Νικόδημος ο Αγιορείτης: Συμβουλευτικό Εγχειρίδιο - Κεφάλαιο Β΄ : Πῶς ἐλευθερώνεται ὁ νοῦς ἀπό τίς αἰσθητές ἡδονές

Ὑστερα λοιπόν ἀπό τήν παιδική ἡλικία, μετά τήν ὁλοκλήρωση τῆς λογικῆς καί ἀφοῦ ὁ νοῦς γνωρίση ἤ ἀπό μόνος του ἤ μάθη ἐξ ἀκοῆς ἀπό τίς θεῖες Γραφές καί τοῦς ἱερούς Πατέρες, ὅτι ἄλλη εἶναι ἡ φυσική καί συγγενής μ' αὐτόν ἡδονή, τί κάνει;
Αὐτός ὡς λογικός καί φρόνιμος καί ὡς φιλόκαλος ἀπό τή φύση του, δέν ὑποφέρει νά βλέπει τά αἰσθητήρια τοῦ σώματός του νά εἶναι αἰχμαλωτισμένα μέ αὐτόν τόν τρόπο στά ἡδονικά τους ἀντικείμενα, δέν ὑποφέρει νά αἰχμαλωτίζεται καί αὐτός μαζί μέ τά αἰσθητήρια καί νά γίνεται, παρά τήν ἀξία του· δηλαδή ὁ βασιλιάς νά γίνεται δοῦλος, ὁ ἄρχοντας ἀρχόμενος, ὁ αὐτοκράτορας καί ἐξουσιαστής ἀπό τή φύση του, ὑπήκοος καί ὑποτακτικός· οὔτε μπορεί νά ὑπομείνει νά παθαίνει τέτοια ζημία, ἡ ὁποία στό τέλος τόν ὁδηγεῖ στήν ἀπώλεια καί τήν κόλαση.

Ἀλλά σ' αὐτό ἀκριβῶς βρίσκεται ὅλος ὁ ἀγώνας του, ὅπως λέει καί ὁ προαναφερόμενος σοφός καί ἱερός Θεόδωρος καί αὐτό προσπαθεῖ νά ἀποδείξει, ὅτι δηλαδή δημιουργήθηκε ἀπό τό Θεό ὡς βασιλιάς καί ἄρχοντας τοῦ σώματος· δηλαδή νά μπορέσει μέ ὅλη του, τήν ἀνδρεία καί τή θέληση, μέ ὅλη του τή γνῶση καί μέ τή συνέργεια τῆς θείας χάριτος, νά ξερριζώση ἀπό τά αἰσθητήρια τοῦ σώματος τίς πολύχρονες ἐκεῖνες καί δυσμετακίνητες ἕξεις πού ἀπέκτησαν στά αἰσθητά· καί ἔτσι νά τά ἐλευθερώσει ἀπό τήν πικρή τυραννία τῶν θανατηφόρων ἡδονῶν πού δοκίμασαν· καί κατόπιν μέ εὐκολία νά τά ὑποτάξει στό δικό του θέλημα· καί, βέβαια, εἶναι πολύς ὁ ἀγῶνας του, ὅταν κάποτε ὁ νοῦς ὁδηγηθῆ, ἀργά κάπως, πρός τήν ἐπίγνωση τῆς ἀληθείας. Διότι ἄν ἡ ψυχή δέν εἶχε ἀλωθῆ καθόλου ἀπό τίποτα, τό ἔργο του θά ἦταν νά τή διατηρήσει καθαρή· ὅταν ὅμως μέ σταθερότερους ὀφθαλμούς κυριεύθηκε ἀπό τό χαλκό (δηλαδή ἀπό τά ὑλικά πράγματα), καί ἀφοῦ δέθηκε μέ τήν διάνοια στά πάθη καί τά παρόντα, πόσο μεγαλύτερος εἶναι ὁ ἀγῶνας γιά νά διαρρήξη αὐτόν τόν στέρεο δεσμό καί νά ἐλευθερωθῆ ἀπό τήν λατρεία τῆς ὕλης καί νά ἀποκτήση τήν ἕξι τῶν καλῶν;" Πῶς λοιπόν; Καί μέ ποιόν τρόπο γίνεται ἡ ἀπελευθέρωση τῶν αἰσθήσεων καί ἡ ὑποταγή τους στό νοῦ; Ἄκουσέ το. 

Ὅταν κάποιος βασιλιάς θέλει νά ὑποτάξει εὔκολα μιά ὀχυρωμένη πόλη, στερεῖ τούς πολίτες της ἀπό ὅλα τά μέσα διατροφῆς καί μ' αὐτή τή μέθοδο τούς ἀναγκάζει νά παραδοθοῦν σ' αὐτόν. Αὐτήν τήν ἴδια μέθοδο χρησιμοποιεῖ καί ὁ νοῦς γιά τά αἰσθητήρια· κόβει λίγο ἀπό κάθε αἰσθητήριο τίς συνηθισμένες του σωματικές καί ἀπολαυστικές ἡδονές καί δέν ἐπιτρέπει πλέον σ' αὐτά νά τίς ἀπολαύσουν καί ἔτσι τίς ὁδηγεῖ στήν ὑποταγή του, εὔκολα καί σέ σύντομο χρόνο. Κατά τό χρονικό διάστημα πού ἐφαρμόζει αὐτή τή μέθοδο τῆς ἀποκοπῆς, ὁ ἴδιος δέν παραμένει ἀργός· ὅχι· ἀλλά ἀντίθετα παίρνοντας κάποια ἄνεση καί ἐλευθερία ἀπό τά σωματικά, στρέφεται στή φυσική του νοερή τροφή, ἡ ὁποῖα εἶναι ἡ ἀνάγνωση τῶν θείων Γραφῶν· ἡ ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν· ἡ ἐργασία τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου· ἡ ἱερή προσευχή· οἱ λόγοι τῶν αἰσθητῶν καί νοερῶν δημιουργημάτων· καί τά ἄλλα πνευματικά καί θεῖα νοήματα, τά ὁποῖα βρίσκονται στά βιβλία τῶν θεοφόρων Πατέρων καί κυρίως τῶν ὀνομαζομένων Νηπτικῶν· ὅπως εἶναι ἡ Φιλοκαλία, ὁ Εὐεργετινός, ὁ Ἰωάννης ὁ συγγραφέας τῆς Κλίμακος, ὁ Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος καί ἄλλα· ἀλλά γι' αὐτά θά ποῦμε στό ια΄ κεφάλαιο.