Ο άγιος Θεόληπτος, Μητροπολίτης Φιλαδελφείας, είναι πνευματικό ανάστημα της Εκκλησίας μας πού, αν και τιμάται υπ' Αυτής ως Άγιος, εντούτοις παραμένει μέχρι των ημερών μας ελάχιστα γνωστός στο ευρύ τουλάχιστον πλήρωμά Της. Αυτό θεωρούμε ότι κατά κύριο λόγο συμβαίνει, επειδή δεν έγινε ανά τους αιώνες κάποια ολοκληρωμένη συλλογή και έρευνα του συγγραφικού έργου του από τους ορθόδοξους χριστιανούς και, μάλιστα, από τη θεολογική επιστημονική κοινότητα. Ελάχιστα μόνο τμήματα του έργου του έφερε στο φως της δημοσιότητας ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στη συλλογή του με τον τίτλο, «Φιλοκαλία των Ιερών και νηπτικών Πατέρων».
Ο πιθανός λόγος που το έργο του παρέμεινε σχετικά άγνωστο είναι ότι ο Άγιος έζησε και διακόνησε την Εκκλησία σε πολύ δύσκολες ιστορικές περιόδους. Κατά την εποχή εκείνη (13ος-14ος αί.), η Βυζαντινή αυτοκρατορία ήταν εσωτερικά αποσταθεροποιημένη και, ως εκ τούτου, βρισκόταν σε ιδιαίτερα κρίσιμη εθνική και κοινωνική κατάσταση. Οι εξωτερικές, εξ ανατολών κυρίως, εχθρικές απειλές κλυδώνιζαν έντονα την πολιτική σταθερότητά της και δυσκόλευαν την ευρυθμία των κρατικών δομών.
Το γεγονός αυτό είχε παράλληλα σοβαρές αρνητικές συνέπειες και στον συνοδικό εκκλησιαστικό χώρο, με ανάλογες επιπτώσεις σε όλο το σώμα της Εκκλησίας, πράγμα που σύντομα έγινε εμφανές και καταλυτικό της ενότητας των μελών Της. Στο πλήρωμα της Εκκλησίας είχαν από πριν αναφανεί εσωτερικοί διχασμοί που προκαλούνταν από τις κακόβουλες αιρετικές επεμβάσεις των Δυτικών θρησκευτικών παραγόντων. Οργανωμένες θρησκευτικές φατρίες δρούσαν ύπουλα και υπό το πρόσχημα της παροχής στρατιωτικής και οικονομικής βοήθειας στο κράτος στόχευαν στην υποταγή της ορθόδοξης Εκκλησίας στις δογματικές αποκλίσεις τους, διασαλεύοντας έτσι και υπονομεύοντας την ειρήνη Της.
Η παρουσία του Αγίου και η θεολογική και κοινωνική επέμβασή του υπήρξαν σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας των αλλοτρίων επιβουλών και οι επεμβάσεις του αποδείχθηκαν ιδιαίτερα σημαντικές και καθοδηγητικές προς την Αλήθεια και στην στερέωση της αποστολικής πίστης και της παραδόσεως της ορθόδοξης Εκκλησίας. Τοσο η θεολογική κατάρτισή του όσο και η παραμονή του για μεγάλο χρονικό διάστημα των νεανικών του χρόνων παρά τους πόδας μεγάλων νηπτικών και ασκητικών Πατέρων τον τροφοδότησαν με εξαιρετική πνευματική εμπειρία και γνήσια ορθόδοξα πνευματικά βιώματα. Τον πνευματικό αυτόν πλούτο του τον έθεσε απλόχερα στην υπηρεσία της Εκκλησίας και στη διακονία του πληρώματός Της. Ανάλωσε όλη τη ζωή του στον αγώνα της διδασκαλίας και της προσφοράς με μόνο σκοπό τη σταθερότητα των χριστιανών, οι οποίοι κινδύνευαν από τον αποπροσανατολισμό, τη σύγχυση και την απομάκρυνση από τις ορθόδοξες αρχές της πίστεως και ζωής.
Το λαμπρό συγγραφικό έργο του αγίου Θεολήπτου και το επίπεδο της συμβολής του τόσο στην εδραίωση της ορθόδοξης Αλήθειας όσο και στην πνευματική καλλιέργεια του πληρώματος της Εκκλησίας, ιδιαίτερα των μοναχών, μας οδήγησαν στη σκέψη να μεταφέρουμε σε νεοελληνική απόδοση ένα σημαντικό τμήμα του και συγκεκριμένα αυτό που αναφέρεται στις βασικές νηπτικές και μοναχικές κοινοβιακές αρχές. Γι’ αυτόν, ακριβώς, τον λόγο θεωρήσαμε επιβεβλημένο να αναφερθούμε, κατά την πορεία αυτής εδώ της εργασίας και κυρίως στην Εισαγωγή, σε ορισμένα «ευαίσθητα» σημεία τόσο της θεολογίας του Αγίου όσο και της κατά καιρούς ερευνητικής προσέγγισης του συνόλου έργου του, που έχει έως τώρα συντελεστεί.
Αν και η παρούσα έκδοση δεν διεκδικεί επ' ουδενί λόγω τον τίτλο της επιστημονικής έρευνας και μελέτης, εντούτοις θεωρούμε ότι αυτή οφείλει να επισημάνει στοιχειωδώς ορισμένους άκρως σημαντικούς «κόμβους», οι οποίοι κατά την άποψή μας, χρήζουν εκτενέστερου ελέγχου από τους ειδικούς επιστήμονες. Αυτό, ασφαλώς, δεν σημαίνει ότι κατά κάποιον τρόπο διεκδικούμε παράλληλα και την αρτιότητα και πολύ περισσότερο την πληρότητα των θέσεών μας, οι οποίες μας οδήγησαν στις αποστάσεις που πήραμε στα συγκεκριμένα σημεία, από εκείνες των άλλων ερευνητών. Θεωρούμε, όμως, ότι, παράλληλα με την επιστημονική και ακαδημαϊκή γραφίδα, θα μπορούσε να δώσει την κατά δύναμη μαρτυρία της και η βιωματική εμπειρία της ορθόδοξης εκκλησιαστικής συνείδησης, η οποία κυρίως θεολογεί «έργω και λόγω» και ως εκ τούτου δύναται να εισοδεύει ασφαλέστερα στον χώρο της ορθής ερμηνείας.
Αυτός, ακριβώς, ήταν και ο λόγος που μας οδήγησε να παραθέσουμε όπου θεωρήσαμε τούτο σκόπιμο στην παρούσα έκδοση -υπό τύπον υποσημειώσεων- παράλληλες προς αυτές του αγίου Θεολήπτου, θέσεις άλλων συγγραφέων και Πατέρων της Εκκλησίας μας. Γι’ αυτό και τρέφουμε βάσιμες ελπίδες ότι, εκτός από την άλλη ωφέλεια που ασφαλώς θα προκύψει από την απόκτηση των έργων του Αγίου, η έκδοση αυτή θα λειτουργήσει, επιπλέον, πιλοτικά και θα δώσει αφορμή στους ειδήμονες για πληρέστερες και επιτυχέστερες επιδόσεις.
Ο κύριος λόγος εξάλλου που μας ενέπνευσε την τολμηρή ομολογουμένως απόφαση να διαπλεύσουμε αυτό το δύσκολο αλλά συγχρόνως πάμφωτο και άκρως εράσμιο κάλλος των συγγραμμάτων του αγίου Θεολήπτου, δεν είναι άλλος παρά αυτός της αναζήτησης πνευματικής πηγής, η οποία θα μπορέσει να γεμίσει «έως άνω» την «υδρία» κάθε ψυχής και κυρίως των «τέκνων της ερήμου», τα οποία αδιάλειπτα «πυκτεύουν» ενάντια στις δυνάμεις του Αντιδίκου.
Για τις ενδεχόμενες παραλείψεις και αστοχίες μας -οι οποίες άλλωστε συνακολουθούν και κάθε «κτιστή» ανθρώπινη προσπάθεια— εκζητούμε το έλεος του Θεού και τη συγχωρητική συγκατάβαση του οσίου πατέρα μας Θεολήπτου, καθώς και κάθε σεβαστού αναγνώστη.
Παραδίδουμε εν τέλει στην κυκλοφορία τη νέα αυτή έκδοση, με την ευχή, όπως το πόνημα τούτο λειτουργήσει για κάθε ψυχή ως πλοηγός κατά την πορεία της προς τη Μόνην Πηγή εμπνεύσεως και Ζωής, «ότι εξ Αυτού και δι’ Αυτού και εις Αυτόν τα πάντα. Αυτώ η δόξα εις τούς αιώνας. Αμήν» (Ρωμ. ια 36).
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΚΑΠΟΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
- Να απορρίπτεις εντελώς κάθε υπόνοια που δημιουργείται στη καρδιά σου εναντίον κάποιου, γιατί καταλύει την αγάπη και την ειρήνη. Κάθε συμφορά που σου έρχεται απ' έξω να τη δέχεσαι με γενναιότητα, γιατί προξενεί την σωτήρια υπομονή· την υπομονή που χαρίζει τη διαμονή και την ανάπαυση στους ουρανούς. (Λόγος για την εν Χριστώ εσωτερική εργασία)
- Η πληθώρα των αμαρτιών αφανίζει την αγάπη. "Επειδή" λέει ο Κύριος, "θα πληθυνθεί η αμαρτία στον κόσμο, θα ψυχρανθεί η αγάπη του μεγαλύτερου μέρους της ανθρωπότητας". Γιατί, όπως η συσσώρευση του νερού σαπίζει τους καρπούς στη γη, έτσι και το πλήθος των αμαρτιών εξαλείφει από την ψυχή τα κινήματα της αγάπης. (Για την πνευματική αγάπη)
- Όντας σκοτάδι ο Πονηρός, υποβάλλει στην ψυχή πονηρές έννοιες και νοήματα. Αιχμαλωτίζει με αυτά την καρδιά και αποστερεί τον άνθρωπο από την αληθινή γνώση. Γι' αυτό εκείνος που θέλει να διαγνώσει τα πάθη και να τα αποκαλύψει στην ψυχή, πρέπει να έχει φωτεινή διάνοια και να διακαταχέται από φόβο Θεού. Γιατί, όπως εκείνος που περπατάει τη νύχτα δε μπορεί να διακρίνει μέσα στο σκοτάδι το πρόσωπο του ανθρώπου που συναντά στο δρόμο του, έτσι και αυτός που διακατέχεται από το σκοτάδι των παθών, δεν μπορεί να διακρίνει τα υποβόσκοντα κινήματα της ψυχής του. Και μάλιστα τόσο πολύ τυφλώνεται και απατάται εκείνος που υποκινείται και συνεργάζεται με τους δαίμονες ώστε κρατά γερά και περιθάλπει την κακία μέσα στην καρδιά του. Έτσι αντιδρά και ισχυρίζεται με υπομονή , ότι τα πάθη δεν τον εγγίζουν· και ότι η ψυχή του είναι ελεύθερη και απαθής απέναντι σε εκείνους που τον εγκαλούν και τον συμβουλεύουν να τα περικόψει. (Αυτός ο λόγος αναλύει διεξοδικά , τις σκοτεινές διαθέσεις της ψυχής, υπό το φως της διακρίσεως)
- Με όλα αυτά τα αθλήματα της νηστείας δοκιμάζεται ο νους και ξεκόβει από τις επιθυμίες των πραγμάτων της παρούσης ζωής. Και αυτό γιατί απαλλάσσεται από τις γήινες φροντίδες και απομακρύνεται από τις έννοιες των όντων και, έτσι ελεύθερος διαβαίνει προς τον Θεό. Η επιθυμία του πλέον προκολλάται στον Θεό και δια της αγάπης ενώνεται μαζί Του, απολαμβάνοντας την ευφροσύνη που γεννιέται από αυτήν, και τέλος, αξιώνεται του γλυκασμού της ουράνιας μακαριότητας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.