Αθανάσιος Γιέφτιτς: Το Ιερό μυστήριο του Βαπτίσματος - Είσοδος και Ζωή στην Εκκλησία

Οι Προϋποθέσεις και το Θεολογικό - Εκκλησιαστικό πλαίσιο του Ιερού Μυστηρίου του Βαπτίσματος

Όπως το κάθε τι στην χριστιανική πίστη και Ορθόδοξη Εκκλησία μας, έτσι και το Βάπτισμα είναι αλληλένδετο με τις υπόλοιπες αλήθειες, τα μυστήρια και τις πραγματικότητες της πίστεώς μας και της Εκκλησίας μας. 

Η θεμελιώδης προϋπόθεση και το ευρύτερο πλαίσιο του μυστηρίου του Βαπτίσματος είναι η καθολική, γενική θεία Οικονομία της σωτηρίας, η οποία καλύπτει την δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου, το αμάρτημα και την πτώση του ανθρώπου, όλως δε ιδιαίτερως, το σωτηριώδες έργο του Χριστού, το όποιο έγκειται στην Ενανθρώπηση, στον Θάνατο και στην Ανάσταση, καθώς και στην Πεντηκοστή - την έκχυση του Αγίου Πνεύματος.

Πιο συγκεκριμένα, για να κατανοήσει κανείς ορθώς (ορθοδόξως) το ιερό Βάπτισμα, πρέπει να έχει κατά νου την δημιουργία του ανθρώπου κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν του Θεού, δηλαδή μια ανοιχτή χριστιανική ανθρωπολογία, βάσει της οποίας ο άνθρωπος είναι ένα δυναμικό κατ' εικόνα Θεού ον, ανοιχτό προς τη ζωή, την αθανασία, την θέωση, την κοινωνία μετά του Θεανθρώπου και την κοινότητα - την Εκκλησία μετά της Αγίας Τριάδος.

Δια της αμαρτίας, αυτός ο δυναμισμός της κίνησης προς τον Θεό διακόπηκε και ο άνθρωπος έφθασε σε μια παραφυσική (αφύσικη) κατάσταση, που είναι η φθορά και ο θάνατος. Η πτώση του, ωστόσο, δεν είναι πλήρης. Από το γεγονός αυτό απορρέει η δυνατότητα  της σωτηρίας και της επιστροφής του στον αρχικό προορισμό του. Και τούτο γίνεται δια του σωτηριώδους έργου του Χριστού: την Ενανθρώπιση, την Βάπτιση, την Σταύρωση και τον Θάνατο, την ένδοξη Ανάσταση και τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Κοντολογίς: την εγκαθίδρυση της Εκκλησίας, ως καινής πραγματικότητας, ως καινού τρόπου υπάρξεως και ζωής για τον άνθρωπο.

Ι. ΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ: ΕΙΣΟΔΟΣ ΔΙΑ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ

Δια του Βαπτίσματος εισέρχεται κανείς στην Εκκλησία, η οποία είναι κοινότητα ανθρώπων εν Χριστώ, μετά του Θεού Πατρός, δια της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. Μέσω του Βαπτίσματος, ο άνθρωπος εισάγεται στην "Οικονομία της Χάριτος" της Αγίας Τριάδος. Είναι μια νέα δημιουργία του κόσμου και του ανθρώπου - μια ανάπλαση, μια αναγέννηση. Η νέα και έσχατη (εσχατολογική) επομένως δημιουργία συντελείται στο όνομα της Αγίας Τριάδος: ".... βαπτίζεται εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος" (Ματθ. 28, 20. Αγ. Βασίλειος και Νικόλαος Καβάσιλας).

Προϋπόθεση του Βαπτίσματος και της εισόδου στην Εκκλησία αποτελεί η πίστις στο Χριστό, στον Σωτήρα Θεάνθρωπο, και η δι' Αυτού πίστις στην Αγία Τριάδα. Γιατί το πλαίσιο της χριστιανικής ορθοδόξου πίστεως είναι Τριαδολογικό, και ο χαρακτήρας του Βαπτίσματος, οπως άλλωστε και πάντων των τελουμένων στην Εκκλησία, Αγιοτριαδικός. Έτσι, ο πίστός βαπτίζεται εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος και όχι μονάχα "στο όνομα του Χριστού" όπως στους Διαμαρτυρομένους. Όθεν είναι αναγκαία η δεξίωση του Αγίου Πνεύματος, ώστε η Υιοθεσία από τον Θεό Πατέρα δια του Υιού εν Πνεύματι Αγίω να είναι πλήρης. Γι' αυτό και κατά την τέλεση του Μυστηρίου απαγγέλεται ολόκληρο το Σύμβολο της Πίστεως. 

Η αληθινή πίστις προϋποθέτει την μετάνοια: την αποταγή του Σατανά, των κακών έργων και των αμαρτιών, και την στροφή προς τον Ζώντα και τον Αληθινό Θεό. Εξ ου και οι αφορκισμοί προν το Βάπτισμα, εφόσον δεν υπάρχει ούθτε μπορεί να υπάρξει, απολύτως τίποτε κοινό μεταξύ Θεού και Σατανά, φωτός και σκότους, καλού και κακού, ζωής και θανάτου, κόλασης και παραδείσου, μεταξύ της Βασιλείας του Θεού και του κράτους του Θανάτου (Β΄ Κορ. 6, 14-16). 

Μετάνοια είναι η επάνοδος του Αδάμ από την πτώση, η επιστροφή του στη διακοπείσα υπακοή και αγάπη προς το Θεό, η επαναφορά της ταπεινοφροσύνης στην θέση της υπερηφάνειας.Ο παλαιός άνθρωπος, ως υιός του εκπεσόντος Αδάμ, δια μετανοίας και πίστεως στρέφεται προς τον Νέο Αδάμ, τον Χριστό, και εν Αυτώ, όπως ο άσωτος υιός, επιστρέφει στον Πατέρα, και ο Πατέρας επιστρέφει σ' αυτόν την αξιοπρέπεια και την κληρονομία που δικαιούται ως υιός. Μετάνοια, πίστις και Βάπτισμα είναι ο τρόπος που επιστρέφουν οι νεκροί στη ζωή, βρίσκονται ξανά οι χαμένοι, ανασταίνονται  όσοι έχουν πέσει. Έτσι, το Βάπτισμα είναι μια νέα γέννηση ή μια καινή κτίσις - η νέα και εσχάτη κοινωνία και κοινότητα μετά του Θεού. 

Το Βάπτισμα δεν είναι μόνο μια "ιερή" (μυστηριακή) πράξη χάριν συγχωρήσεως και προσωπικής σωτηρίας. Ο βαπτιζόμενος πεθαίνει και συσταυρώνεται με τον Χριστό, εμβαπτίζεται στον θάνατο του Χριστού και δι' αυτού του τρόπου πεθαίνει ως προς την αμαρτία και τον θάνατο. Και τότε, το Βάπτισμα είναι μια ανάσταση με τον Χριστό σε μια καινή, πνευματοφόρο ζωή και κοινωνία. Ως εκ τούτου το Βάπτισμα είναι ενσωμάτωση στον Χριστό, χριστοποίηση και εκκλησιοποίηση. Είναι σύμφυση στο Σώμα του Χριστού. 

Η χριστοποίηση αυτή τελείται με τη δύναμη και την ενέργεια της χάριτος του Αγίου Πνεύματος. "Εν ενί Πνεύματι ημείς πάντες εις εν σώμα εβαπτίσθημεν"(Α΄ Κορ. 12, 12-13). Αυτό είναι πολύ σημαντικό για την Ορθοδοξία. Όπως ο Χριστός εχρίσθη από το Άγιο Πνεύμα κατά την ενανθρώπιση και την Βάπτισή Του, το ίδιο και ο νεοφώτιστος χρίεται και σφραγίζεται από το Άγιο Πνεύμα, που είναι το Πνεύμα του Χριστού, και έτσι ως χριστιανός γίνεται κι αυτός ένας "χριστός" του Κυρίου. Το Άγιο Πνεύμα μορφώνει εντός του τον Χριστό.

Κοντολογίς, η ανάλυση της τελετής και τάξεως του Μυστηρίου του Βαπτίσματος (συμφώνως προς το Ευχολόγιο) έδειξε  ότι στο Μυστήριο του Βαπτίσματος συμπεριλαμβάνεται και μια κοσμολογική διάσταση: το Βάπτισμα είναι ένας εμβαπτισμός στο νερό, το οποίο είναι βασικό υλικό και κοσμικό στοιχείο. Έτσι, δια του Βαπτίσματος καθαγιάζεται εν ταυτώ και όλη η κτίσις, αλλά δια του ανθρώπου, ο οποίος ενώνεται πάλι με τον Θεόν. Και όλη η κτίσις "την αποκάλυψιν των υιών του Θεού απεκδέχεται" και "ελευθερωθήσεται από της δουλείας της φθοράς" (Ρωμ. 8, 19-26).  

Αμέσως μετά το Βάπτισμα, ακολουθεί το ιερό μυστήριο του Χρίσματος, η σφραγίδα του Αγίου Πνεύματος. Χωρίς αυτό, το Βάπτισμα δεν είναι πλήρες, αφού δεν αποτελεί Μυστήριο "δι' εαυτό" και "καθ' εαυτό", αλλά οικοδομεί την ενσωμάτωση στην κοινότητα της Εκκλησίας. Το Βάπτισμα είναι η εισέλευση σε μια ζώσα σχέση με το Θεό και με τους αδελφούς, δηλαδή με όλους τους άλλους ανθρώπους που επιθυμούν να πιστεύουν στον Χριστό και στην αιώνια ζωή. 

Αυτή η κοινωνία και κοινότητα είναι η "Κοινωνία του Αγίου Πνεύματος"(Β΄ Κορ. 13, 13) και μέσω αυτής η "Κοινωνία της Αγίας Τριάδας". Δια του Βαπτίσματος, γινόμαστε "θείας κοινωνοί φύσεως"(Β΄ Πετρ. 1, 4), και τούτο σημαίνει ότι αρχίζουμε να ζούμε με τον τρόπο ζωής της Αγίας Τριάδος: ως κοινότητα Αγίων Προσώπων εν ενότητι Φύσεως, Ζωής, Αγάπης, Υπάρξεως, Ενεργείας. Έτσι, το Βάπτισμα είναι η παλιγγενεσία μας, "το κατά Χριστόν υποστήναι", όπως λέει ο Καβάσιλας και ο Απόστολος Παύλος: "μέτοχοι γαρ του Χριστού γεγόναμεν, εάνπερ την αρχήν της υποστάσεως μέχρι τέλους βεβαίαν κατάσχωμεν" (Εβρ. 3,14). Αυτή η υπόστασις είναι η νέα μας ύπαρξη, ένας νέος τρόπος να υπάρχουμε και να ζούμε εν Χριστώ και δια του Χριστού. 

Εκτός από τους στενούς δεσμούς με το ιερό Χρίσμα, το Βάπτισμα είναι επίσης άρρηκτα δεμένο με την Θεία Ευχαριστία. 'Όντως, το Βάπτισμα κανονικά τελείται μαζί με την Θεία Λειτουργία - έτσι γινόταν παλαιόθεν και έτσι θα έπρεπε να γίνεται και σήμερα. Όπως μαρτυρείται στο εκκλησιαστικό ημερολόγιο, οι περίοδοι νηστείας πριν τα Χριστούγεννα και το Πάσχα έκλειναν με τις Λειτουργίες  της Παραμονής των Χριστουγέννων και του Μεγάλου Σαββάτου, κατά την διάρκεια των οποίων ετελούντο βαπτίσεις. Μετά, οι νεοφώτιστοι πιστοί συμμετείχαν στη Λειτουργία και μετελάμβαναν. Θα έπρεπε να επανέλθει η πρακτική του να βαπτίζονται τα βρέφη κατά τη Θεία Λειτουργία, έως την Μικρά Είσοδο, ώστε να μπορούν αμέσως μετά να μεταλαμβάνουν. Με την Θεία Κοινωνία ο νεοφώτιστος γίνεται πλήρως μέλος της Εκκλησίας ως Σώματος Χριστού, γίνεται μέλος μιας συγκεκριμένης κοινότητας, της ευχαριστιακής Εκκλησίας, της Καθολικής, Ορθοδόξου, Αποστολικής Εκκλησίας του Χριστού, του Θεού.    

ΙΙ. ΤΟ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΩΣ ΑΠΑΡΧΗ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΕΝ ΑΛΗΘΕΙΑ ΖΩΗΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Συνεχίζεται.....