Άγιος Ισαάκ ο Σύρος: "Λόγος 11ος"

Περί του ότι ο δούλος του Θεού που επτώχευσε κατά τα κοσμικά και εξήλθε προς αναζήτηση του Θεού δεν πρέπει να σταματήση την αναζήτηση για τον λόγο ότι δεν επέτυχε την κατάληψη της αλήθειας και να ψυχρανθεί η θέρμη του που γεννάται από τον πόθο των θείων και την εξερεύνηση των μυστηρίων τους. Τρόποι με τους οποίους ο νους αναμιγνύεται στην μνήμη των παθών.

1. Τρεις είναι οι τάξεις στις οποίες προκύπτει ο άνθρωπος· των αρχαρίων, των μέσων και των τελείων. Εκείνος που είναι στην πρώτη τάξη ρέπει κατά το φρόνημά του προς το αγαθό, αλλά η διάνοιά του κινείται μέσα στα πάθη. Η μεσαία τάξις είναι ανάμεσα στην εμπάθεια και την απάθεια, κι' έτσι στον άνθρωπο αυτής της κατηγορίας κινούνται εξ ίσου και οι δεξιοί και οι αριστεροί λογισμοί, και δεν σταματά καθόλου να αναβλύζη μαζί φως και σκότος, όπως έχει ήδη λεχθή.

Αν παύση για λίγο την συνεχή ανάγνωσι των θείων Γραφών και την θεωρία των θείων νοημάτων, δια των οποίων εξάπτεται στους τρόπους της αληθείας κατά την δύναμί του και οδηγείται στην προφύλαξι από τα εξωτερικά που εξασφαλίζει και την εσωτερική προσοχή και το απαραίτητο έργο, τότε πρόκειται να ελκυσθή πάλι προς τα πάθη.

2. Αν συντηρήση την φυσική του θέρμη με όσα είπα και δεν αφήση την αναζήτησι και την έρευνα και τον προς αυτά πόθο, ακόμη και αν δεν τα έχη ιδεί, αν τρέφη τους λογισμούς με τις έννοιες των αναγινωσκομένων θείων Γραφών και τους συγκρατή, για να μη κλίνουν προς τα αριστερά, και δεν δεχθή κανένα διαβολικό σπόρο με μορφή αληθείας, αλλά μάλλον φυλάξη την ψυχή του με ζήλο και ζητήση από τον Θεό με έμπονη προσευχή και υπομονή, τότε αυτός θα του παράσχη τα αιτούμενα και θα του ανοίξη την θύρα, και μάλιστα λόγω της ταπεινώσεώς του. Διότι τα μυστήρια αποκαλύπτονται στους ταπεινόφρονες.

3. Αν αποθάνη με αυτή την ελπίδα, και αν ακόμη δεν έχη ιδεί εκείνη την γη πουθενά, νομίζω ότι θα λάβη κληρονομιά μαζί με τους παλαιούς δικαίους που ήλπισαν ότι θα φθάσουν στην τελειότητα, αλλά δεν την αντίκρυσαν, κατά το αποστολικό λόγιο, διότι εργάσθηκαν όλες τις ημέρες της ζωής των με την ελπίδα και με αυτήν επέθαναν. Αλλά τι θα ειπούμε, αν δεν φθάση ο άνθρωπος να εισέλθη στη γη της επαγγελίας, που είναι τύπος της τελειώσεως, δηλαδή να γνωρίση την αλήθεια καθαρά, κατά το μέτρο τής φυσικής δυνάμεως; Άραγε γι' αυτό θα παραιτηθή από εκείνη και θα μείνη στην έσχατη τάξι, της οποίας όλη η πρόθεσις έχει κλίνει προς τα αριστερά; Ή μήπως άραγε, επειδή δεν εγνώρισε όλη την αλήθεια, θα παραμείνη στην ασημότητα της έσχατης τάξεως, η οποία ούτε τα γνωρίζει αυτά ούτε τα επιθυμεί; Ή θα υψωθή και αυτός προς αυτήν την μέση οδό που ανέφερα;

4. Μπορεί να υψωθή, έστω και αν δεν είδε την αλήθεια, παρά μόνον σαν μέσα σε καθρέπτη, όμως την ελπίζει από μακριά και με αυτή την ελπίδα συνετάχθη μαζί με τους πατέρες του. Και αν δεν αξιώθηκε την τέλεια χάρι εδώ, όμως, αφού πάντοτε συνευρίσκεται με αυτήν και συναναστρέφεται δι' όλου του νου με αυτήν, αφού την επιθυμεί σ' όλην την ζωή του, μπορεί να εκκόψη τους πονηρούς λογισμούς και να εξέλθη από τον κόσμο τούτον με αυτήν την ελπίδα, έχοντας την καρδιά του γεμάτη από τον Θεό.

5. Κάθε τι που έχει ταπείνωση είναι από τη φύσι του ευπρεπές. Διότι η ασώματη ενασχόλησις του νου, κυριευμένη από τον πόθο του Θεού και οδηγουμένη από την κατανόηση των θείων Γραφών, περιφράζει την ψυχή από μέσα απέναντι στους πονηρούς λογισμούς και συγκρατεί την διάνοια στην μνήμη των μελλόντων αγαθών, ώστε να μη χαυνωθή ο νους με την αμέλειά του και, αντί των ανωτέρων, ασχοληθή με την μνήμη των κοσμικών πραγμάτων. Διότι από αυτά τα πράγματα βαθμιαίως ψυχραίνεται η θέρμη των θαυμαστών κινήσεών του και τότε πέφτει σ' επιθυμίες μάταιες και άλογες.

Δοξασμένος ας είναι ο Θεός μας.


Μετάφραση: Παναγιώτης Χρήστου
--------------------------------------------------------
πηγή: Ισαάκ του Σύρου, "Λόγοι Ασκητικοί (Α΄-ΚΣΤ΄), Πατερικαί Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 2009.