"Η αλήθεια για το «γυμνό νεανίσκο του Eυαγγελίου»"

 (Λάμπρος Σκόντζος)

Κάθε φορά, κατά τις μεγάλες εορτές της Εκκλησίας μας, οι άσπονδοι και ορκισμένοι εχθροί της σκαρώνουν και από ένα «πυροτέχνημα», προκειμένου να προκαλέσουν πλήγμα κατά του αιώνιου και αναμφισβήτητου κύρους Της. Θλιβεροί και συνάμα φθονεροί ρυπαρογράφοι, οι όποιοι αυτοαποκαλούνται «επιστήμονες» και «ερευνητές», παίρνουν ως θέμα κάποια δυσνόητα χωρία από την Αγία Γραφή, κατασκευάζουν βάσει αυτών αυθαίρετα σενάρια, τους δίνουν επιστημονικοφανή μορφή και κατόπιν τα στρέφουν κατά της αξιοπιστίας της Εκκλησίας. 

Αυτή τη φορά, κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή, «ανάλαβαν δράση» κάποιοι «αρχαιολάτρες», οι όποιοι ερμηνεύοντας αυθαίρετα και κατά τρόπο ανοίκειο ένα χωρίο από το κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, προκειμένου να υβρίσουν τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό και να κατηγορήσουν την Εκκλησία ότι κακώς αντιτίθεται στην ομοφυλοφιλία!

Ανωνύμου Αγιορείτου: Νηπτική Θεωρία

Τίτλος: Νηπτική θεωρία
Εκ χειρογράφου της Ι.Μ. Ξενοφώντος Αγίου Όρους
Συγγραφέας: Ανώνυμος Αγιορείτης

Αρ. Σελίδων: 286
Εκδόσεις: Ιερά Μονή Ξενοφώντος
Χρονολογία έκδοσης: 2010
ISBN: 960-86299-5-0
Μέγεθος: 21χ14
Εξώφυλλο: Μαλακό εξώφυλλο
Τιμή: 12 ευρώ

Απόσπασμα από τόν Πρόλογο 

....Τα ιερά κείμενα της παρούσης βίβλου "Νηπτικής θεωρίας" ειναι το καρδιοστάλαγμα πνευματικών ασκήσεων καί προσευχών, μαρτυρία πίστεως στήν πατερική ρήση: «Δός αἶμα ἵνα λάβῃς Πνεῦμα», πού ἐβίωσε ο μακάριος «ἀνώνυμος Ἁγιορείτης» ἱερομόναχος. Ἔζησε ὅλο τό κάλλος τῆς ἐνθέου νήψεως καί τπης ἐξαγνισμένης ταπεινῆς καρδιοποθήτου προσευχῆς, πού τόν ἀνεβίβασε στίς μυστικές θεωρίες καί δωρεές τοῦ Θεοῦ. 

Ἔτσι, στά ἱερά κατανυκτικά κεφάλαια πού περιέχονται στό ἀνά χείρας σας πόνημα, ὁ ἱερός συγγραφέας μᾶς διαζωγραφίζει μέ πλούσιες Ἁγιογραφικές παραπομπές, δογματικές ἀναφορές καί ἐμπειρικές καταστάσεις τό θεῖο δῶρο τῆς προσευχῆς, τοῦ ὑψίστου αὐτοῦ χαρίσματος τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο, μέ τό ὁποῖο ἔχει τήν δυνατότητα ὁ χοϊκός ἄνθρωπος, ἀδιαλείπτως, νά ἐπικοινωνεῖ μέ τόν ὑπεράγαθο καί Παντοδύναμο Θεό, νά ζητεῖ τό θεῖο ἔλεος καί τήν βοήθειά Του στήν πάλη κατά τῶν παθών καί τοῦ πολυμήχανου διαβόλου, νά ἀπολαμβάνει στό νοῦ καί τήν καρδιά του τήν ἀνεκτίμητη οὐράνια θεία γλυκύτητα καί Χάρη, καί νά μετέχει στήν μετά τοῦ Θεοῦ κοινωνία......    

Το δικό μου σχόλιο: Κατ' αρχήν αυτό το βιβλίο είναι αντίδοτο στο "δηλητήριο" της βλακείας και ανοησίας που μας περιβάλλει. Αποτελεί την θύρα εκείνη που μάς εισάγει στην πραγματική ζωή. Δυστυχώς, τό πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα οι ορθόδοξοι είναι ότι διαβάζουμε αυτά τα βιβλία, εντυπωσιαζόμαστε, τα προτείνουμε.... τελεία. Δεν μας περνάει καν από το μυαλό ότι αυτά τα βιβλία γράφτηκαν για να τα διαβάσουμε και να..... τα πράξουμε... Θεωρούμε ότι είναι για τους μοναχούς και εμείς απλά συνεχίζουμε να ηθικολογούμε. Ενώ "η νήψη" είναι η θεραπεία από τον ηθικισμό. Όποιος έχει διαβάσει Παπαδιαμάντη και Ντοστογιέφσκι, καταλαβαίνει τι εννοώ... Κάποια στιγμή θα πρέπει να μιλήσουμε σοβαρά με τόν εαυτό μας. Να δούμε τι πραγματικά θέλουμε. Θέλουμε πραγματικά την "θέωση" ή απλά φοβόμαστε την κόλαση; Θέλουμε νά "χριστοποιηθούμε" και να "γίνουμε αγάπη" ή η ορθοδοξία είναι ένα ιδεολόγημα που το χρησιμοποιούμε για να εξεφτελίζουμε και να ταπεινώνουμε τους άλλους; 

Η "νηπτική θεωρία" είναι οδός αυτογνωσίας. Μας δείχνει το μονοπάτι που οδηγεί στην Αλήθεια και την Ζωή.  Κι όπως κανείς δέν έφτασε στο προορισμό του επειδή είδε στον χάρτη τον δρόμο που θα ακολουθήσει έτσι κι εμείς δεν θα φτάσουμε στην Αληθινή Ζωή επειδή διαβάσαμε κάποια βιβλία. 

Ιωάννης ο Σιναΐτης, Άγιος: Κλίμαξ - Λόγος ΙΘ΄ (Περί αγρυπνίας)

1. Στους επίγειους βασιλείς, άλλοι παρίστανται άοπλοι και γυμνοί, άλλοι με ράβδους, άλλοι με ασπίδες και άλλοι με ξίφη. Είναι δε μεγάλη και ασύγκριτη η διαφορά ανάμεσα στους πρώτους και στους τελευταίους. Διότι οι πρώτοι είναι συνήθως συγγενείς και οικειακοί του βασιλέως. Και αυτά μέν συμβαίνουν σ΄αυτούς.

Το ιστορικό του ναού και των κατακομβών της Αγίας Μαγδαληνής στον Σκόπελο Γέρας (Λέσβος)

 Το καθολικό του ναού 

Το ιστορικό των ανασκαφών των κατακομβών της Αγίας Μαγδαληνής, στoν Σκόπελο της Μυτιλήνης έχει ως εξής:

Στη θέση που είναι κτισμένη σήμερα η Εκκλησία της Αγίας Μαγδαληνής, καθώς και σ'όλο το μεγάλο οικόπεδό της, υπήρχαν κτισμένα σπίτια τα οποία είχαν αυλές εμπρός των, όπως χαρακτηριστικά ήταν τα σπίτια της παλαιάς εκείνης εποχής στα χωριά της Γέρας, στην περιοχή της οποίας ανήκει και ο Σκόπελος. Μεταξύ αυτών, ήταν και το σπίτι του Αντώνη και της Ελένης Τσανταρλιώτη. 

Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου: Ομιλίες εις την Γένεσιν - Ὁμιλία Α΄

ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟΝ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ

1. Χαίρω καί εὐφραίνομαι, καθώς βλέπω σήμερα τήν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ νά εἶναι κοσμημένη μέ τό πλῆθος τῶν δικῶν της παιδιῶν καί νά ἔχετε ἔλθει ὅλοι σας μέ πολλή μεγάλη χαρά. Διότι ὅταν στρέψω τά μάτια πρός τά χαρούμενα πρόσωπά σας, συμπεραίνω περίτρανα τήν ψυχικήν σας εὐχαρίστησιν· καθώς καί κάποιος σοφός ἔλεγεν· «ὅταν ἡ καρδία εὐφραίνεται, τό πρόσωπον εἶναι χαρούμενον»(Παρ.15,13).

"Η κραυγή του τυφλού της Ιεριχούς" (Κυριακή ΙΔ΄ Λουκά)

(Κωνσταντίνος Κορναράκης)

Περιγραφή της περικοπής: Στην ευαγγελική περικοπή της ημέρας αυτής, παρακολουθούμε τον Κύριο σε μία από τις περιοδείες του, η οποία έλαβε χώρα στην Ιεριχώ. Στην περιοδεία αυτή, όπως και σε κάθε άλλη περιοδεία του, τον ακολουθούσε πλήθος ανθρώπων, άλλοι από τους οποίους επειδή ενδιαφέρονταν για τη διδασκαλία του, άλλοι επειδή είχαν περιέργεια για το πρόσωπό του αλλά και πολλοί άλλοι, οι οποίοι προσπαθούσαν να προσελκύσουν την προσοχή του διδασκάλου, ίσως ένα βλέμμα του, επιζητώντας μια ελάχιστη επαφή μαζί του για κάποιο λόγο παρηγοριάς, για τη θεραπεία κάποιου νοσήματος.

Θα μπορούσαμε μάλιστα να φανταστούμε την εικόνα του Ιησού ανάμεσα στο πλήθος ή και να ακούσουμε την οχλοβοή του πλήθους που τον ακολουθούσε και που αναμφισβήτητα θα πλαισίωνε την παρουσία μίας τόσο σπουδαίας προσωπικότητας, όπως εκείνης του διδασκάλου.

π. Ιεροθέου Βλάχου: Ρωμηοσύνη

Η Ρωμηοσύνη δεν είναι ένα διανοητικό ιδεολόγημα, ούτε απλώς μια αναφορά στο παρελθόν, αλλά το αυθεντικό και αληθινό βίωμα, πού το βιώνουν και σήμερα πολλοί άνθρωποι, πού συντονίζονται σε αυτήν την συγκεκριμένη στάση ζωής. Αυτόν τον τρόπο ζωής, πού διαφέρει ριζικά από τον φράγκικο τρόπο ζωής τον έζησαν όχι μόνον στα Μοναστήρια και στους τόπους της ασκήσεως, αλλά και στον κοινωνικό χώρο...

Ιωάννης ο Σιναΐτης, Άγιος: Κλίμαξ - Λόγος Κ΄ (Περί δειλίας)

1.  ΟΠΟΙΟΣ εργάζεται την αρετή σε Κοινόβιο ή σε συνοδία, δεν είναι συνηθισμένο να πολεμήται από την δειλία. Εκείνος όμως πού ευρίσκεται σε ησυχαστικώτερους τόπους, ας αγωνίζεται μήπως και τον κυριεύση το γέννημα της κενοδοξίας και η θυγατέρα της απιστίας, δηλαδή η δειλία.

Ιωάννη Κορναράκη: Ἡ βία τῆς διαπροσωπικῆς σχέσεως (Κάιν καί Ἄβελ)

Ὁ διάλογος τοῦ ὄφι μέ τήν Εὔα, ὡς διεργασία ἐκβιασμοῦ καί δαιμονικῆς κυριαρχίας πάνω στό ἀνθρώπινο πρόσωπο, καθιέρωσε τή βία ὡς σύμφυτη δαιμονική λειτουργία ἀμοιβαίου, συχνά ἐκβιασμοῦ (μεταξύ τῶν διαλεγομένων) στήν ἀνθρώπινη διαπροσωπική σχέση. 

Νικόδημος ο Αγιορείτης: Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο - Κεφάλαιο Β΄ : Ποιά εἶναι ἡ φυσική ἡδονή τοῦ νοῦ καί ποιά ἡ ἀντίθετη στή φύση

Αὐτό, τό ἴδιο, παρακαλῶ θερμά, νά κάνεις καί ἐσύ, ἀγαπητέ. Γνώρισες ἀκριβῶς καί μόνος σου, ὡς συνετός καί φιλομαθής, ἀπό τίς θεῖες Γραφές ὅτι ἡ καθ' αὐτό καί φυσική ἡδονή τοῦ νοῦ, εἶναι τό νά ἀσχολεῖται πάντοτε καί νά ἐντρυφᾶ στά νοητά κάλλη· (Γιατί τά νοητά εἶναι τροφή τοῦ νοῦ, κατά τόν ἅγιο Μάξιμο).

πρωτοπρεσβύτερου Γεωργίου Μεταλληνού: Μνήμη π. Ιωάννου Ρωμανίδη

Ένας από τους μεγαλυτέρους ορθοδόξους θεολόγους του 20ου αιώνος και ανακαινιστής της θεολογίας μας, με την επιστροφή της στην γνησιότητα της αγιοπατερικής παραδόσεως, ο πρωτοπρεσβύτερος π. Ιωάννης Ρωμανίδης, προπέμπεται από όλους μας, φίλους, συνεργάτες και μαθητές του, στην αιώνια και αληθινή Πατρίδα μας. Εκ μέρους του Τμήματος Θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Προέδρου του κ. Δημ. Γόνη, έχω την τιμή να καταθέσω λίγα λόγια, αγάπης, σεβασμού και τιμής εις τον Μεγάλον Συνάδελφο, που οδεύει «εις τα άνω βασίλεια».

Ο ίδιος ο εκλιπών έχει σημειώσει σε μία από τις σπάνιες αυτοπαρουσιάσεις του τα εξής: «Οι γονείς μου ήσαν από την Ρωμαϊκήν Καστρόπολιν της Αραβησσού της Καππαδοκίας, όπου εγεννήθη ο Ρωμαίος αυτοκράτωρ Μαυρίκιος (582-602), ο οποίος διώρισεν ως Πάπαν της Ρώμης τον Άγιον Γρηγόριον τον Μέγαν (590-604) και ο οποίος με την σειράν του διώρισεν ως πρώτον αρχιεπίσκοπον του Καντέρμπουρι τον Αυγουστίνον (597-604). Γεννήθηκα εις τον Πειραιά, τας 2.3.1927 [...] Έφυγα από την Ελλάδα και μετηνάστευσα εις την Αμερικήν, εις τας 15 Μαΐου 1927 (εις ηλικίαν 72 ημερών), με τους γονείς μου και εμεγάλωσα εις την πόλιν της Νέας Υόρκης εις το Manhattan, εις την 46ην Οδόν, μεταξύ της 2ας και της 3ης Λεωφόρου. Είμαι απόφοιτος του Ελληνικού Κολλεγίου Brookline Μασσαχουσέτης, της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Yale, Διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Harvard (School of Arts and Sciences), Ομότιμος Καθηγητής, της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Επισκέπτης Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού του Πανεπιστημίου του Balamand του Λιβάνου από το 1970».

Θα προσθέσουμε σ’ αυτά ότι σπούδασε ακόμη στο Ρωσικό Σεμινάριο του Αγίου Βλαδιμήρου της Ν. Υόρκης, στο επίσης Ρωσικό Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι και στο Μόναχο της Γερμανίας. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 1951 και έκτοτε διηκόνησε ως εφημέριος εις διαφόρους ενορίας των Η.Π.Α. Μεταξύ των ετών 1958 και 1965 υπηρέτησε ως καθηγητής στην Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού, παραιτήθηκε όμως το 1965, διαμαρτυρόμενος δια την απομάκρυνση του π. Γ. Φλωρόφσκυ από την Σχολή. Η εκλογή του για την Έδρα της Δογματικής στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έγινε στις 12 Ιουνίου 1968, αλλά δεν διωρίζετο, διότι εκατηγορείτο ως «κομμουνιστής»! Τελικά ο διορισμός του έγινε το 1970. Το 1984, δια προσωπικούς λόγους, παρητήθη με πλήρη σύνταξη, αλλά δεν εθεωρήθη καλό να του απονεμηθεί ο τίτλος του Ομοτίμου, κάτι που έρχεται να αποκαλύψει και τις δυσλειτουργίες της θεολογικής συντροφιάς μας.

Έχει συγγράψει πλήθος μελετών, πολλές από τις οποίες είναι ακόμη ανέκδοτες και πρέπει να συνεκδοθούν εις σειράν τόμων. Τα κατάλοιπά του είναι ανάγκη να ασφαλισθούν, διότι έχουν πολλά να προσφέρουν και αποκαλύψουν. Η διδακτορική του διατριβή περί του Προπατορικού αμαρτήματος, κυριολεκτικά επαναστατική, άνοιξε νέους δρόμους στη Θεολογία μας, ακολούθησαν δε τα βιβλία του για τη Ρωμαιοσύνη, που είχαν την ίδια σημασία για τον χώρο της Ιστορίας. Και των δύο αυτών χώρων την έρευναν και κατανόηση, ανενέωσε ο π. Ιωάννης. Το έργο και η προσφορά του στην επιστήμη έχουν διερευνηθεί συστηματικά στη διδακτορική διατριβή του Andrew Sorko, Prophet of Roman Orthodoxy - The Theology of John Roamanides, Canada 1998.

Εξ ίσου όμως μεγάλη υπήρξε η συμβολή και η προσφορά του στην Εκκλησία μας με την συμμετοχή του στους Θεολογικούς Διαλόγους με Ετεροδόξους, ιδιαίτερα με τον Αγγλικανισμό αλλά και Αλλοδόξους (Ιουδαϊσμό και Ισλάμ). Το γεγονός δε, ότι μητρική του γλώσσα ήταν η Αμερικανική, του εξασφάλιζε την άνεση που χρειαζόταν, για να αναπτύσσει με κάθε ακρίβεια τις θέσεις της Εκκλησίας μας. Στο διάλογο με την Παγκόσμια Λουθηρανική Ομοσπονδία (1978 κ.ε.) είχα την ευκαιρία να τον γνωρίσω βαθύτερα, να συνδεθώ μαζί του με ισχυρά φιλία και, το κυριότερο δι’ εμέ, να γίνω πραγματικά μαθητής του, πέρα από την πολυετή και συνεχή μελέτη των έργων του. Στους διάλογους αυτούς εφαίνετο η ευρεία γνώση του στην πατερική παράδοση, αλλά και τις παραχαράξεις της, στην Ανατολή και τη Δύση, κατ’ εξοχήν δε η γνώση της Θεολογίας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ακρογωνιαίου λίθου της ορθοδόξου παραδόσεως. Ο π. Ιωάννης υπεστήριζε την σχέση θεολογίας και αγιοπνευματικής εμπειρίας, και τους σταθμούς της πνευματικής πορείας των Αγίων: κάθαρσις-φωτισμός-θέωσις, ως προϋπόθεση των Οικουμενικών Συνόδων και της αυθεντικής αποδοχής των, κάτι που έχει χαθεί στη Δύση, αλλά και στη δυτικίζουσα δική μας θεολογική σκέψη. Η στροφή αυτή στην πατερικότητα, ως εκκλησιαστική γνησιότητα, συνέχισε και συνεπλήρωσε την ανάλογη κίνηση του π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ, την πορεία του οποίου ακολούθησε στον Οικουμενικό Διάλογο, θεωρούμενος και αυτός συχνά ενοχλητικός και όχι εύκολος συνομιλητής. Κάποτε θα γραφούν αυτά όλα, για να φανεί η υπεροχικότητα του εκλιπόντος, αλλά και η αληθινή συμβολή του στη διεθνή και οικουμενική παρουσία της Ορθοδοξίας, έστω και αν συχνά έμενε μόνος...

Θεωρώντας το θεολογικό του έργο, διδακτικό, συγγραφικό και αγωνιστικό, αναγκαζόμεθα εκ των πραγμάτων να κάνουμε λόγο για εποχή προ και μετά τον Ρωμανίδη. Διότι έφερε αληθινή τομή και ρήξη με το σχολαστικό παρελθόν μας, που λειτουργούσε ως βαβυλώνιος αιχμαλωσία στη θεολογία μας. Η διατριβή του σφράγισε αποφασιστικά αυτή την αναγεννητική πορεία, σε σημείο, που και αυτοί οι για διαφόρους λόγους επικριταί ή ιδεολογικά αντίπαλοί του να προδίδουν στα γραπτά τους την επιρροή του π. Ιωάννου στη Θεολογική τους σκέψη.

Συγκεκριμένα, ο π. Ιωάννης:

α) Επανέφερε στον ακαδημαϊκό Θεολογικό χώρο την προτεραιότητα της πατερικής εμπειρικής θεολογήσεως, παραμερίζοντας τον διανοητικό-στοχαστικό-μεταφυσικό τρόπο θεολογήσεως.

β) Συνέδεσε την ακαδημαϊκή θεολογία με την λατρεία και την φιλοκαλική παράδοση, καταδεικνύοντας την αλληλοπεριχώρηση θεολογίας και πνευματικής ζωής και τον ποιμαντικό-θεραπευτικό χαρακτήρα της δογματικής θεολογήσεως.

γ) Διείδε και υιοθέτησε στη θεολογική μέθοδο τον στενό σύνδεσμο δόγματος και ιστορίας και γι’ αυτό μπόρεσε να κατανοήσει, όσο λίγοι, την αλλοτρίωση και πτώση της θεολογίας στη Δυτική Ευρώπη, που επήλθε με την φραγκική κατάκτηση και αποβολή. Η καλή γνώση της ιστορίας εξ άλλου Φραγκοσύνης και Ρωμαιοσύνης (προοριζόταν για καθηγητής της Ιστορίας στο Yale) τον βοήθησε να διαπιστώσει και αναλύσει τη διαμετρική διαφορά Φράγκικου και Ρωμαίικου πολιτισμού, εισάγοντας ρωμαίικα κλειδιά στη διερεύνηση της ιστορίας και του πολιτισμού μας.

δ) Βοήθησε έτσι την πληρέστερη έρευνα και του Ελληνισμού, έξω από τις κατασκευασμένες δυτικές θέσεις, με την ορθή -ως απόλυτα τεκμηριωμένη- χρήση των ιστορικών μας ονομάτων, της σημασίας και δυναμικής τους στην ιστορική μας πορεία.

Είναι γεγονός, ότι οι ετερόδοξοι ανεγνώριζαν περισσότερο από μας την προσωπικότητα του π. Ιωάννου και την σημασία του για την Ορθοδοξία. Εθεωρείτο ο καλύτερος ορθόδοξος ερευνητής του ι. Αυγουστίνου, που βοηθούσε και την δυτική θεολογία στην κατανόησή του, χαρακτηρίσθηκε δε «ο μεγαλύτερος σίγουρα των εν ζωή ορθοδόξων θεολόγων, του οποίου τα συγγράμματα αποτελούν κριτική μελέτη του έργου του Αυγουστίνου υπό το φως της πατερικής θεολογίας». Πρέπει δε να λεχθεί, ότι στον π. Ιωάννη οφείλεται η σπουδαία επισήμανση, ότι η διδασκαλία του Βαρλαάμ του Καλαβρού για τις θεοπτικές εμπειρίες των προφητών ως «φαινομένων φυσικών, γινομένων και απογινομένων» ανάγεται στο περί Τριάδος έργο του ι. Αυγουστίνου.

Σεβαστέ και αγαπητέ π. Ιωάννη.

Οι φίλοι, συνεργάτες και συνόμιλοί σου, σου εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας για όσα με την χάρη του Θεού μας έδωσες. Οι χιλιάδες των αμέσων ή εμμέσων μαθητών σου επίσης. Κρατούμε την θεολογική παρακαταθήκη σου ως βακτηρία στο σκοτάδι, που εξαπλώνει παντού ο υπολογισμός, η άγνοια, η αδιαφορία και το συμφέρον. Μας συνέδεσες με την πατερικότητα στο χώρο της ακαδημαϊκής θεολογίας, παραπέμποντας συνεχώς στη λατρεία και την άσκηση, όπου καλλιεργείται η αληθινή θεολογία. Σε ευχαριστούμε!

Αιωνία σου η μνήμη και καλή αντάμωση στο ουράνιο θυσιαστήριο. Συνάδελφε και Συλλειτουργέ, πεφιλημένε.

ΠΗΓΗ: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΠΑΡΑΚΑΤΑΘΗΚΗ»

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ – ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2001

ΤΕΥΧΟΣ 20

*****************************************

Ένα κείμενο αληθινό διαμάντι:
π. Ιωάννου Ρωμανίδου: Η θρησκεία είναι νευροβιολογική ασθένεια η δε Ορθοδοξία η θεραπεία της

Παναγιώτης Νέλλας: Ὁ Θάνατος τοῦ Θεοῦ καί Ἀνάσταση τοῦ ἀνθρώπου

Ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἕνα ἀπό τά κεντρικά θέματα ὄχι μόνο τῆς σύγχρονης δυτικῆς φιλοσοφίας καί λογοτεχνίας, ἀλλά καί τῆς ἴδιας τῆς θεολογίας. Τά τελευταῖα χρόνια γράφτηκαν χιλιάδες σελίδες σχετικές μ᾽ αὐτό, ἀνέβηκαν ἔργα στό θέατρο, γυρίσθηκαν ταινίες, τό θέμα ξέφυγε ἀπό τά μελετητήρια τῶν εἰδικῶν καί ἀπασχολεῖ τό εὐρύτερο κοινό. Τό σύντομο αὐτό δοκίμιο ἔχει σκοπό νά δώσει, στήν ἀρχή μιά γενική ἐνημέρωση καί μιά ἑρμηνεία γιά τό φαινόμενο, καί νά προσπαθήσει στή συνέχεια, ἀφοῦ τό τοποθετήσει μέ βάση τά ὀρθόδοξα κριτήρια, νά σκιαγραφήσει τή συμβολή, πού θά μποροῦσε νά προσφέρει ἡ Ὀρθοδοξία συμμετέχοντας στή σχετική συζήτηση.

Στό χῶρο τῆς φιλοσοφίας τό θέμα ἀρχίζει μέ τό Nietzsche, γιά τόν ὁποῖο, ὅπως εἶναι γνωστό, ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ ἀποκαλύπτεται καί ταυτόχρονα εἶναι ταυτόσημος μέ τήν ἀνατροπή ὅλων τῶν ἀξιῶν, ὁλόκληρης τῆς ὑπεραισθητῆς περιοχῆς σύμπαντος τοῦ κόσμου τῶν ἰδεῶν καί τῶν ἰδανικῶν. Μοναδική καί ὕψιστη ἀξία μένει γιά τό Nietzsche ὁ ἄνθρωπος, ὁ ″ὑπεράνθρωπος″: «Ποῦ εἶναι ὁ Θεός;» Γράφει ἤδη στά 1882. «Θά σᾶς τό πῶ ἐγώ. Τόν σκοτώσαμε. Ἐμεῖς ὅλοι εἴμαστε οἱ φονιάδες του... ὁ Θεός εἶναι νεκρός... ὁ Θεός θά μείνει νεκρός. Τί ἄλλο εἶναι οἱ ἐκκλησίες παρά οἱ τάφοι καί τά μνήματα τοῦ Θεοῦ;»

Ὁ Nietzsche στήν ἐποχή του ἀναγκάζεται νά βάλει τά λόγια αὐτά στό στόμα ἑνός τρελοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλά ὁ Sartre ἐπαναλαμβάνει μέ πλήρη ἄνεση τό ἴδιο κήρυγμα κατά τήν ἔναρξη τοῦ Β’ παγκοσμίου πολέμου, μιλώντας σέ μιά δημόσια συγκέντρωση στή Γενεύη: «Κύριοι, ὁ Θεός πέθανε. Σᾶς ἀναγγέλλω, κύριοι, τό θάνατο τοῦ Θεοῦ.»

Τό τί σημαίνει γιά τήν ἄθεη ὑπαρξιακή φιλοσοφία ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ, μᾶς τό ἀποκαλύπτει μέ ἐνάργεια ἡ ἀντίστοιχη λογοτεχνία. Ἀφοῦ δέν ὑπάρχει Θεός, ἄρα δέν ὑπάρχει παρά ἡ βιολογική ζωή. Μέ διονυσιακή ἀγαλλίαση ὁ Camus ὑμνεῖ στά πρῶτα του ἔργα τό μεγαλεῖο καί τή χαρά αὐτῆς τῆς ζωῆς τήν ὁμορφιά πού κλείνει μέσα της μιά ζεστή μέρα στήν ἀκροθαλασσιά, μιά χειμωνιάτικη νύχτα, πού ἡ οἰκογένεια εἶναι μαζεμένη γύρω στή φωτιά. Ἀλλά ἡ βιολογική ζωή εἶναι ἡ ″ἐν φθορᾷ ζωή″ καί ὁ ἴδιος ὁ Camus ὅσο προχωρεῖ, ἀνακαλύπτει μέσα στή ζωή τό σαράκι αὐτό τῆς φθορᾶς, πού κλέβει τή χαρά, πού ἀπομυζᾶ τήν οὐσία καί ἀφήνει ἀνούσια καί ἀνόητη τή ζωή, πού δημιουργεῖ μέσα στόν ἄνθρωπο τήν αἴσθηση τοῦ χάους καί τοῦ κενοῦ, πράγμα πού τόσο ἔντονα περιγράφεται στόν «Ξένο», καί πού ὁ Sartre μέ τόση ἐπιτυχία ὀνομάζει στό ὁμόνυμο ἔργο του «Ναυτία».

Ὁ ὑπαρξιστής ἄνθρωπος νοιώθει τό θάνατο ὄχι σάν κάτι μακρινό, κάτι πού τόν περιμένει στό τέλος τῆς ζωῆς του, ἀλλά σάν κάτι πού βρίσκεται μέσα του. Ἡ δαμόκλεια σπάθη τοῦ θανάτου κρέμεται ἀδιάκοπα πάνω του καί μέσα του, ἀκρωτηριάζει τά ὄνειρά του, κόβει στή μέση τίς πιό εὐγενικές προσπάθειές του, περιορίζει ἀσφυκτικά τά ὅρια τῆς ὕπαρξής του, εἶναι, ὅπως λέει ὁ Camus, ἕνας Σίσυφος, πού ἀγωνίζεται νά ἀνεβάσει ὥς τήν κορυφή τοῦ βουνοῦ τήν πολύτιμη πέτρα τῆς ζωῆς του καί, μόλις κοντεύει νά φτάσει στό τέρμα, ἡ πέτρα τοῦ φεύγει καί κατρακυλάει πάλι στό βυθό. Αἰσθάνεται ἐγκαταλειμμένος καί ἔρημος. Καταδικασμένος νά βλέπει, καταλαβαίνει καί συνειδητοποιεῖ ὅτι ζεῖ τό παράλογο. Ὁ Heidegger ὁμολογεῖ ὅτι βρίσκεται, χωρίς νά τό ἐπιδιώξει, ριγμένος καί ἐγκαταλειμμένος σ᾽ ἕνα καντόνι τοῦ σύμπαντος, ὑποχρεωμένος νά ζεῖ.

πατρός Ιεροθέου Βλάχου: Το θεολογικό έργο του π. Ιωάννου Ρωμανίδη

Κατά καιρούς, ιδίως τελευταία, ασκείται μια κριτική στο θεολογικό έργο του μακαριστού καθηγητού π. Ιωάννου Ρωμανίδη και διατυπώνονται διάφορες απόψεις για τις θεολογικές θέσεις του πάνω σε θεολογικά και πνευματικά ζητήματα. Το περίεργο είναι ότι ασκείται κριτική μετά την κοίμησή του, χωρίς να μπορή ο ίδιος να απαντήση σε ερμηνείες που δίνονται για το θεολογικό του έργο.

Επίσης, κρίνεται από ανθρώπους οι οποίοι δεν τον γνώρισαν προσωπικά ή μελέτησαν αποσπασματικά το έργο του, χωρίς να το εντάξουν στην ολότητά του. Είναι φανερόν ότι όλοι αυτοί αντιλαμβάνονται μερικές θεολογικές θέσεις του μέσα από τις δικές τους προϋποθέσεις και τις παρερμηνεύουν. Πιθανόν να κρίνουν το έργο ενός μεγάλου θεολόγου, για να γίνουν και αυτοί «μεγάλοι».

Είχα την εξαιρετική τιμή να τον γνωρίσω μετά την συνταξιοδότησή του από το Πανεπιστήμιο, κυρίως κατά την παραμονή του στην Αθήνα, και να ομιλούμε σχεδόν καθημερινώς για διάφορα εκκλησιαστικά και θεολογικά ζητήματα. Επίσης, μου απέστελνε κείμενά του και μου ανέλυε, δια του τηλεφώνου, περισσότερο τις απόψεις του.

Το ίδιο έκανε και με τον καθηγητή π. Γεώργιο Μεταλληνό και τον θεολόγο κ. Αθανάσιο Σακαρέλλο. Πέρα από αυτό, με αίτησή του μου ζήτησε να τον εγγράψω στους ιερατικούς καταλόγους της Ιεράς Μητροπόλεώς μου, χωρίς, βέβαια, να λαμβάνη μισθό, αλλά γιατί ήθελε να έχη κάποια εκκλησιαστική «στέγη», πράγμα που έγινε μετά την έκδοση του Απολυτηρίου του από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Αμερικής, όπως το είχα ζητήσει. Επομένως, είμαι ο τελευταίος Επίσκοπός του.

Έτσι γνώρισα, όσο είναι δυνατόν, την προσωπικότητά του και τις θεολογικές θέσεις του. Με εντυπωσίασε κάποια φορά ο π. Ιωάννης, όταν τον επισκέφθηκα στον θάλαμο εντατικής θεραπείας στο νοσοκομείο.

Ήταν διασωληνωμένος και τον ρώτησα για την υγεία του. Εκείνος δεν έδωσε καμμία σημασία, αλλά άρχισε να μου ομιλή για εκκλησιαστικά και θεολογικά θέματα. Αυτό έδειχνε το πόσο μεγάλη σημασία έδινε στην θεολογία της Εκκλησίας και παραθεωρούσε τα σχετικά με την υγεία του, ακόμη και τον θάνατό του. Η θεολογία ήταν όλη η ζωή του και η αναπνοή του.

Στα όσα κατά καιρούς έχω γράψει και όσα θα δημοσιευθούν αργότερα για τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη, θα ήθελα εδώ να σημειώσω τις δύο «φάσεις» της θεολογικής του αναπτύξεως, αν μπορή κανείς να ομιλήση για φάσεις μιας τέτοιας διαδικασίας.

Πρόκειται για την πρώτη περίοδο της θεολογικής του παραγωγής, που έχει επίκεντρο την διατριβή του με τίτλο Το Προπατορικό Αμάρτημα, και την δεύτερη περίοδο που έχει επίκεντρο την νηπτική-ησυχαστική διδασκαλία των Αποστόλων, ιδιαιτέρως του Αποστόλου Παύλου. Φυσικά, όπως γίνεται αντιληπτό δεν θα με απασχολήση στο κείμενο αυτό η άποψή του για την ιστορία, αλλά κυρίως για την θεολογία, αν και ο ίδιος και τα δύο αυτά τα θεωρούσε αλληλένδετα.

1. «Το Προπατορικό Αμάρτημα»

Η ενασχόλησή του με το θέμα αυτό είχε αφετηρία το περιβάλλον στο οποίο βρέθηκε στην Αμερική και η αναζήτηση της θεολογίας της Εκκλησίας πάνω στην δημιουργία του κόσμου και την πτώση του ανθρώπου.

Είναι γνωστόν ότι ο π. Ιωάννης μεγάλωσε στην Αμερική από την βρεφική του ηλικία, σπούδασε σε Παπικά και Προτεσταντικά Κέντρα Σπουδών και γνώρισε πολύ καλά την θεολογία τους, όπως του Θωμά του Ακινάτη και των βασικών Προτεσταντών θεολόγων.

Οι Προτεστάντες αρνούνταν την πατερική παράδοση και μελετούσαν μόνον την Αγία Γραφή, οι δε Παπικοί θεολόγοι στηρίζονταν στον Θωμά τον Ακινάτη –ο οποίος ερμήνευε τον Αυγουστίνο– αλλά και σε άλλους σχολαστικούς θεολόγους. Αυτή η αντίθεση μεταξύ των δύο Χριστιανικών παραδόσεων (Παπισμού-Προτεσταντισμού) έκανε τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη να ενδιατρίψη περισσότερο στους λεγομένους Αποστολικούς Πατέρες, δηλαδή τους Πατέρες εκείνους οι οποίοι ήταν διάδοχοι των αγίων Αποστόλων και προηγήθηκαν των μεγάλων Πατέρων του 4ου αιώνος.

Επρόκειτο για μια εφυέστατη κίνηση, διότι με τον τρόπο αυτό διέγνωσε ότι οι Αποστολικοί Πατέρες είναι ο κρίκος που συνέδεε τους Αποστόλους με τους μετέπειτα Μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας και αυτός ο κρίκος παρέμεινε άθραυστος. Δια των Αποστολικών Πατέρων μεταφέρθηκε η διδασκαλία των αγίων Αποστόλων στις μετέπειτα γενιές.

Όταν κάνουμε λόγο για Αποστολικούς Πατέρες, εννοούμε τον άγιο Κλήμη Ρώμης, τους συγγραφείς των έργων: Ποιμήν του Ερμά και Η επιστολή Βαρνάβα, τον άγιο Ιγνάτιο Θεοφόρο, τον άγιο Πολύκαρπο Σμύρνης, τον Παπία Ιεραπόλεως. Με αυτούς συνδέεται και ο άγιος Ειρηναίος Λυώνος και ο Ιππόλυτος Ρώμης.

Μελέτησε, επομένως, όλους τους Αποστολικούς Πατέρες μέσα στο «πνεύμα» της διδασκαλίας των Αγίων Αποστόλων, σε αντιβολή αφ' ενός μεν με τους ορθοδόξους Πατέρες αφ' ετέρου δε με τoυς δυτικούς σχολαστικούς και μεταρρυθμιστές θεολόγους. Η όλη πορεία της θεολογικής σκέψεώς του φαίνεται στον υπότιτλο της διατριβής του με θέμα το Προπατορικό Αμάρτημα.

Σε ένα ιδιόχειρο τετράδιο, που έχω στην κατοχή μου και προέρχεται από την εποχή της προετοιμασίας του θέματος, πριν καταγράψει τις θεολογικές του θέσεις στην γνωστή διατριβή του, ο τίτλος και ο υπότιτλος του έργου έχουν καθορισθή ως εξής: «Το Προπατορικόν αμάρτημα, ήτοι αι κοσμολογικαί και ανθρωπολογικαί προϋποθέσεις αυτού εν τη αρχαία Εκκλησία συγκρινόμενοι προς προϋποθέσεις τινας της μεταγενεστέρας ελληνικής πατερικής θεολογίας και της δυτικής σχολαστικής θεολογίας, κυρίως του Αυγουστίνου, Ανσέλμου και Ακινάτου».

Πρόκειται για την πρώτη σύλληψη του θέματος αυτού. Στο τετράδιο αυτό υπάρχουν χωρία από την Καινή Διαθήκη, τα οποία είχε συγκεντρώσει κατά θέματα, προφανώς διαβάζοντας ολόκληρη την Καινή Διαθήκη μέσα από την προοπτική του θέματός του, καθώς επίσης και πατερικά κείμενα από τους Αποστολικούς Πατέρες και τους Πατέρας του 4ου αιώνος, ήτοι του Μ. Αθανασίου, του Μ. Βασιλείου, του αγίου Γρηγορίου Νύσσης, του αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου και άλλων Πατέρων, όπως και του αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτου, του αγίου Μαξίμου του Ομολογητού, κλπ.

Στην δακτυλογραφημένη διατριβή του, που περιήλθε στην κατοχή μου και στην οποία παρατηρούνται ιδιόχειρες διορθώσεις φράσεων και παρεμβάσεις με προσθήκες στο κείμενο, σημειώσεις κλπ., – προφανώς είναι το κείμενο της πρώτης καταγραφής– ο τίτλος και ο υπότιλος του έργου του έχουν καθορισθή από τον ίδιο ως εξής: Με την γραφομηχανή σημειώνεται: «Το Προπατορικόν αμάρτημα, ήτοι αι κοσμολογικαί και ανθρωπολογικαί προϋποθέσεις Αυτού από των χρόνων της Καινής Διαθήκης μέχρι του Αγίου Ειρηναίου». Σε ιδιόχειρη σημείωσή του τροποποιεί τον τίτλο του έργου: «Συμβολαί εις την διδασκαλίαν περί Προπατορικού Αμαρτήματος, ήτοι Αι προϋποθέσεις αυτής εν τη μέχρι του Αγίου Ειρηναίου Αρχαία Εκκλησία εν αντιβολή προς την Ορθόδοξον και Δυτικήν μέχρι Θωμά του Ακινάτου Θεολογίαν».

Στο τελικό κείμενο το οποίο εκδόθηκε από τις εκδόσεις Πουρναρά ο τίτλος και ο υπότιτλος της διατριβής του έχουν προσδιορισθή ως ακολούθως: «Το Προπατορικόν Αμάρτημα, ήτοι Συμβολαί εις την έρευναν των προϋποθέσεων της διδασκαλίας περί Προπατορικού Αμαρτήματος εν τη μέχρι του Αγίου Ειρηναίου Αρχαία Εκκλησία, εν αντιβολή προς την καθόλου κατεύθυνσιν της Ορθοδόξου και της Δυτικής μέχρι Θωμά του Ακινάτου Θεολογίας».

Από την κατά καιρούς διαμόρφωση του υπότιτλου του έργου του από τον ίδιο τον συγγραφέα φαίνεται καθαρά αφ' ενός μεν η προσπάθειά του να εκφράση κατά τον καλύτερο τρόπο την διαφορά της διδασκαλίας των Πατέρων της Εκκλησίας από τις απόψεις των σχολαστικών θεολόγων στο θέμα του προπατορικού αμαρτήματος, αφ' ετέρου δε ότι στηρίζεται πάντοτε στην Καινή Διαθήκη, στους Αποστολικούς Πατέρες μέχρι τον άγιο Ειρηναίο, που είναι η πηγή της θεολογικής σκέψεώς του.

Έτσι, αυτή η πρώτη φάση της ερευνητικής προσπάθειας του π. Ιωάννου Ρωμανίδη κινείται μέσα στα κείμενα τόσο της Αγίας Γραφής όσο και των Πατέρων της Εκκλησίας σε αντιβολή με τα κείμενα του Αυγουστίνου και των Σχολαστικών Θεολόγων. Η έρευνα αυτή δείχνει έναν σοβαρό ερευνητή επιστήμονα που ενδιαφέρεται στην φάση αυτή να αναζητήση το «πνεύμα» της σκέψεως των Πατέρων της Εκκλησίας, και, κατά την γνώμη μου, να φανή ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η «ιστορική Εκκλησία», η οποία διαφύλαξε την αποστολική παράδοση, όπως πέρασε αυθεντικά από τους Αποστόλους στους μετέπειτα Πατέρες, δια μέσου των Αποστολικών Πατέρων, ενώ οι Λατίνοι και οι Προτεστάντες όχι μόνον την παρερμήνευσαν, αλλά και την αλλοίωσαν σημαντικά.

2. Η νηπτική-ησυχαστική διδασκαλία του

Μετά την βασική αυτή έρευνα ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης προχώρησε βαθύτερα το θέμα, που συνδέεται με τις κοσμολογικές και ανθρωπολογικές προϋποθέσεις του προπατορικού αμαρτήματος, για να δη τις συνέπειες της πτώσεως του ανθρώπου, που είναι ο σκοτασμός του νου και η απομάκρυνση του ανθρώπου από το Φως του Θεού, καθώς προχώρησε και στον τρόπο με τον οποίο επανέρχεται ο άνθρωπος στον Θεό και αποκτά κοινωνία και μέθεξη μαζί Του, δηλαδή πως από την κάθαρση οδηγείται στον φωτισμό και την θέωση. Σε αυτήν την δεύτερη φάση της δημιουργικής του εργασίας βοηθήθηκε σημαντικά από την ερμηνεία των χωρίων της Καινής Διαθήκης, ιδιαιτέρως την ερμηνεία της διδασκαλίας του Αποστόλου Παύλου.

Ήδη από την μελέτη του θέματος «το Προπατορικό Αμάρτημα», όπως φαίνεται σε ιδιόχειρο τετράδιο που έχω στην διάθεσή μου, είχε συγκεντρώσει όλα τα καινοδιαθηκικά χωρία τα οποία αναφέρονται στον διάβολο, στην δημιουργική ενέργεια του Θεού, στην αμαρτία του ανθρώπου, στον πνευματικό θάνατο, στην «καρδίαν ως νου» και στην «καρδίαν ως κατοικίαν Θεού», στο «πνεύμα της ζωής», στο «πνεύμα του ανθρώπου», στην «δικαιοσύνη του Θεού», στην «σωτηρίαν εκ θανάτου και φθοράς», στο «ένστικτον της αυτοσυντηρήσεως», στην κατά Χριστό σταύρωση κλπ.

Δηλαδή, απ' ο,τι αντιλαμβάνεται κανείς, μελετώντας την συλλογή αυτών των χωρίων, κυρίως του Αποστόλου Παύλου, ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης συνέλεξε όλα τα χωρία της Καινής Διαθήκης, στα οποία γίνεται λόγος για την νηπτική-ησυχαστική ζωή του ανθρώπου, ως προϋπόθεση σωτηρίας.

Η εργασία αυτή είναι η υποδομή της σκέψεώς του για την ανάδειξη της νηπτικής-ησυχαστικής παραδόσεως, ως ζωής των Προφητών, των Αποστόλων και των Πατέρων.

Αυτή η μελέτη της Καινής Διαθήκης μέσα από την ησυχαστική παράδοση τον βοήθησε αργότερα αποτελεσματικά στις συζητήσεις που είχε με τους Προτεστάντες, ως αντιπρόσωπος της Εκκλησίας της Ελλάδος στους διαλόγους μαζί τους.

Πολλές φορές μου έλεγε ότι οι Προτεστάντες αρνούνται την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας, δεν μπορούν να κατανοήσουν τα περί προσώπου, υποστάσεως, ουσίας, ενεργείας στον Θεό, και τα οποία θεωρούν ότι είναι επίδραση της ελληνικής φιλοσοφίας, με την οποία αλλοιώθηκε η αποστολική παράδοση.

Μάλιστα μου έλεγε ότι ο μεγάλος Προτεστάντης θεολόγος Χάρνακ υποστήριζε την άποψη ότι η Ορθοδοξία είναι μία ειδωλολατρική μορφή του Χριστιανισμού. Έτσι, οι Προτεστάντες στους διαλόγους, όταν άκουαν τους ορθοδόξους θεολόγους να ομιλούν με όρους της ελληνικής φιλοσοφίας, δυσανασχετούσαν, δεν καταλάβαιναν τίποτε και απέρριπταν όλη αυτήν την διδασκαλία.

Επομένως, δεν ήταν εύκολο να ομιλήση ένας ορθόδοξος θεολόγος με τους Προτεστάντες με όρους της πατερικής θεολογίας, επειδή δεν τους καταλάβαιναν.

Αυτό έκανε τον π. Ιωάννη Ρωμανίδη να χρησιμοποιή κατά κόρο στους διαλόγους που είχε με τους Προτεστάντες, υπέρ των ορθοδόξων απόψεων, χωρία της Καινής Διαθήκης, ιδιαιτέρως δε χωρία του Αποστόλου Παύλου, και τους έφερνε σε δύσκολη θέση.

Επίσης, συζητώνας με Εβραίους ανέπτυσσε χωρία της Παλαιάς Διαθήκης περί της αποκαλύψεως του ασάρκου Λόγου, του Μεγάλης Βουλής Αγγέλου, του Γιαχβέ, έχοντας ο ίδιος υπ' όψη του την πατερική παράδοση, πράγμα το οποίο τους δημιουργούσε έκπληξη.

Βεβαίως, ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης όταν χρησιμοποιούσε και ερμήνευε χωρία του Αποστόλου Παύλου, δεν έκανε αυθαίρετες ερμηνείες, αλλά είχε υπ' όψη του την διδασκαλία των Αποστολικών Πατέρων και των μεγάλων Πατέρων της Εκκλησίας, χωρίς να αναφέρη, συνήθως, τα συγκεκριμένα πατερικά χωρία.

Δηλαδή, γνώριζε το «πνεύμα» των αγίων Πατέρων, αλλά χρησιμοποιούσε περισσότερο χωρία των Αγίων Αποστόλων και, επομένως, χρησιμοποιούσε και την αποστολική ορολογία πάνω σε θέματα της πνευματικής ζωής, όπως για την καρδιά, τον νου, τον δοξασμό, την τελείωση κλπ.

Επειδή γνώρισα προσωπικά τον ίδιο και επειδή μελέτησα επισταμένως τα κείμενά του και, κυρίως, μυήθηκα στον προφορικό λόγο του, θεωρώ ότι την ερμηνεία της Καινής Διαθήκης, ιδιαιτέρως του Αποστόλου Παύλου, δεν την έκανε αυθαίρετα, αλλά την έκανε με βάση δύο σημαντικά ερμηνευτικά κλειδιά, δύο δηλαδή ουσιαστικές παραδόσεις.

Η μία παράδοση-ερμηνευτικό κλειδί ήταν η διδασκαλία του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, τον οποίο γνώριζε πολύ καλά, είχε μελετήσει όλη την διδασκαλία του από πρωτότυπα κείμενα και συσχέτιζε την διδασκαλία του με την διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου.

Έχω μελετήσει επισταμένως –και έχω αποδελτιώσει– όλα τα έργα του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου και έχω αντιληφθή αυτόν τον σύνδεσμο μεταξύ αυτού και της διδασκαλίας του π. Ιωάννου.

Πολλές φορές το έλεγε φανερά, άλλες φορές απλώς φαινόταν αυτή η συσχέτιση. Κάποτε θα προσπαθήσω να κάνω αυτό το έργο, δηλαδή να συνδέσω την ερμηνεία που κάνει ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης των αποστολικών χωρίων με βάση την διδασκαλία του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου.

Η δεύτερη παράδοση-ερμηνευτικό κλειδί, με την οποία μελετούσε τις επιστολές του Αποστόλου Παύλου, ήταν η ζωντανή παράδοση την οποία συνάντησε σε ησυχαστές Πατέρες του Αγίου Όρους, και εκτός αυτού, με τους οποίους συζητούσε τα περί καθάρσεως της καρδίας, του φωτισμού του νοός, δηλαδή την νοερά προσευχή, και την θεωρία, ήτοι την θέα του ακτίστου Φωτός.

Επίσης, τον εντυπωσίασε το βιβλίο Οι περιπέτειες ενός προσκυνητού, τα κείμενα του οσίου Σιλουανού του Αθωνίτου και, βεβαίως, τα έργα των Πατέρων της Φιλοκαλίας.

Έτσι, η νηπτική-ησυχαστική διδασκαλία του π. Ιωάννου Ρωμανίδη συνδέεται αναπόσπαστα με την διδασκαλία του Αποστόλου Παύλου, του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου και της πείρας των συγχρόνων ησυχαστών που γνώρισε εμμέσως η αμέσως.

Κατά την γνώμη μου σε αυτά πρέπει να προστεθή και η δική του προσωπική πείρα, αλλά δεν γνωρίζω σε τι βαθμό είχε φθάσει. Η αλήθεια είναι ότι δεν μπορεί κανείς να επιμένη σε μερικά θέματα, εάν δεν έχει προσωπική πείρα.

Κάποιος μακαριστός, έμπειρος Πνευματικός Πατέρας μου είπε ότι του έκανε εντύπωση αυτή η επιμονή του π. Ιωάννου σε μερικά ζητήματα και γι' αυτό πρόσεχε και εκείνος αυτά τα σημεία.

Σε αυτά πρέπει να προσθέσουμε και την διδασκαλία του αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, που την διέκρινε από την Νεοπλατωνική παράδοση με δυνατά επιχειρήματα, την διδασκαλία του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, της οποίας ήταν μελετητής και εγκρατής γνώστης και την οποία θεωρούσε ως την πεμπτουσία της ησυχαστικής παραδόσεως της Εκκλησίας, και την διδασκαλία των Καππαδοκών Πατέρων, για τους οποίους εκαυχάτο, ως καταγόμενος και ο ίδιος από την Καππαδοκία.

Η εμμονή του στην νηπτική-ησυχαστική παράδοση συνδέεται με το ότι αυτή είναι η ζωή των Προφητών, Αποστόλων και Αγίων, όπως ανευρίσκεται στην Αγία Γραφή και σε όλη την εκκλησιαστική Παράδοση (ιεροί Κανόνες, υμνογραφία, πατερικά κείμενα, φιλοκαλία) και αναδείχθηκε έντονα στην συζήτηση που έγινε μεταξύ του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και του Βαρλαάμ, κατ' αρχάς, και στην συνέχεια μεταξύ του αγίου Γρηγορίου και του Ακινδύνου και του Γρηγορά.

Ο π. Ιωάννης έδωσε μεγάλη σημασία και βαρύτητα στην νηπτική παράδοση, γιατί εκεί εντοπίζεται, εκτός από τα δόγματα, η διαφορά της Ορθοδόξου Παραδόσεως με την παράδοση των Φραγκολατίνων και των Προτεσταντών. Μάλιστα αυτό το εντόπισε στους όρους «analogia entis» (αναλογία του όντος) και «analogia fidei» (αναλογία της πίστεως) που συνίστανται σε διαφορετικούς τρόπους βιώσεως της αποκαλύψεως του Θεού.

Η analogia entis αναφέρεται στο ότι υπάρχει αναλογία μεταξύ ακτίστου και κτιστού, ότι ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο από τα αρχέτυπα είδη και η σωτηρία του ανθρώπου είναι η επιστροφή της ψυχής στον αγέννητο κόσμο των ιδεών. Πρόκειται για την κλασσική μεταφυσική, από την οποία επηρεάσθηκε η θεολογία των Φραγκολατίνων.

Έτσι, σύμφωνα με την θεωρία αυτή, μπορεί κανείς να γνωρίση την ουσία του Θεού, εάν γνωρίση την ουσία των κτιστών όντων, χρησιμοποιώντας την ανθρώπινη λογική. Αυτήν την παράδοση εξέφραζε ο Βαρλαάμ, γι' αυτό και ο άγιος Γρηγόριος αντέδρασε σε αυτήν την λεγομένη «στοχαστική αναλογία».

Η analogia fidei αναφέρεται στην σχέση του ανθρώπου με τον Θεό δια της πίστεως, όπως αποκαλύπτεται στην Αγία Γραφή. Η παράδοση αυτή κάνει λόγο για το ότι η αποκάλυψη του Θεού δεν δίνεται δια της φιλοσοφίας, αλλά δια της Αγίας Γραφής, η οποία είναι ο λόγος του Θεού. Έτσι, μελετώντας κανείς την Αγία Γραφή, γνωρίζει τον Θεό και έρχεται σε επικοινωνία μαζί Του, διότι η αποκάλυψη του Θεού έχει κατατεθή μέσα στην Αγία Γραφή.

Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης ισχυριζόταν ότι αυτές οι δύο παραδόσεις, (analogia entis - analogia fidei) χαρακτηρίζουν τον δυτικό Χριστιανισμό και είναι ξένες προς την διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία διδάσκει ότι για να συναντήση κανείς τον Θεό στηρίζεται στην προσωπική μέθεξη της ακτίστου καθαρτικής, φωτιστικής και θεοποιού ενεργείας του Θεού, που βιώνεται μέσα στην Εκκλησία με τα Μυστήρια και την άσκηση. Η άσκηση είναι η νηπτική-ησυχαστκή παράδοση που είναι η προϋπόθεση των δογμάτων και ο δρόμος για την συνάντηση του ανθρώπου με τον Θεό.

Έτσι, η θεογνωσία δεν συνδέεται με την φιλοσοφία, ούτε απλώς με την ανάγνωση της Αγίας Γραφής, η οποία είναι σημαντική, διότι καταγράφει την εμπειρία της θεώσεως, αλλά συνδέεται με την βίωση της νηπτικής-ησυχαστικής παραδόσεως και την όλη εκκλησιαστική ζωή.

Αυτήν την νηπτική-παράδοση ο π. Ιωάννης την χαρακτήριζε ως θεραπεία, έναν όρο που τον συναντάμε σε όλη την βιβλικοπατερική παράδοση, διότι με την κάθαρση και τον φωτισμό ο άνθρωπος φθάνει στην θέωση, την κοινωνία με τον Θεό δια της θεραπείας του ανθρώπου.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς παρουσιάζει ως πρότυπο ησυχαστού την Παναγία που έζησε στα Άγια των Αγίων και χρησιμοποίησε την μέθοδο «της καθ' ησυχίαν αγωγής». Γι' αυτό, όπως γράφει, όταν ο άνθρωπος φθάση στην θέα του Θεού, τότε αυτή «μόνη δείγμα της ως αληθώς ευεκτούσης ψυχής».

Έτσι, «θεωρία εστι της υγιαινούσης καρπός οίόν τι τέλος ούσα και είδος θεουργού». Συνεπώς, θεοποιείται ο άνθρωπος, όχι δια «της των ορωμένων στοχαστικής αναλογίας», αλλά δια της αγωγής της ησυχίας, με την οποία θεραπεύεται.

Η εκκλησιαστική αυτή παράδοση ήταν η βάση της θεολογίας του π. Ιωάννου Ρωμανίδη και ήταν πρακτική συνέπεια της θεολογικής του έρευνας για το Προπατορικό Αμάρτημα.

Γι' αυτό ισχυριζόταν ότι αν κανείς δεν καταλάβη καλά την απόκλιση του analogia entis και analogia fidei από την θεολογία των Προφητών, των Αποστόλων και των Πατέρων, δεν μπορεί να αντιληφθή τις αιρέσεις του Δυτικού Χριστιανισμού, αλλά και την αξία της νηπτικής-ησυχαστικής παραδόσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

3. Η προσφορά του π. Ιωάννου

Οι δύο φάσεις αυτής της θεολογικής αναπτύξεώς του (το Προπατορικό Αμάρτημα – νηπτική παράδοση της Εκκλησίας) δεν είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, αλλά συνδέονται πολύ στενά, αφού η δεύτερη, η νηπτική-ησυχαστική παράδοση είναι συνέχεια της πρώτης για το προπατορικό αμάρτημα.

Μερικοί ισχυρίζονται ότι ο π. Ιωάννης ξεκίνησε ως ένας εξαιρετικός φέρελπις θεολόγος, με σημαντική προσφορά στην θεολογία, αλλά στην συνέχεια έχασε τον δρόμο του και δεν βοήθησε στην θεολογική αναγέννηση του τόπου. Νομίζω ότι όσοι ερμηνεύουν με αυτόν τον τρόπο τον π. Ιωάννη τον αδικούν, όπως επίσης το ίδιο κάνουν όσοι του προσδίδουν επηρεασμό είτε από Προτεστάντες είτε από Ωριγενιστές.

Ο π. Ιωάννης ήταν ένας ευφυής άνθρωπος, είχε ερευνητικό πνεύμα, ήταν σταθερός στην Ορθόδοξη Παράδοση και εξέφραζε την αυθεντική εμπειρία της Εκκλησίας.

Γνώριζε, βεβαίως, όλα τα θεολογικά ρεύματα της εποχής του και έδινε τον αυθεντικό λόγο. Κάποιες λεκτικές εκφράσεις δεν μπορούν να τον χαρακτηρίσουν ότι δήθεν επηρεάσθηκε από άλλα ρεύματα. Άλλωστε, ο Μ. Βασίλειος και ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος μελέτησαν τον Ωριγένη, έκαναν συλλογή μερικών χωρίων του και αποτέλεσαν την λεγόμενη Φιλοκαλία –όχι αυτήν που απαρτίσθηκε αργότερα από τους αγίους Μακάριο Νοταρά και Νικόδημο Αγιορείτη– χωρίς να τους θεωρούμε ωριγενιστές.

Ως άνθρωπος και ο π. Ιωάννης θα έκανε μερικά λάθη στην ζωή του, όπως και στην έκφραση και την ερμηνεία της θεολογίας του, αλλά υπήρξε ένας μεγάλος θεολόγος και δάσκαλος που βοήθησε πολύ στην αναγέννηση της ησυχαστικής παραδόσεως στις ημέρες μας και δεν είναι δυνατόν να αγνοηθή ή να παρερμηνευθή από ανθρώπους οι οποίοι χρησμοποιούν μερικές φράσεις του επιλεκτικά, χωρίς να τις κατανοούν και χωρίς να αντιλαμβάνωνται το όλο «πνεύμα» της διδασκαλίας του.

Ένας μεγάλος δάσκαλος ερμηνεύεται μόνον από έναν μεγάλο μαθητή ή αναγνώστη και όχι από επιπόλαιους ανθρώπους που εκφράζουν ασυνειδήτως κάποιες άλλες νοοτροπίες που τους διακρίνουν.

Θεωρώ πολύ σημαντική την μαρτυρία και ομολογία του π. Γεωργίου Μεταλληνού, κορυφαίου θεολόγου της εποχής μας, ευφυούς και χαρισματούχου ανθρώπου και ακάματου ερευνητή, σύμφωνα με την οποία όταν για πρώτη φορά το έτος 1973, που ήταν μεταπτυχιακός σπουδαστής στην Κολωνία της τότε Δυτικής Γερμανίας, έπεσε στα χέρια του η πολυγραφημένη δογματική του π. Ιωάννου Ρωμανίδη, την θεώρησε «ως δώρο της Χάριτος του Θεού» και γράφει: «Παραμέρισα αμέσως όλα τα γερμανικά-παπικά και προτεσταντικά εγχειρίδια και συστηματικά θεολογικά έργα (αρκετά είχα καταγίνει σ' αυτά!) και άρχισα αδηφάγα να μελετώ την όντως πατερική Δογματική του ελληνοαμερικανού Κληρικού-Καθηγητή, τον οποίον δεν είχα ακόμη την ευλογία να γνωρίσω».

Και πιο κάτω γράφει ότι μετά την μελέτη του έργου αυτού «διεπίστωσα ότι ο άγνωστός μου π. Ρωμανίδης είχε γίνει ο ουσιαστικότερος δάσκαλός μου στην δογματική θεολογία, αλλά και στην εκκλησιαστική ιστορία... ώστε να μπορώ να λέγομαι και να νιώθω μαθητής του και να χαίρω ιδιαίτερα, όταν "κατηγορούμαι" ότι φέρω αισθητά την επίδρασή του».

Και στον επικήδειο λόγο του σημειώνει εμφαντικά: «Θεωρώντας το θεολογικό του έργο διδακτικό, συγγραφικό και αγωνιστικό, αναγκαζόμεθα εκ των πραγμάτων να κάνουμε λόγο για εποχή προ και μετά τον Ρωμανίδη. Διότι έφερε αληθινή τομή και ρήξη με το σχολαστικό παρελθόν μας, που λειτουργούσε ως βαβυλώνειος αιχμαλωσία της θεολογίας μας».

Όπως προανέφερα, ο π. Γεώργιος Μεταλληνός είναι κορυφαίος διδάσκαλος της θεολογίας, υψηλής στάθμης ερευνητής και επιστήμων, Κληρικός με ορθόδοξα κριτήρια και, κυρίως, γνήσιος και αυθεντικός άνθρωπος, χωρίς εσωτερικά συμπλέγματα, γι' αυτό και δεν φθονεί, αλλά αναγνωρίζει το έργο των πρωτοπόρων στην θεολογία, όπως το πρόσωπο του π. Ιωάννου.

Οπότε, και η ομολογία-μαρτυρία του, κατά την γνώμη μου, είναι σημαντική και έχει βαρύνουσα σημασία και, επομένως, δεν μπορεί να αγνοηθή.

Τελικά, όποιος θέλει να δη την διδασκαλία του π. Ιωάννη Ρωμανίδη, πρέπει να εντοπίση αυτές τις δύο φάσεις της διδασκαλίας του, ήτοι την συγγραφή του βιβλίου του για το Προπατορικό Αμάρτημα, που στηριζόταν βασικά στους Αποστόλους και τους Αποστολικούς Πατέρες, αλλά και τα όσα έγραψε και έλεγε για την νηπτική-ησυχαστική παράδοση, την οποία ερμήνευε μέσα από την διδασκαλία των επιστολών του Αποστόλου Παύλου σε συσχετισμό πάντα με την διδασκαλία του αγίου Συμεών του Νέου Θεολόγου, του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και των ησυχαστών Πατέρων που ο ίδιος γνώρισε, όπως και των Καππαδοκών Πατέρων.

Η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού. Και όπως κάθε σώμα κρατά την τροφή που χρειάζεται για να τραφούν τα μέλη του και τα άλλα τα απορρίπτει, έτσι και η Εκκλησία, ως Θεανθρώπινο Σώμα, δια μέσου των αιώνων διαφυλάσσει την αυθεντική διδασκαλία και απορρίπτει όλες τις δηλητηριώδεις και δύσπεπτες τροφές, που στηρίζονται στον στοχασμό και την «θεολογική» φαντασία.

Θεωρώ ότι η Εκκλησία θα κρατήση το «πνεύμα» της διδασκαλίας του π. Ιωάννου Ρωμανίδη, ακριβώς γιατί αυτό συντονίζεται στην Αποστολική και Πατερική Παράδοση, είναι το βαθύτερο «πνεύμα» της ορθοδόξου διδασκαλίας, που οδηγεί τον άνθρωπο στην θέωση και την σωτηρία.

Η διδασκαλία του π. Ιωάννου Ρωμανίδη δεν είναι «σεσοφισμένοι μύθοι» (Β Πέ τρ. α , 16), αλλά είναι η οδός που οδηγεί στο όρος Θαβώρ και η εμπειρία της αποκαλύψεως του Χριστού, γι' αυτό και είναι αυθεντική και αναπαύει την ψυχή του ανθρώπου.

***********************************

πηγή: Ορθόδοξη Ομάδα Δογματικής Έρευνας

Νικόδημος ο Αγιορείτης: Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο - Κεφάλαιο Β΄ : Ποιά εἶναι ἡ πτῶσις τοῦ Ἀδάμ καί ἡ αἰτία τῆς ἐλεύσεως τοῦ Κυρίου καί σχετικά μέ τούς ἀσκητές

Αὐτή ἦταν ἐκείνη ἡ πολυθρύλητη πτῶση του προπάτορά μας, τοῦ παλαιοῦ Ἀδάμ· διότι αφοῦ ἐγκατέλειψε τήν τροφή καί ἡδονή τῶν νοητῶν, ἔπεσε, ἄλλοίμονο! στή σωματική ἡδονή τῶν αἰσθητῶν, σύμφωνα μέ τη γνώμη ὅλων σχεδόν τῶν θείων Πατέρων, ἀπό τόν ὁποῖο κι ἐμεῖς κληρονομήσαμε διαδοχικά ἐκείνη τήν προγονική ὁρμή πρός τά αἰσθητά.

"Περί Θείων Ονομάτων - Κεφάλαιο 4"

Περί αγαθού, φωτός, καλού, έρωτος, εκστάσεως, ζήλου και περί του ότι το κακό δεν είναι ούτε ον ούτε από το ον ούτε μέσα στα όντα

(Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης)

1. Ας είναι λοιπόν. Θα προχωρήσομε τώρα στην εξέταση αυτής της αγαθωνυμίας, την οποία οι θεολόγοι αποδίδουν κατ' εξοχήν στην υπέρθεη θεότητα και ξεχωρίζουν από όλα, ονομάζοντας την ίδια τη θεαρχική ύπαρξη αγαθότητα και βεβαιώνοντας ότι με το να υπάρχει το αγαθό, ως ουσιώδες αγαθό, επεκτείνει την αγαθότητα σε όλα τα όντα. Διότι, όπως ο δικός μας ήλιος, χωρίς να διαλογίζεται ούτε να έχει προαίρεση, αλλά με μόνη την ύπαρξή του φωτίζει όλα τα δυνάμενα να μετέχουν του φωτός του σύμφωνα με το λόγο που περικλείουν, έτσι και το αγαθό, το υπερβατικό αρχέτυπο, που ευρίσκεται πάνω από τον ήλιο, σαν επάνω από αμυδρή εικόνα με μόνη την ύπαρξή του εμβάλλει σε όλα τα όντα τις ακτίνες της ολικής αγαθότητας ανάλογα με τη δύναμή τους. Απ' αυτές έλαβαν υπόσταση όλες οι νοητές και νοερές ουσίες, και δυνάμεις και ενέργειες, γι' αυτές υπάρχουν κι έχουν ζωή ατελείωτη και αμείωτη, καθαρές από κάθε φθορά και θάνατο, ύλη και γένεση, κι επάνω από την άστατη και ρευστή και κάθε φορά διαφορετικά φερόμενη αλλοίωση, και νοούνται ως ασώματες και άϋλες, και ως νόες νοούν υπερκοσμίως και ελλάμπονται καταλλήλως τους λόγους των όντων κι επίσης διαπορθμεύουν τα ιδιώματά τους στα συγγενή όντα.

Άγιος Λουκάς, αρχιεπίσκοπος Κριμαίας: Περί του γογγυσμού κατά του Θεού

Την προηγούμενη Κυριακή προσπάθησα να αποκαλύψω το μεγαλείο και το βάθος του λόγου του αποστόλου Παύλου που τον εαυτό του ονομάζει σπονδή στη Θυσία. Σας έλεγα για τις αμέτρητες συμφορές και τα βάσανα που υπόφερε σ' όλη τη ζωή του για τον Κύριο Ιησού Χριστό, ο οποίος προσφέρθηκε Θυσία για τις αμαρτίες όλου του κόσμου.

Συμπληρώνοντας αυτά που σας έλεγα τότε, για τα παθήματα του μεγάλου αυτού αποστόλου, θα σας πω τώρα και τι υπέφερε σε μία πόλη της Μακεδονίας, στους Φιλίππους, για το κήρυγμά του.

Ιωάννης ο Σιναΐτης, Άγιος: Κλίμαξ - Λόγος ΚΑ΄ (Περί κενοδοξίας)

1. ΜΕΡΙΚΟΙ συνηθίζουν, όταν ομιλούν περί των παθών και των λογισμών, να κατατάσσουν την κενοδοξία σε ιδιαίτερη τάξι, χωριστά από την υπερηφάνεια. Γι΄ αυτό και λέγουν ότι είναι οκτώ οι πρώτοι και κυρίαρχοι πονηροί λογισμοί. Αντιθέτως ο Θεολόγος Γρηγόριος και άλλοι από τους διδασκάλους τους εμέτρησαν επτά. Σ΄ αυτούς περισσότερο πείθομαι και εγώ∙ διότι ποιος μπορεί να έχη υπερηφάνεια, αφού ενίκησε την κενοδοξία; Τόση δε μόνο διαφορά έχουν μεταξύ τους, όση έχει έκ φύσεως το παιδί από τον άνδρα και το σιτάρι από τον άρτο.

Κατά Ματθαίον - Κεφάλαιο 16

(Νικόλαος Σωτηρόπουλος)

Οἱ Ἰουδαῖοι προκαλοῦν τόν Ἰησοῦ νά δείξῃ σημεῖο

16 Ἦλθαν δέ οἱ Φαρισαῖοι καί οἱ Σαδδουκαῖοι, καί προκαλώντας τοῦ ζήτησαν νά τούς δείξῃ ἕνα σημεῖο (θαύμα) ἀπό τόν οὐρανό. 2Αὐτός δέ ἀποκρίθηκε καί τούς εἶπε: «Ὅταν βραδυάσῃ, λέγετε: “Καλοκαιρία αὔριο, διότι κοκκινίζει ὁ οὐρανός”. 3Καί τό πρωί (λέγετε): “Σήμερα θά εἶναι κακοκαιρία, διότι ὁ οὐρανός κοκκινίζει καί εἶναι συννεφιασμένος”. Ὑποκριταί! Τήν μέν ὄψι τοῦ οὐρανοῦ γνωρίζετε νά ἑρμηνεύετε, τά δέ σημεῖα τῶν καιρῶν (πού ἀποδεικνύουν, ὅτι ὁ Μεσσίας ἧλθε) δέν δύνασθε νά καταλάβετε; 4Γενεά πονηρή καί μοιχαλίδα (πού δέν εἶναι πιστή στόν οὐράνιο Νυμφίο) ἐπιμόνως ζητεῖ σημεῖο, ἀλλά σημεῖο δέν θά τῆς δοθῇ, παρά τό σημεῖο τοῦ Ἰωνᾶ τοῦ προφήτου». Καί τούς ἄφησε καί ἔφυγε.

Προσέχετε ἀπό τήν κακή ζύμη

5Ὅταν δέ οἱ μαθηταί πῆγαν στό ἀπέναντι τῆς λίμνης μέρος, λησμόνησαν νά πάρουν (μαζί τους) ψωμιά. 6Τότε ὁ Ἰησούς τούς εἶπε: «Ν’ ἀνοίγετε τά μάτια σας καί νά προσέχετε ἀπό τό προζύμι τῶν Φαρισαίων καί τῶν Σαδδουκαίων». 7Ἀλλ’ αὐτοί συζητοῦσαν μεταξύ τους καί ἔλεγαν: «Δέν πήραμε ψωμιά». 8Ἀντιληφθείς δέ ὁ Ἰησούς τούς εἶπε: «Γιατί συζητεῖτε μεταξύ σας, ὀλιγόπιστοι ὅτι δέν πήρατε ψωμιά;» 9Ἀκόμη δέν ἐννοεῖτε, οὔτε ἐνθυμεῖσθε τούς πέντε ἄρτους, πού ἔφαγαν οἱ πέντε χιλιάδες ἄνδρες, καί πόσα κοφίνια περίσσευμα πήρατε; 10Οὔτε τούς ἑπτά ἄρτους, πού ἔφαγαν οἱ τέσσερις χιλιάδες ἄνδρες, καί πόσα καλάθια πήρατε; 11Πῶς δέν καταλαβαίνετε, ὅτι δέν ἑννοοῦσα ἄρτο, ὅταν σᾶς εἶπα νά προσέχετε ἀπό τό προζύμι τῶν Φαρισαίων καί τῶν Σαδδουκαίων;». 12Τότε κατάλαβαν, ὅτι δέν ἐννοοῦσε νά προσέχουν ἀπό τό προζύμι τοῦ ἄρτου, ἀλλ’ ἀπό τή διδασκαλία τῶν Φαρισαίων καί τῶν Σαδδουκαίων.

Ἡ ὁμολογία τοῦ Πέτρου καί τό ἀκατάλυτο τῆς Ἐκκλησίας

13Ὅταν δέ ἦλθε ὁ Ἰησοῦς στά μέρη τῆς Καισάρειας τοῦ Φιλίππου, ρωτοῦσε τούς μαθητές του λέγοντας: «Ποιός λέγουν οἱ ἄνθρωποι, ὅτι εἶμαι ἐγώ ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου;». 14Αὐτοί δέ εἶπαν: «Ἄλλοι μέν λέγουν, ὅτι εἶσαι ὁ Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής, ἄλλοι δέ ὁ Ἠλίας, καί ἄλλοι ὁ Ἱερεμίας ἤ ἕνας (ἄλλος) ἀπό τούς προφήτες». 15Λέγει σ’ αὐτούς: «Καί σεῖς ποιός λέγετε ὅτι εἶμαι;» 16Ἀποκρίθηκε τότε ὁ Σίμων Πέτρος καί εἶπε: «Σύ εἶσαι ὁ Χριστός (ὁ Μεσσίας), ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ τοῦ ζωντανοῦ (τοῦ ἀληθινοῦ)». 17Ὁ δέ Ἰησοῦς τού εἶπε τότε: «Μακάριος εἶσαι, Σίμων, υἱέ τοῦ Ἰωνᾶ, διότι δέν σού ἔκανε ἀποκάλυψη ἄνθρωπος, ἄλλ’ ὁ Πατέρας μου ὁ οὐράνιος. 18Καί ἐγώ δέ λέγω σέ σένα, ὅτι σύ εἶσαι ὁ Πέτρος, καί πάνω σ’ αὐτή τή πέτρα (τό βράχο τῆς πίστεως πού ὡμολόγησες) θά οἰκοδομήσω τήν Ἐκκλησία μου, καί ὁ ἅδης δέν θά ὑπερισχύσει αὐτής. 19Καί θά σοῦ δώσω τά κλειδιά τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, καί ὅ,τι θά δέσεις πάνω στή γῆ, θά εἶναι δεμένο στούς οὐρανούς, καί ὅ,τι θά λύσεις πάνω στή γῆ, θά εἶναι λυμένο στούς οὐρανούς». 20Τότε διέταξε τούς μαθητάς του νά μήν ποῦν σέ κανένα, ὅτι αὐτός εἶναι ὁ Ἰησοῦς ὁ Χριστός (ὁ Μεσσίας).

Ὁ Ἰησοῦς προλέγει τό πάθος καί τήν ἀνάστασή του

21Ἀπό τότε ἄρχισε ὁ Ἰησοῦς νά λέγει σαφῶς στούς μαθητάς του, ὅτι πρόκειται νά πάῃ στά Ἱεροσόλυμα καί νά πάθῃ πολλά ἀπό τούς πρεσβυτέρους καί τούς ἀρχιερεῖς καί τούς γραμματεῖς, καί νά θανατωθῇ καί τήν τρίτη μέρα νά ἀναστηθῇ. 22Τότε ὁ Πέτρος τόν πῆρε ἰδιαιτέρως καί ἄρχισε νά τόν ἐπιπλήττῃ λέγοντας: «Μή γένοιτο, Κύριε! Νά μή σοῦ συμβῇ αὐτό». 23Αὐτός δέ γύρισε καί εἶπε στόν Πέτρο: «Φύγε ἀπό μπροστά μου, ἀντιρρησία! Εἶσαι ἐμπόδιό μου, διότι δέν φρονεῖς τά ἀρεστά στόν Θεό, ἀλλά τά ἀρεστά στούς ἀνθρώπους».

Οἱ ἀκόλουθοι τοῦ Ἰησοῦ σηκώνουν σταυρό

24Τότε ὁ Ἰησοῦς εἶπε στούς μαθητές του: «Ὅποιος θέλει νά μέ ἀκολουθήσῃ, ἄς ἀπαρνηθῇ τόν ἑαυτό του, καί ἄς σηκώσῃ τό σταυρό του, καί ἔτσι ἄς μέ ἀκολουθῇ. 25Διότι, ὅποιος θά ἐπιδιώκῃ νά σώσῃ τόν ἑαυτό του (ἀποφεύγοντας τό μαρτύριο), θά τόν χάσῃ. Ενώ εκείνος, που θα θυσιάσει τον εαυτό του για χάρη μου, θα τον σώσει. 26Τί δέ ὠφελεῖται ὁ ἄνθρωπος, ἐάν κερδίσῃ ὅλο τό κόσμο, ἀλλά χάσῃ τόν ἑαυτό του; Ἤ τί δύναται νά δώσῃ ὁ ἄνθρωπος ὡς ἀντίτιμο γιά τόν ἑαυτό του; 27Διότι ὁ Υἱός τοῦ ἀνθρώπου μέλλει νά ἔλθῃ μέ τή δόξα τοῦ Πατέρα του μαζί μέ τούς ἀγγέλους του, καί τότε θά ἀποδώσῃ στόν καθένα σύμφωνα μέ ὅ,τι ἔπραξε. 28Ἀληθινά σᾶς λέγω, ὑπάρχουν μερικοί ἀπ’ αὐτούς, πού εἶναι ἐδῶ, οἱ ὁποῖοι δέν θά γευθοῦν θάνατο, ἕως ὅτου δοῦν τόν Υἱό τοῦ ἀνθρώπου νά ἔρχεται μέ τή βασιλική του δύναμη (συντρίβοντας τόν Ἰουδαϊσμό κατά τήν ἄλωσι τῆς Ἱερουσαλήμ το 70 μ.Χ. καί ἐπιβάλλοντας τό κράτος του μέ τήν κατίσχυση τῆς Ἐκκλησίας)».

Νικόδημος ο Αγιορείτης: Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο - Κεφάλαιο Β΄ : Ὁπως οἱ αἰσθήσεις ἔσυραν τό νοῦ στίς αἰσθητές ἡδονές, ἔτσι καί ὁ νοῦς φροντίζει νά ἐπαναφέρη τίς αἰσθήσεις στίς νοητές ἡδονές

Ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά ἀγωνίζεται ὅσο μπορεῖ, νά ἐπαναφέρη πρός τό νοῦ καί αὐτές τίς σωματικές αἰσθήσεις, γιά ν' ἀπολαμβάνουν καί αὐτές μαζί ἀνάλογα, τή δική του νοερή ἡδονή καί νά συνηθίζουν σιγά σιγά νά γλυκαίνωνται σ' ἐκείνη· ὅπως καί αὐτός, προηγουμένως ἀφοῦ κυριεύθηκε μέσω τῶν αἰσθήσεων, ἔφτασε μέ ἀνάλογο τρόπο στό σημεῖο νά ἀπολαύσει μαζί τους τήν αἰσθητή ἡδονή καί νά γλυκαθῆ.

Ιωάννη Κορναράκη: Ἡ μεταπτωτική ὑπαρξιακή πορεία τοῦ ἀνθρώπου μέσα στό καθεστώς τῆς βίας τῆς ἀμετανοησίας

Ὁ Ἀδάμ πάντως ὑπέκυψε στήν πίεση τῆς δαιμονικῆς βίας καί κράτησε τά πόδια του κολλημένα στό χῶρο τῆς ἀμετανοησίας. 

Μιά προϋπόθεση γιά μιά τέτοια ἐμμονή ἦταν βέβαια καί ἡ βίαιη, μέσα σέ μιά μόνο στιγμή, ἀλλαγή τῆς ὑπαρξιακῆς του προοπτικῆς.