Παναγία η Χρυσαφίτισσα: Ιστορικό και Θαύματα

«Παναγία Χρυσαφίτισσα», πολιοῦχος Μονεμβασίας

Νοτιοανατολικῶς τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ «Ἐλκομένου Χριστοῦ», ἐν Μονεμβασίᾳ, εὑρίσκεται ὁ Ἱερὸς Ναὸς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ὁ ἐπιλεγόμενος Ναὸς τῆς Παναγίας τῆς Χρυσαφιτίσσης. Ὁ Ναὸς οὗτος εἶναι κτίσμα τοῦ 17ου αἰῶνος, ἐκτισμένος ἐπὶ θέσεως ἄλλου παλαιοτέρου Ναοῦ, τῆς Παναγίας τῆς Ὁδηγητρίας, ὅστις ὑπῆρχε πρὸ τοῦ 1150 ὑπὸ τὴν ἔννοιαν παλαιᾶς Μονῆς. Εἰς τὸν ὡς ἄνω Ἱερὸν Ναὸν εἶναι τεθησαυρισμένη ἡ Ἁγία καὶ Ἱερὰ Εἰκὼν τῆς Παναγίας Χρυσαφιτίσσης, ἡ ὁποία, ὡς διέσωσε μέχρι σήμερον ἡ λαϊκὴ παράδοσις, εὑρίσκετο ἀρχικῶς εἰς τὸ χωρίον Χρύσαφα, ἐξ οὗ καὶ Χρυσαφίτισσα, τῆς ἐπαρχίας Λακεδαίμονος, εἰς Ναὸν τιμώμενον ἐπ᾿ ὀνόματι αὐτῆς.

Κατὰ θαυμαστὸν τρόπον ἡ πάνσεπτος Εἰκὼν τῆς Χρυσαφιτίσσης εὑρέθη εἰς Μονεμβασίαν εἰς τὸν μέχρι σήμερα τόπον ἔνθα ἀναβλύζει θαυματουργικῶς ἀπὸ τότε πόσιμον ὕδωρ, τὸ ὁποῖο καλεῖται ἔκτοτε «ἁγίασμα Χρυσαφιτίσσης», καὶ θεραπεύει ποικίλας νόσους, συντελεῖ δὲ εἰς ἀπόκτησιν τέκνων καὶ δὴ ἀρρένων.

Ἡ ὡς ὁ λόγος παράδοσις σχετίζεται πρὸς παλαιὰν τοιαύτην τοῦ 10ου αἰῶνος καὶ ὁμοιάζει πρὸς τὴν παράδοσιν περὶ τῆς Παναγίας τῆς Ὁδηγητρίας τῆς Μονεμβασίας.

Ἡ σεπτὴ Εἰκὼν τῆς Χρυσαφιτίσσης φαίνεται νὰ εἶναι ἔργον τοῦ 15ου -16ου αἰῶνος, σχήματος μικροῦ, ἐξαιρετικῆς Βυζαντινῆς τέχνης. (Πρβλ. Π. Καλονάρου ἐν λεξικῷ «ΗΛΙΟΣ», τόμος 13, σελ. 738, ἄρθρον ἡ Μονεμβασία).

Κατὰ τὴν λαϊκὴν παράδοσιν, ἐλθόντες ἔμποροι ἐκ τοῦ χωρίου Χρύσαφα εἰς τὴν πόλιν τῆς Μονεμβασίας μαζὶ μὲ ἄλλους προσκυνητὰς κατὰ τὴν πανήγυριν τῆς Παναγίας καὶ εἰσελθόντες εἰς τὸν Ναὸν τῆς Χρυσαφιτίσσης ἐν Μονεμβασίᾳ διὰ νὰ προσκυνήσουν καὶ να προσφέρουν τὰ «τάματά των» ἀνεγνώρισαν τὴν Εἰκόνα των, τὴν Χρυσαφίτισσαν καὶ ἐφώναζον: «Οἱ Μονεμβασῖται μᾶς ἔκλεψαν τὴν Εἰκόνα μας, τὴν Χρυσαφίτισσά μας», ἠξίωσαν δὲ νὰ γίνῃ δίκη περὶ τοῦ πράγματος τούτου καὶ ὁ δικαστὴς τοῖς ἀπέδωκε τὴν εἰκόνα, τὴν ὁποίαν παραλαβόντες οἱ Χρυσαφῖται μετὰ τιμῶν καὶ δόξης μετέφερον εἰς Χρύσαφα εἰς τὸν Ναόν της. Ἡ ἱερὰ Εἰκὼν παρέμεινεν εἰς τὸν θρόνον της ἐν τῷ Ναῷ της εἰς Χρύσαφα καὶ ὅταν οἱ κάτοικοι ἐτελείωσαν τὰς δεήσεις καὶ ἔκλεισαν τὸν Ναόν, τὴν νύκτα ἡ σεπτὴ Εἰκὼν ἔφυγε καὶ ἦλθεν εἰς Μονεμβασίαν ἔνθα παρέμεινεν ἔκτοτε εἰς τὸν ἐν αὐτῇ Ἱερὸν Ναόν της, ποιοῦσα θαύματα τοῖς πιστῶς προσερχομένοις.

ΘΑΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΧΡΥΣΑΦΙΤΙΣΣΗΣ

Κατὰ τὸν Ἱερὸν Δαμασκηνόν, ἡ τιμὴ πρὸς τὰς Ἱερὰς Εἰκόνας δὲν ἀποδίδεται εἰς αὐτὸ τοῦτο τὸ εἰκόνισμα, «ἀλλ᾿ ἐπὶ τὸ πρωτότυπον διαβαίνει». Οὕτω, ὁ τιμῶν καὶ σεβόμενος τὰς Εἰκόνας τῶν Ἁγίων καὶ τῆς Κυρίας Θεοτόκου, αὐτομάτως τιμᾷ καὶ γεραίρει τὸ εἰς τὸν Οὐρανὸν εὑρισκόμενον ἅγιον πρόσωπον καὶ λαμβάνει παρ᾿ αὐτοῦ χάριν καὶ ἀνταπόδοσιν τῆς ἀποδιδομένης τιμῆς. Οὕτω καὶ ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἡ καταδεχομένη νὰ ὀνομάζεται: Τριχεροῦσα, Πορταΐτισσα, Γλυκοφιλοῦσα, Βρεφοκρατοῦσα, Γερόντισσα, Κατερινιώτισσα ἢ Κατερινοῦ, Ἐσφαγμένη, Ὁδοιποροῦσα, Προυσσιώτισσα, Ἕλωνα, Μεγαλόχαρη Τήνου, Χρυσαφίτισσα, λαβοῦσα τὰς ὡς ἄνω ὀνομασίας ἐκ τοῦ τόπου τῆς θαυματουργίας τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων της, θαυματουργεῖ ἐπὶ τῶν εἰλικρινῶς καὶ ἁγνῶς δεομένων αὐτῆς καὶ προσπιπτόντων πρὸς αὐτήν.

Ἡ χάρις τῆς Παναγίας διὰ τῆς Ἱερᾶς Εἰκόνος της, τῆς Χρυσαφιτίσσης, ἐτέλεσε πολλὰ θαύματα καὶ ἐπαρηγόρησε πολλὰς τεθλιμμένας καρδίας, ἐδρόσισε ταλαιπωρημένας ψυχὰς καὶ ἐξέχεε βάλσαμον παρηγορίας εἰς τοὺς πονεμένους ἀνθρώπους τοὺς ἐπικαλεσθέντας ἐν πίστει τὴν βοήθειάν της.

Πρὶν ἢ διηγηθῶμεν τὰ θαύματα τῆς Χρυσαφιτίσσης, θεωροῦμεν σκόπιμον νὰ ἀναφερθῶμεν εἰς τὸ θαῦμα τῆς ἰάσεως τῆς Ἡγουμένης Μάρθας ἐκ τῆς πολυχρονίου καὶ ἀκατασχέτου αἱμορραγίας, λέγοντες, ὅτι τὸ θαῦμα τοῦτο ἀφορᾷ εἰς τὴν ἀπὸ τοῦ 10ου αἰῶνος ἱδρυθεῖσαν εἰς τὸν ἴδιον τόπον ἔνθα ὁ σημερινὸς Ἱερὸς Ναὸς τῆς Χρυσαφιτίσσης Ἱερὰν Μονὴν τῆς Ὁδηγητρίας ἐν Μονεμβασίᾳ.

ΘΑΥΜΑ 1ον.

Ἤδη, ἀρχόμενοι τῶν θαυμάτων τῆς Παναγίας Χρυσαφιτίσσης, ἱστοροῦμεν τὸ πρῶτον.

Παῖς τις ὀνομαζόμενος Μελέτιος Καλογερᾶς, πενταετὴς ὤν, ἐστάλη ὑπὸ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ Ἐλευθερίου, κατὰ τὰς Ἀπόκρεω, νὰ μεταφέρῃ ἕν σακκούλιον ὀρυζίου μικρῆς ποσότητος εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ θείου αὐτοῦ Ἰωάννου Κοντολέου, ὅπου ἔμελλον νὰ συμφάγουν ὡς συγγενεὶς κατὰ τὴν συνήθειαν. Καθ᾿ ὁδὸν δὲ προσβληθεὶς ὑπὸ σεληνιασμοῦ ἐκ συνεργείας τοῦ μισοκάλου δαίμονος, ἔπεσε χαμαί. Μαθοῦσα τοῦτο ἡ μήτηρ, ἔτρεξε μετὰ σπουδῆς ὅπου εὑρίσκετο ὁ υἱός της, ἔλαβεν αὐτὸν εἰς τὰς ἀγκάλας της, καὶ μετέφερεν αὐτὸν ἀμέσως εἰς τὸν οἶκόν της τρέμοντα καὶ ἀφρίζοντα. Ὁ πατὴρ τοῦ παιδὸς μεταβαίνων δι᾿ ἄλλης ὁδοῦ εἰς τὴν ἀγοράν, ἔμαθε τὸ δυσάρεστον συμβὰν τοῦ παιδός του καὶ ἐπιστρέφει ἀμέσως εἰς τὸν οἶκόν του ὅπου εἶδε τὴν ἀθλίαν κατάστασιν αὐτοῦ μετὰ μεγάλης αὐτοῦ θλίψεως, πόνου καὶ τρόμου καὶ πάραυτα χωρὶς νὰ χάσῃ καιρόν, ἔτρεξεν εἰς τὸν ἄμισθον καὶ παντοδύναμον ἰατρόν, εἰς τὴν Ἁγίαν Εἰκόνα, λέγω, τῆς Θεοτόκου Χρυσαφιτίσσης, εὑρισκομένης ὡς προεῖπον, εἰς τὸν Ναὸν τοῦ Ἑλκομένου Χριστοῦ, ὅπου, ἅμα ἔφθασε, μετὰ συντριβῆς ψυχῆς καὶ καρδίας ἐγονυπέτησεν ἐνώπιον τῆς Ἁγίας καὶ θαυματουργοῦ Εἰκόνος, καὶ μετὰ θερμῶν δακρύων παρεκάλεσε τὴν Κυρίαν Θεοτόκον διὰ τὴν θεραπείαν τοῦ παιδός του. Μετὰ τὴν θερμὴν αὐτὴν δέησιν εἶδεν, ὢ τοῦ θαύματος! ὅτι ὅλα τὰ χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ ἀφιερώματα, ὅσα ἐκρέμοντο ἐπὶ τῆς θείας Εἰκόνος, ἐκινήθησαν καὶ συνεκρούσθησαν πρὸς ἄλληλα, καὶ ἤχησαν ὡς ἠχοῦσιν οἱ κωδωνίσκοι τοῦ Ἀρχιερέως, ἐνδυομένου ὑπὸ τῶν ἱεροδιακόνων αὐτοῦ καὶ κροτοῦσιν εἰς τὰς ἀκοὰς τῶν παρευρισκομένων, ὁ δὲ πατὴρ τοῦ παιδὸς νομίσας ὅτι ἡ Θεοτόκος ἐδίωκεν αὐτὸν ὡς ἁμαρτωλὸν καὶ ἀνάξιον, ἔπεσε πρηνὴς καὶ ἐδέετο θερμότερον. Συγγενὴς δὲ τις τοῦ Ἐλευθερίου Καλογερᾶ, εἶδεν αὐτὸν τρέχοντα βιαίως πρὸς τὸν Ναόν, καὶ νομίσας ὅτι ἔτρεχε πρὸς τὴν θάλασσαν νὰ αὐτοκτονήσῃ ἐκ τῆς λύπης του παρηκολούθησεν αὐτὸν διὰ νὰ τὸν ἀποτρέψῃ· ἀλλ᾿ ἀφοῦ εἶδεν αὐτὸν εἰσελθόντα εἰς τὸν Ναόν, ἐπανῆλθεν εἰς τὴν οἰκίαν τοῦ Καλογερᾶ διὰ νὰ ἴδῃ τὸν ἀσθενῆ παῖδα, καὶ πάλιν ἐπέστρεψεν εἰς τὸν Ναὸν νὰ εἰδοποιήσῃ τὸν πατέρα τοῦ ἀσθενοῦς ὅτι ὁ υἱός του ὑγιαίνει, ὁ δὲ πατὴρ ἰδὼν τὸν συγγενῆ του εἰσερχόμενον εἰς τὴν θύραν τοῦ Ναοῦ καὶ νομίσας ὅτι ὁ υἱός του ἀπέθανεν, ἔκλαιεν ἀπαρηγόρητα· ἀφοῦ ὅμως ἐβεβαιώθη ὅτι ζῇ καὶ ὑγιαίνει ὁ υἱός του ἐδόξασε τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον καὶ ἐπανῆλθεν εἰς τὸν οἶκόν του, ὅπου ἀφιχθεὶς ἠρώτησε τὸν υἱόν του, λέγων· Τί ἔχεις, Μελέτιέ μου; ὁ δὲ παῖς ἀπεκρίνατο ὅτι δὲν ἠμπορεῖ. Τότε ὁ πατὴρ τῷ λέγει· Δός μου τὰς χεῖράς σου· ὁ δὲ παῖς ἔδωκεν εἰς τὸν πατέρα του τὴν δεξιάν του χεῖρα, ἐπειδὴ ἡ ἀριστερὰ ἦτο κρατημένη καὶ παράλυτος· ὅθεν ὁ πατὴρ ἐδεήθη πάλιν μετὰ δακρύων εἰς τὴν Ὑπεραγίαν Θεοτόκον ὑπὲρ τῆς τελείας ἀναρρώσεως τοῦ τέκνου του, καὶ ὢ τοῦ θαύματος! ὁ παῖς ἔδωκεν ἀμέσως καὶ τὴν ἀριστερὰν αὐτοῦ χεῖρα εἰς τὸν πατέρα του, διότι ἀποκατέστη ὑγιὴς καθ᾿ ὁλοκληρίαν ὡς καὶ πρότερον.

ΘΑΥΜΑ 2ον.

Τῷ 1884 γυνή τις πάσχουσα τὰς φρένας ὀνόματι Εὐδοκία Ν. Φιφλῆ, ἐκ τοῦ χωρίου Χάρακα τοῦ Ζόρακος, ἐλθοῦσα ἐν Μονεμβασίᾳ περιήρχετο τὴν πόλιν φωνάζουσα καὶ χειρονομοῦσα δαιμονιωδῶς. Εἰς τὸν Ναὸν τῆς Ἀειπαρθένου καὶ θαυματουργοῦ Παναγίας Χρυσαφιτίσσης κατὰ τὴν ἑσπέραν ἐκείνην τῆς ἑορτῆς τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς ἐκ παραδόσεως γίνεται κατανυκτικὴ ὁλονυκτία. Ἦτο ἡ ὥρα 10 τῆς νυκτός, ὅτε ἡ ἐν λόγῳ παράφρων εἰσῆλθεν εἰς τὸν Ἱερὸν Ναὸν ἀπροόπτως. Ἰδοῦσαι ταύτην αἱ τὴν ὁλονυκτίαν ποιοῦσαι γυναῖκες ἐφοβήθησαν σφόδρα, ἡ παράφρων γυνὴ μετὰ χειρονομιῶν διηυθύνθη πρὸ τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος τῆς Παναγίας κρατοῦσα εἰς τὴν χεῖρά της τεμάχιον ἄρτου καὶ ἐπλησίασεν αὐτὸ εἰς τὸ πρόσωπον τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος λέγουσα· «φάγε ψωμὶ καὶ Σὺ μάννα μου». Τὴ στιγμὴ ἐκείνην, ὢ τοῦ θαύματος! ἡ Εἰκὼν μετὰ τοῦ θρόνου της ἐκινήθη καὶ τὰ χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ ἀφιερώματα ἀλληλοσυνεκρούσθησαν, ἡ δὲ φρενοβλαβὴς πεσοῦσα εἰς τὰ γόνατα τῆς θαυματουργοῦ Εἰκόνος προσηύχετο μέχρι πρωίας θεραπευθεῖσα.

ΘΑΥΜΑ 3ον.

Ὁμοίως τῷ 1886 σωτήριον ἔτος ἦλθεν ἐκ τοῦ χωρίου Καταβόθρα τοῦ Ἀσωποῦ εἷς ὀνόματι Κυριᾶκος Δημότσης πάσχων ἐπίσης τὰς φρένας, κατὰ τὴν Ἑορτὴν δὲ τῆς Εἰκόνος, τῇ Δευτέρα τοῦ Θωμᾶ, ἐλθὼν ἐν τῷ Ναῷ τῆς Χρυσαφιτίσσης, ἐθεραπεύθη τελείως.

ΘΑΥΜΑ 4ον.

Ὁμοίως τῷ 1884 γυνή τις ὀνόματι Καλομοῖρα Σεμπέπου, ἐκ Λυρῶν τῆς Μονεμβασίας, πάσχουσα τὰς φρένας ἐθεραπεύθη, μετὰ δὲ τὴν θεραπείαν της μετέβη εἰς τὸ ἐν Κυθήροις Μοναστήριον τῆς Μυρτιδιωτίσσης καὶ ἐγένετο μοναχή.

ΘΑΥΜΑ 5ον.

Ἀγαρηνός τις ἔχων οἰκίαν πλησίον τοῦ Ναοῦ τῆς Χρυσαφιτίσσης ἀπεφάσισε νὰ ἐκτείνῃ αὐτήν· ὅθεν ἐσκέφθη νὰ χαλάσῃ τὰ κατηχούμενα τοῦ Ναοῦ, ὅπερ καὶ ἔπραξε, κτίσας μάλιστα καὶ λουτρὸν πρὸς τὸ μέρος τῶν κατηχουμένων, διὰ νὰ πλύνηται αὐτός, αἱ γυναῖκες καὶ τὰ τέκνα του κατὰ τὴν συνήθειαν τῶν Τούρκων. Ἀλλ᾿ ἀκούσατε, ἀδελφοὶ Χριστιανοί, καὶ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τὸ θαῦμα! Ὅσα τέκνα εἶχεν ὁ εἰρημένος Ἀγαρηνός, ἀπέθανον ὅλα, ὡς καὶ ὅσα ἐγεννοῦσε καὶ κατόπιν ἀπεβίωσεν ἄτεκνος. Εἰς αὐτὸ τὸ λουτρὸν προσέτι, ὅστις ἐπήγαινε νὰ λουσθῇ, ἔβλεπεν μία γυναῖκα ἡ ὁποία ἀπειλοῦσε ὅτι θὰ πνίξῃ αὐτόν· ἕνεκα τούτου οἱ ἄνθρωποι φοβούμενοι δὲν ἐκατοίκησαν εἰς τὴν οἰκίαν αὐτήν, οὐδέποτε Χριστιανοὶ ἢ Τοῦρκοι ἔκτοτε οὔτε ἐτολμοῦσαν κἂν καὶ νὰ οὐρήσουν ὄχι ἐντὸς τοῦ Ναοῦ, ἀλλ᾿ ἐκτὸς τοῦ Ναοῦ αὐτοῦ, διότι ἢ θὰ ἐχωλαίνετο, ἢ θὰ ἐτυφλώνετο, ἢ ἄλλο τι κακὸν θὰ ὑπέφερε, καὶ τὸ θαυμασιώτερον, δὲν θὰ ἰατρεύετο ἐκ τοῦ κακοῦ, ἂν δὲν προσεκάλει ἱερέα τινα νὰ ψάλλῃ παράκλησιν εἰς τὸν Ναὸν τῆς Χρυσαφιτίσσης· ὅσοι δὲ Τοῦρκοι ἦσαν γείτονες τοῦ Ναοῦ τούτου φοβούμενοι μὴ πάθωσι κακόν τι ἐπρόσφερον κατὰ πᾶν Σάββατον θυμίαμα εἰς αὐτόν· πολλοὶ Τοῦρκοι καὶ Τούρκισσαι ἀφιέρωσαν πολλάκις εἰς τὸν Ναὸν τοῦτον χρυσᾶ καὶ ἀργυρᾶ ἀναθήματα ἀφ᾿ οὗ ἐλάμβανον τὴν ὑγείαν των διὰ τῆς ἐπικλήσεως τοῦ ὀνόματος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Χρυσαφιτίσσης. Ἐκ τῶν ἀνωτέρω δύνασθε νὰ καταλάβητε τὰ ἄπειρα θαύματα τὰ ὁποῖα ἐξετέλεσεν ἡ Πανάμωμος Δέσποινα Θεοτόκος εἰς τοὺς Χριστιανοὺς καὶ ἀλλοθρήσκους, ἐπικαλουμένους τὴν ἀντίληψην καὶ προστασίαν διὰ τῆς θείας Εἰκόνος αὐτῆς, τῆς ἐπονομαζομένης Χρυσαφιτίσσης, πρὸς δόξαν καὶ τιμὴν αὐτῆς. Ἦς ταῖς Ἁγίαις Πρεσβείαις Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν ἐλέησον καὶ σῶσον ἡμᾶς. Ἀμήν.