοινωνήσεις, και να μην προσέξεις το ντύσιμό σου. Αλλά κι εδώ βλέπετε υπάρχει και το ένα άκρο, υπάρχει και το άλλο άκρο. Φοράς μπλουτζήν να πας να κοινωνήσεις. Βέβαια από μια πλευρά θα πει κανείς: «Τί ταπεινός άνθρωπος είναι αυτός! Έχει τα ξεφτισμένα σήμερα». Ναι, αλλά αν το σκεφθείς καλύτερα, θα πεις: «Γιατί το φορώ;» Και θα δεις ότι μάλλον δεν κινείσαι από καθαρό πνεύμα. Ούτε αυτό θα κάνεις, ούτε, ξέρω γω, να φορέσεις ό,τι βρεις. Καμιά φορά μου παραπονούνται οι κυρίες: «Λέω στον άνδρα μου να φορέσει κάτι καθαρό, διότι το 'χει μια εβδομάδα που το φοράει και δεν το βγάζει». Με συγχωρείτε που λέω τέτοια πράγματα, αλλά πρέπει να λέγονται και τέτοια. Να μην πάει λοιπόν κανείς, χωρίς να είναι καθαρός και από πλευράς ενδυμασίας. Όμως να μην πάει και εξεζητημένα.

Πόσο άσχημο είναι εκείνο εκεί! Κυρά μου, στην εκκλησία πας. Χριστούγεννα είναι. Τι θ' ακούσεις εκεί; Καθόλου δεν σε πιάνουν αυτά τα πράγματα, καθόλου δεν φθάνουν μέσα στο μυαλό σου, μέσα στην ψυχή σου αυτά τα οποία λένε εκεί, που μιλούν για τον Χριστό, ο οποίος ταπεινώθηκε, ο οποίος γεννήθηκε στο σπήλαιο, ο οποίος γεννήθηκε εκεί στη φάτνη; Καθόλου αυτά δεν τα προσέχεις, δεν σε συγκινούν, δεν σου λένε τίποτε; Κι εσύ φορτώνεσαι ένα σωρό πράγματα, τα οποία τι σου χρειάζονται; Τα θέλεις; Κάποια άλλη φορά φόρεσέ τα κάπου αλλού, αφού τα θέλεις. Χωρίς να σημαίνει αυτό πως σου δίνουμε πιστοποιητικό ότι τα εγκρίνουμε. Αλλά εδώ τι τα θέλεις; Τι τα κουβαλάς;

Καθόλου καλό δεν είναι να μην αισθάνεται κανείς πού πάει. Το μέτρο να βρούμε και εδώ. Ούτε το ένα άκρο: έρχεσαι σαν τσιγγάνα. Τι δουλειά έχεις και μού 'ρχεσαι σαν τσιγγάνα; Με συγχωρείτε πάλι. αλλά πώς τα καταφέρνουν οι άνθρωποι ή έτσι ή έτσι, όλο πιάνουν το εξεζητημένο ή προς τη μία πλευρά ή προς την άλλη πλευρά. Το μέτρο δεν μπορούμε να το βρούμε; Ακριβώς εκείνο με το οποίο τιμούμε τον Θεό, και μας τιμά και ο Θεός. Να πάει κανείς με μια απλότητα, με μια ταπείνωση. Ούτε το άλλο άκρο: φοράς εξεζητημένα πράγματα, τίποτε παλιοπάπουτσα, ας πούμε. Κι εκείνο δεν είναι πνεύμα ταπεινό, δεν είναι πνεύμα απλό. Πας πάλι για να προκαλέσεις κάποιους ότι να, ποιος είσαι. Ει δυνατόν, σ' αυτές τις περιπτώσεις κανείς να είναι έτσι που να μην εντυπωσιάζει ούτε έτσι ούτε έτσι.

Όταν τα πάρει κανείς τα πράγματα απλά, τα πάρει ταπεινά, τα πάρει με συναίσθηση του που πηγαίνει και τί θα κάνει εκεί, αυτά έρχονται μόνα τους. Δεν χρειάζεται ούτε να σπουδάσει κανείς ούτε να ρωτήσει. μην τυχόν, ας πούμε, με όσα λέω τώρα, αρχίσετε και ρωτάτε τί θα φορέσετε. Αυτά καθένας θα τα κανονίσει μόνος του. Αν το σηκώνει η συνείδησή σου, φόρεσε ό,τι θα φορέσεις, αλλά εκείνο που μ' ενδιαφέρει είναι να πας όπως πήγαν οι απλοί ποιμενες που πήγαν με ό,τι είχαν, να πας όπως πήγαν οι άλλοι και οι άλλοι και όλοι οι άγιοι ανά τους αιώνας μέχρι σήμερα.

Δεν θα πούμε άλλα. Σταματούμε εδώ και παρακαλώ να τα λάβετε υπόψιν σας, ώστε να περάσουμε τις γιορτές όσο γίνεται πιο θεάρεστα.

1-12-1985