Πατρώνος Γεώργιος: Ο πρώτος πειρασμός του Ιησού

(για πρώτη φορά στο διαδίκτυο)

Και τώρα αναλυτικότερα πάνω στη σημασία των πειρασμών. Ο πρώτος πειρασμός είναι εκείνος της πείνας και της δίψας, ο καθημερινός βιολογικός πειρασμός, που συνιστά το σύνολο των προβλημάτων και θεμάτων του βίου. Η καθημερινή ανάγκη, που καταλήγει να παίρνει κυριαρχική μορφή στη ζωή και στην ιστορία της ανθρωπότητας, εκφράζεται με τον πειρασμό της πείνας και είναι ο πρώτος και ο μεγάλος πειρασμός στον παρόντα αιώνα.


Η οικονομία, που τίθεται που πολλές φορές ως η βάση αλλά και ο μοναδικός σκοπός της δραστηριότητας του ανθρώπου, αλλά και των επιτεύξεων και αυτού ακόμη του πολιτισμού, επιβάλλεται κυριαρχικά επί όλων των ενδιαφερόντων της ζωής. Το ιερό κείμενο μας λέει, ότι ο Ιησούς "νηστεύσας ἡμέρας τεσσαράκοντα καί νύκτας τεσσαράκοντα ὕστερον ἐπείνασε. Καί προσελθών ὁ πειράζων ε῟ιπεν αὐτῶ· εἰ υἱός ε῟ι τοῦ Θεοῦ εἰπέ ἵνα οἱ λίθοι ο῟υτοι ἄρτοι γένωνται"(Ματθ. 4, 2-3). 

Ο πρώτος αυτός πειρασμός, ίσως μπορεί να κατανοηθεί ακόμη καλύτερα από εμάς σήμερα, που όλη η ζωή μας και ο πολιτισμός μας έχουν μοναδικό σχεδόν σκοπό και στόχο την παραγωγή και την οικονομία, με αιτιολογία την κάλυψη των αναγκών του ανθρώπου. Η οικονομική κυριαρχία και  η εκμετάλλευση όλων των πραγμάτων, η καθημερινή ευδαιμονία και ο ανώδυνος πλουτισμός, είναι μερικά από τα συνήθη ιδανικά των σημερινών ανθρώπων. Σύνθημα όλων, και ιδιαίτερα των ανθρώπων χωρίς κανένα πνευματικό προβληματισμό σε όλους τους αιώνες είναι, ει δυνατόν, όχι μόνο "οι λίθοι  ούτοι" αλλά τα πάντα γύρω μας να γίνουν οικονομική ισχύς και δύναμη. Ο πειρασμός δεν επικεντρώνεται στον καθημερινό και "επιούσιο άρτο", αλλά με πρόσχημα την καθημερινότητα στρέφεται στην οικονομική κυριαρχία και ασφάλεια, στη συσσώρευση του χρήματος που είναι πραγματικός "μαμμωνάς". 

Η ζωή, όμως, δεν είναι μόνο βιολογικές και καθημερινές ανάγκες. Η ύπαρξη του ανθρώπου δεν καταξιώνεται στην ευκαιριακή ευδαιμονία και ευμάρεια, καθώς και στη συσσώρευση αγαθών. Η υπόστασή μας, ας το πούμε, δεν μπορεί να ορισθεί και να περιορισθεί μόνο στο σωματικό και υλικό κόσμο. Το νόημα της ζωής εκτείνεται και πέρα από όλα αυτά, προς τα πνευματικά και αιώνια. Ο λόγος του Ιησού "οὐκ ἐπ' ἄρτω μόνο ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ' ἐπί παντί ρήματι ἐκπορευομένω διά στόματος Θεοῦ"(Ματθ. 4,4), μπόρεσε  να προσδιορίσει για πάντα την ενότητα των δύο αυτών πραγματικοτήτων και να σηματοδοτήσει την ανάγκη μιας τελικής στροφής και αναφοράς του ανθρώπου για σωτηρία προς τον κόσμο του Θεού. 

Ασφαλώς εδώ με τη στάση που κράτησε ο Ιησούς έναντι του πρώτου πειρασμού, δεν παραθεωρούνται οι οικονομικές και κοινωνικές ανάγκες της ζωής αλλά και δεν απολυτοποιούνται, όπως προσπάθησε να τις παρουσιάσει ο διάβολος. Η απάντηση του Ιησού είναι "οὐκ ἐπ' ἄρτω μόνο". Που σημαίνει, προτεραιότητα στα πνευματικά, στό "λόγο" και στα "ρήματα του Θεού", και μετά όλα τα άλλα, τα "σωματικά" και γήινα, θα πάρουν νόημα και αξία. Ο άνθρωπος με όλα αυτά δεν τίθεται μπροστά σε κάποιο τραγικό δίλλημα επιλογής: ή τα υλικά και ανθρώπινα ή τα πνευματικά και θεία. Γιατί δεν πρόκειται για δύο αντίθετους και εχθρικούς κόσμους. Ο άνθρωπος καλείται να πραγματώσει στη ζωή του αρμονικά και διαλεκτικά τη μεγάλη σύνθεση των δύο και την σωστή αξιολόγηση των πραγμάτων  που τα εκφράζουν. Και αυτό δεν σημαίνει ασφαλώς, παραθεώρηση ή υποβάθμιση τους ενός κόσμου και υπερεκτίμηση του άλλου. Η βιβλική θεώρηση του ανθρώπου και των ανθρωπίνων πραγμάτων βρίσκεται ακριβώς στην ενότητα των δύο, του σωματικού και του πνευματικού, του ανθρωπίνου και του θείου, του χρονικού και του αιώνιου. 

Δύο, ακόμη, στοιχεία είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα από τον πρώτο πειρασμό. Το ένα είναι η χρήση αγιογραφικών εκφράσεων από τον πειραστή, που παρατηρείται και στους δύο άλλους πειρασμούς, και το δεύτερο η χρήση του όρου "ρήμα", για να εκφρασθεί στο σύνολό του ο κόσμος του Θεού. Ο διάβολος παρουσιάζεται εδώ με ένδυμα προβάτου, ως σεβόμενος βαθύτατα τις Γραφές, για να εξαπατήσει και να πετύχει τους σκοπούς του. Εμφανίζεται, μάλιστα, ως ενδιαφερόμενος για την "αποκάλυψη" της αλήθειας και ζητεί αοπδείξεις γι' αυτήν, ενώ στην πραγματικότητα είναι ψεύτης και "πατήρ του ψεύδους" (Ιωαν. 8, 44). 

Με τον όρο "ρήμα" δεν υπονοοείται μόνο ο λόγος του Θεού, το διδακτικό και κηρυγματικο στοιχείο, αλλά και τα έργα του Θεού, το σύνολο της θείας οικονομίας και του πνευματικού κόσμου. Στην τάση αληθοφάνειας του διαβόλου και στην διάθεσή του να φέρει σύγχυση στον άνθρωπο με την διαστρέβλωση των πραγμάτων, ο Ιησούς φανερώνει την αλήθεια και αντιπαραθέτει στις μεθοδείες του το σύνολο του έργου του Θεού, που πραγματοποιείται δια μέσου των αιώνων για τη σωτηρία του ανθρώπου. Έτσι, ο άνθρωπος βρίσκει την αλήθεια και σώζεται μόνο όταν διαλέγεται με τον Θεό και κοινωνεί μαζί του και απορρίπτει κάθε διάλογο με τον πλάνο διάβολο. Ο Ιησούς Χριστός αυτό ακριβώς έκανε και έδωσε "τύπο" ζωής για όλους μας, όταν με την απάντησή του στον πρώτο πειρασμό αρνήθηκε κάθε διάλογο με τον πειραστή.