Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Περί αποφυγής της πορνείας

(αναρτάται πρώτη φορά στο διαδίκτυο)

1. Και σήμερα θέλω να σας οδηγήσω προς τις πηγές του μέλιτος, του μέλιτος που ποτέ δε φέρνει κορεσμό. Γιατί τέτοια είναι η φύση των λόγων του Παύλου και όλοι όσοι γεμίζουν τις καρδιές τους από τις πηγές αυτές μιλούν με τη δύναμη του αγίου Πνεύματος. Ή καλύτερα η ευχαρίστηση των θείων λόγων επισκιάζει όλη τη γλυκύτητα που έχει το μέλι. Και δηλώνοντας αυτό ο προφήτης έλεγε· «πόσο γλυκά είναι τα λόγια σου στο λάρυγγά μου». 

Και όχι μόνο από το μέλι είναι γλυκύτερη η ευχαρίστηση των θείων λόγων, αλλά πιο ακριβή και από το χρυσάφι και από κάθε πολύτιμο λίθο και πιο καθαρή από όλο το ασήμι. «Γιατί τα λόγια του Κυρίου», λέγει, «είναι λόγια αγνά, ασήμι πυρωμένο, δοκιμασμένο στη γη, επτά φορές καθαρό». Γι' αυτό και κάποιος σοφός έλεγε· «το να τρώει κανείς πολύ μέλι δεν είναι καλό, αντίθετα όμως πρέπει να τιμάει λόγια ένδοξων ανθρώπων». 

πρωτοπρ. Θεόδωρος Ζήσης: Το κίνημα των Κολλυβάδων και η προσφορά του

Ο χορός των αγίων Κολλυβάδων Πατέρων

Οι μεγάλοι διδάσκαλοι της Εκκλησίας και του Γένους Μακάριος Νοταράς, Νικόδημος Αγιορείτης και Αθανάσιος Πάριος, που έζησαν και έδρασαν τον 18ον αιώνα και στις αρχές του 19ου, αποτελούν μία νέα τριάδα μεγίστων φωστήρων, όπως οι παλαιοί Τρεις Ιεράρχαι, τηρουμένων βεβαίως των αναλογιών και λαμβανομένων υπ' όψιν των ιστορικών συγκυριών στις οποίες έζησαν με τις διαφορές και τις ομοιότητες. Σ' αυτούς προστίθεται και ο Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης, πρωτουργός χρονικά του κινήματος, όχι όμως με την προσφορά και δραστηριότητα που οι τρεις άλλοι επέδειξαν στη συνέχεια, η οποία άλλωστε ήταν και η αιτία να συγκαταριθμηθούν στη χορεία των αγίων. Ονομάσθηκαν ειρωνικά Κολλυβάδες από τους αντιπάλους τους στο Άγιο Όρος, εξ αιτίας του ότι αντέδρασαν στην αντιπαραδοσιακή μεταφορά της τελέσεως των μνημοσυνών από το Σάββατο στην Κυριακή, γιατί ορθά και δίκαια εξετίμησαν ότι προσβάλλεται έτσι ο αναστάσιμος και πανηγυρικός χαρακτήρ της ημέρας.

Ιερόθεος Βλάχος, αρχιμ.: Τα θαύματα

Πολλοί άγιοι έχουν το θαυματουργικό χάρισμα. Και σήμερα ακόμη γίνονται θαύματα. Θεραπεύονται άνθρωποι από σωματικές ασθένειες με τις πρεσβείες διαφόρων αγίων. Σύγχρονος άγιος πού επιτελεί πολλά θαύματα είναι ο άγιος Νεκτάριος ο θαυματουργός όπως λέγεται.

Πολλοί Χριστιανοί επισκέπτονται τέτοιους αγίους για να θεραπευθούν από τις βασανιστικές ασθένειες που έχουν. Επειδή πολλοί αναζητούν την πραγματοποίηση των θαυμάτων, γι' αυτό αισθάνομαι την ανάγκη να χαράξω τις ακόλουθες γραμμές. Πρώτα-πρώτα τα θαύματα δεν είναι η άρση των φυσικών νόμων, όπως λέμε συνήθως, αλλά είναι η ενέργεια του Θεού που θέλει εκείνη την ώρα έτσι να ενεργεί.

Μαντζαρίδης Γεώργιος: Ο Γέροντας Ιωσήφ ο Ησυχαστής

 
Η σταθερή ανάκαμψη του αγιορείτικου μοναχισμού, που παρατηρείται σήμερα, άρχισε να επισημαίνεται στατιστικά από τις αρχές της δεκαετίας του '70. Από στατιστική έρευνα, που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 1972, διαπιστώθηκε ότι το σύνολο των μοναχών του Αγίου Όρους ανερχόταν στους 1.146. Ο αριθμός αυτός ήταν υψηλότερος κατά μία μονάδα από τον αριθμό των μοναχών, που παρουσίαζε για το προηγούμενο έτος (1971) το περιοδικό Irenikon όπου δημοσιεύονταν κατά καιρούς στατιστικά στοιχεία των αγιορειτών μοναχών.

"Λόγος ΜΔ΄ - Εις την Καινήν Κυριακήν"

(Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος)

1. Είναι παλαιός ο νόμος να εορτάζωνται εγκαίνια, και ο νόμος αυτός είναι σωστός, ή, καλύτερα, να τιμώνται τα νέα πράγματα με εγκαίνια. Αυτό δε γίνεται όχι μίαν φοράν μόνον αλλά πολλάς, επειδή κάθε στροφή του έτους επαναφέρει πάλιν την ιδίαν ημέραν, δια να μην εξαφανισθούν με την πάροδον του χρόνου τα καλά, ούτε να παραπέσουν και να σβήσουν εις τα βάθη της λησμονιάς. Εγκαινιάζονται μεν και νησιά προς τον Θεόν, όπως αναγιγνώσκομεν εις τον Ησαΐαν, ο,τιδήποτε και αν θεωρήσωμεν τα νησιά αυτά. Νομίζω δε ότι πρέπει να τα θεωρήσωμεν ως τας εκκλησίας αι οποίαι έχουν δημιουργηθεί πρόσφατα από τους ειδωλολάτρας και αι οποίαι μόλις έχουν σηκωθεί από την αλμυρήν απιστίαν και στερεοποιούνται κατά τέτοιον τρόπον ώστε να ημπορεί να βασισθεί εις αυτά ο Θεός. Εγκαινιάζεται δε χάλκινον τείχος από κάποιον άλλον προφήτην, το οποίον νομίζω ότι εννοεί ψυχήν ισχυράν και ομοίαν με χρυσόν, η οποία εσταθεροποιήθη εσχάτως εις την ευσέβειαν. Παρακινούμεθα δε να ψάλωμεν εις τον Κύριον νέον άσμα, είτε εκείνοι οι οποίοι έχουν συρθεί από την αμαρτίαν εις την Βαβυλώνα και εις την πονηράν σύγχυσιν και κατόπιν έχουν επιστρέψει και σωθεί εις την Ιερουσαλήμ (και οι οποίοι εκεί μεν δεν ημπορούσαν να ψάλλουν το θείον, επειδή η γη ήτο ξένη, ενώ εδώ δημιουργούν νέον άσμα και νέαν ζωήν), είτε εκείνοι oι οποίοι παρέμειναν εις το αγαθόν και προοδεύουν εις αυτό και ένα μέρος του μεν το έχουν επιτύχει ήδη, ενώ το άλλο το επιτυγχάνουν με την χάριν του Αγίου Πνεύματος, το οποίον ανακαινίζει.

"Ομιλία εις την Κυριακή της Απόκρεω"

(Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς)

1. Την περασμένη Κυριακή η Εκκλησία εμνημόνευε την απερίγραπτη φιλανθρωπία του Θεού προς εμάς που παρουσιάζεται με την παραβολή του σεσωσμένου ασώτου. Την σημερινή Κυριακή διδάσκει περί της μελλούσης φρικωδεστάτης κρίσεως του Θεού, χρησιμοποιώντας μια καλή τάξι και ακολουθώντας τις προφητικές φωνές· διότι, λέγει, «θα σου ψάλω, Κύριε, έλεος και κρίσι», και «μια φορά ελάλησε ο Θεός και άκουσα τα δυο αυτά, ότι το κράτος είναι του Θεού και ιδικό σου, Κύριε, το έλεος, διότι εσύ θ' αποδώσης στον καθένα κατά τα έργα του».

"Λίγα λόγια για την αγάπη" (Ομιλία εις την Κυριακή της Απόκρεω και τα Ψυχοσάββατα)

(π. Συμεών Κραγιόπουλος)

Λίγα λόγια για την αγάπη

Βρισκόμαστε στη δεύτερη εβδομάδα του Τριωδίου και όπως ίσως θα ξέρετε, η εβδομάδα εκκλησιαστικως αρχίζει από τη Δευτέρα. Οι ημερες αυτής της εβδομάδος χαρακτηρίζονται ως Δευτέρα της Απόκρεω, Τρίτη της Απόκρεω· σήμερα είμαστε στην Τεταρτη και σε λίγο θα μπουμε στην Πέμπτη και την Κυριακή είναι η Κυριακή της Απόκρεω. Πριν από την Κυριακή είναι το Ψυχοσάββατο.

Μια αναφορά στα Ψυχοσάββατα

Με την ευκαιρία αυτή, καίτοι και άλλη φορά το έχω πει, να ξέρουμε ότι κανονικά δύο είναι τα Ψυχοσάββατα. Το ένα είναι αυτό που μας έρχεται, πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο είναι πριν από την Πεντηκοστη. Το Σάββατο πριν από την Πεντηκοστή λέγεται κι εκείνο Ψυχοσάββατο. Τα δύο επόμενα Σάββατα είναι κι εκείνα κατά κάποιο τρόπο Ψυχοσάββατα. Δηλαδή το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Τυρινής και επίσης το Σάββατο του αγίου Θεοδώρου θεωρούνται και αυτά Ψυχοσάββατα, αλλά όμως κανονικά δύο είναι τα Ψυχοσάββατα. Γενικότερα όμως τα Σάββατα όλων τών εβδομάδων όλου του έτους είναι αφιερωμενα στους κεκοιμημενους.

Μπαχάς Γεώργιος: Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου - Η πολιτεία των Αγγέλων

To Άγιον Όρος - το Περιβόλι της Παναγίας: Τόπος ιερός, αφιερωμένος στή Χάρη της. Μια κατάφυτη χερσόνησος καθαγιασμένη από την Θεοτόκο που, σύμφωνα με την παράδοση, της εδόθη από τον Υιό της ως κλήρος, όπως δόθηκε κλήρος προς όλους τους Αποστόλους. Κατά την ίδια παράδοση, που είναι καταγεγραμμένη από τα τέλη του 15ου αιώνα, η ίδια η Θεοτόκος εν ζωή επισκέφθηκε τον Άθω. Ο Άγιος Μάξιμος ο Βατοπαιδινός αναφέρει: "Η Θεοτόκος τότε μετέβη μετά του Αποστόλου Ιωάννου εις το Άγιον Όρος επί πλοίου, αφού δε πρώτον προσωρμίσθηκαν εις ον τόπον νυν εύρηται η μονή Ιβήρων, εκείθεν μετέβησαν πεζή ένθα σήμερον μεν υπάρχει η μονή του Βατοπαιδίου, τότε δε έζων Έλληνες αβάπτιστοι...". 

Ματσούκας Νικόλαος: Οι ρίζες της Χριστολογίας

 (για πρώτη φορά στο διαδίκτυο)

Βασική ιδιαιτερότητα της ορθόδοξης θεολογίας είναι ο οργανικός δεσμός τριαδικού και χριστολογικού δόγματος. Τούτο σημαίνει πως η Χριστολογία συνδέεται άμεσα με τις θεοφάνειες της βιβλικής ιστορίας, και εξάπαντος όχι μονάχα με τις μεσσιανικές προσδοκίες του Ιουδαϊσμού.

"Συνοπτική ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας"

(Αρχιμανδρίτης Αιμιλιανός Σιμωνοπετρίτης)

Την χαρήκαμε, αγαπητά μου παιδιά, πραγματικά την λειτουργία μας σήμερα. Ακόμη δεν έχει φέξει και τελειώσαμε. Είναι ευκαιρία τώρα να πούμε δυο σκέψεις, διότι πολλές φορές παραπονείσθε ότι δεν μπορείτε να χαρήτε την λειτουργία, δεν την ευχαριστιέστε, δεν την καταλαβαίνετε, δεν μπορείτε να προσευχηθήτε. Άλλες όμως φορές χαρούμενες μου λέτε: Σήμερα λειτουργήθηκα πολύ καλά· την έζησα την λειτουργία.

Άραγε πότε μπορούμε να πούμε ότι την ζήσαμε και πότε το λέμε χωρίς να είναι αλήθεια; Προσευχόμεθα εις την λειτουργίαν, αλλά τι πρέπει να ζητούμε; Ή μάλλον τι μας παρέχει η θεία λειτουργία, για να το ζητήσωμε και, όταν το λάβωμε, να έχωμε την βεβαιότητα ότι εισακούσθηκε η προσευχή μας;

Ιωήλ Γιαννακόπουλος(αρχιμ.): "Η παραβολή του ασώτου"

«Ἄνθρωπός τις εἶχε δύο υἱούς». Ἕνας πατέρας εἶχε δύο παιδιά. Ἡ μητέρα ἴσως εἶχεν ἀποθάνει. «Ὁ νεώτερος» ὡς ἄπειρος εἰς τὴν ζωὴν εἶπε εἰς τὸν πατέρα του. «Πάτερ, δός μοι, τὸ ἐπιβάλλον μέρος τῆς οὐσίας» Πατέρα, δός μου τὸ ἀνῆκον εἰς ἐμὲ μερίδιον τῆς περιουσίας μου.

Θεόκλητος Διονυσιάτης: "Η πτώσις δόγμα πίστεως"

— ...Μέσα εις την ιστορίαν του κόσμου, τέκνα μου, συνέχισεν ο ασκητής, δεν υπάρχει τραγικώτερον γεγονός από την πτώσιν των πρωτοπλάστων. Η παράβασις της εντολής του Θεού, έχει σημασίαν τραγικής καταστροφής δια τον βίον ολοκλήρου της ανθρωπότητος. Το αμάρτημα υπήρξεν ολέθριον δι' όλον το ανθρώπινον γένος, διότι επράχθη υπό του προπάτορος, ο οποίος συνεκεφαλαίωνεν εν εαυτώ όλην την ανθρωπότητα. Δεν πρέπει να βλέπωμεν μόνον το εξωτερικόν γεγονός της πτώσεως, διότι τούτο ολίγην σημασίαν έχει και ευκόλως εξηγείται εκ της νηπιακής καταστάσεως, όπου έζων οι πρωτόπλαστοι. Πρέπει να σταθμίσωμεν την εσωτερικήν σημασίαν του πράγματος...

Ο άνθρωπος, δια της διαγωγής του αυτής, διέστρεψε την υιικήν του σχέσιν προς τον ουράνιον πατέρα, Θεόν. Εκτός της οφειλομένης, ως εκ της πίστεώς μας αποδοχής του γεγονότος της πτώσεως, απαιτείται η πτώσις και ως εξήγησις της διαφθοράς του ανθρώπου. Με άλλους λόγους, η αλήθεια του προπατορικού αμαρτήματος στηρίζεται επί των δύο μεγάλων αληθειών: Της υπάρξεως του Θεού αγαθού και καλού και της αθλιότητος του ανθρώπου. Αφήνω, τέκνα μου, το ότι ο άνθρωπος εξέπεσε και είναι εκφυλισμένος, ευρίσκεται ως πίστις εις όλους τους αρχαίους λαούς. Ο άνθρωπος, χωρίς το μυστήριον της πτώσεως, είναι περισσότερον ακατάληπτος, παρ' όσον είναι αυτό το μυστήριον ακατάληπτον εις αυτόν. Το δόγμα της Εκκλησίας, περί του προπατορικού αμαρτήματος, εξηγεί την εν τω κόσμω αταξίαν και το κακόν εις τον άνθρωπον...

—Άλλωστε. Γέροντα, συνεπλήρωσεν ο φίλος μου, η υπάρχουσα αντίφασις εις τον άνθρωπον, τι άλλο μαρτυρεί, από το ότι ο άνθρωπος δεν είναι εκείνος, όπου εξήλθεν εκ των χειρών του πλάστου; Και, όπως λέγει σοφός απολογητής: «Εάν ο άνθρωπος εγένετο δια τον Θεόν, διατί δεν συμφωνεί με τον Θεόν; Και αν δεν εγένετο δια τον Θεόν, διατί δεν δύναται να εύρει ανάπαυσιν και ευτυχίαν ειμή μόνον εν τω Θεώ;» Δεν είναι τετραγωνική λογική αυτή, εξηγούσα το γεγονός της πτώσεως;

— Πράγματι, παρετήρησα. Η εμπειρία της αθλιότητος, όπου φέρει ο άνθρωπος, τι άλλο είναι παρά απόδειξις, ότι κάποτε ήτο βασιλεύς; Το μεγαλείον του ανθρώπου, λέγει τις, είναι μέγα κατά τούτο· Ότι συναισθάνεται εαυτόν άθλιον. Είναι, λοιπόν, άθλιος, διότι είναι άθλιος. Αλλ' είναι και μέγας διότι γνωρίζει ότι είναι άθλιος. Ποίος άλλος θεωρεί εαυτόν δυστυχή, επειδή δεν είναι βασιλεύς, ειμή ο έκπτωτος βασιλεύς;

— Τέκνα μου, είπεν ο αββάς, είναι σοφοί αυτοί οι συλλογισμοί, αλλ' έχουν μόνον βοηθητικήν σημασίαν, επί θεμάτων κειμένων πέραν της λογικής γνώσεως. Και η πτώσις είναι δόγμα πίστεως. Πίστις δε είναι, να υποβάλει ο λόγος εαυτόν εις αναγνώρισιν των ορίων του. Εξ όσων έχω μελετήσει, τα γεγονότα της πτώσεως είναι εναντία προς τα συνήθη εκ πείρας γνωστά και δια τούτο φαίνονται εις τον μη πιστεύοντα απίθανα. Αλλά είναι όμως λογικόν, γεγονότα υπερφυσικά, να συνέβησαν εν υπερφυσική καταστάσει, και επομένως, να είναι πιθανά μόνον κατά την πρώτην αυτήν κατάστασιν, εις την οποίαν δεν ευρισκόμεθα πλέον. Απίθανα δε, εις την φυσικήν κατάστασιν, εις την οποίαν ευρισκόμεθα τώρα...

—Όντως, αγιώτατε πάτερ, συνεπλήρωσεν ο φίλος μου. Ανέγνωσα κάπου, ότι δεν πρέπει να διαπορουμεν δια το μυστηριώδες, όπου υπάρχει εις την διδασκαλίαν της πτώσεως και εξαγοράς. Επειδή περιλαμβάνει τον Θεόν, ανάγκη να διαφεύγει από τον ανθρώπινον λόγον. Ποίος δύναται να εννοήση το μέγα τούτο δράμα;

— Μόνη η πίστις, απήντησα, λαμβάνουσα την αμοιβήν αυτής. Μόνη η πίστις δύναται να ίδη αραιούμενον το πυκνόν παραπέτασμα, το οποίον κρύπτει το μυστήριον από των οφθαλμών πάσης υπερηφάνου διανοίας...

—Ο ιερός ιστορικός, συνεπλήρωσεν ο ασκητής, ουδεμίαν δίδει εξήγησιν, τι άρα ήσαν ο Παράδεισος, οι ποταμοί, τα δύο εκείνα ξύλα, τι ήτο ο όφις, ποία η θέσις της γυναικός και του ανθρώπου προς τον Θεόν, τέλος, ο Θεός τι είναι, τι η δικαιοσύνη και το έλεος και η αγιότης Αυτού. Ω, πόσας αβύσσους μυστηριώδεις υπέκρυψεν υπό τον λακωνισμόν της διηγήσεώς του, πόσον τολμηροί και μάταιοι ημείς να γίνωμεν κριταί!...

Βαθεία σιγή επεκράτησεν επ' ολίγον. Ο φίλος μου εκαμε την εξής παρατήρησιν, διακόπτων τήν σιωπήν μας·

— Εις ημάς τους πιστεύοντας, είναι αρκετόν να γνωρίζωμεν, συμφώνως με την ορθόδοξον διδασκαλίαν, ότι ο Θεός εξ αγάπης έπλασε τον άνθρωπον κατ' εικόνα και ομοίωσίν του, δια να τον καταστήσει κοινωνόν θείας φύσεως. Ότι τον ετίμησε με ηθικήν ελευθερίαν. Ότι του έδωκεν εντολήν παιδαγωγικήν. Ότι ο διάβολος τον ηπάτησε και, εντεύθεν ο άνθρωπος χωρισθείς από τον Θεόν, ενεκρώθη πνευματικώς, διεστράφη κατά τον νουν και την καρδίαν, υπέστη εκφυλισμόν ψυχοπνευματικόν και έπλασε μόνος του την τραγωδίαν του...

—Αλήθεια, διέκοψα, πόσον ωφέλιμον είναι δια τον πιστόν άνθρωπον, να ενθυμήται κάθε ημέραν την θείαν καταγωγήν του, την πτώσιν του εν Εδέμ, αλλά και την εξαγοράν του. Έτσι δεν θα πλανάται με την ιδέαν ότι είναι υγιές τέκνον του Θεού. Και, ναι μεν, ο αποδεχθείς δια της πίστεως τας δωρεάς του Χριστού, έγινε τέκνον Θεού. Αλλά μέχρι του θανάτου του έκαστος θα φέρει, άλλος πολλά, άλλος ολίγα, τα στίγματα της αδαμιαίας διαφθοράς. Συμφωνείτε, άγιε πάτερ;

— Βεβαίως, απήντησεν ο ασκητής. Άλλωστε, ο Μοναχισμός, δια τον οποίον με ερωτήσατε, αυτό κυρίως επιδιώκει δια βίου· να συντηρεί με ενάργειαν την μνήμην της προπτωτικής θείας καταστάσεως του ανθρώπου, να ενθυμείται την τραγωδίαν της πτώσεως, να αγωνίζεται, με την βοήθειαν της θείας Χάριτος, δια να εξαλείψη τα στίγματα της αδαμιαίας διαφθοράς, να επανέλθει εις «το αρχαίον και πρωτόκτιστον κάλλος», να διαβεί εις την μακαριότητα εν τοις κόλποις του Θεού...

Τους λόγους του σοφού ασκητού, διεδέχθη βαθεία σιωπή. Ησθάνθημεν άπειρον ευγνωμοσύνην προς τον ενανθρωπίσαντα Σωτήρα Χριστόν, «ίνα Θεόν τον Αδάμ απεργάσηται...»

"Η Φαντασία"

Ευσέβιος Βίττης (Ιερομόναχος)

Στη διαδικασία ηδονής-οδύνης σπουδαίο ρόλο παίζει και η φαντασία, για την οποία μιλούν ιδιαίτερα οι Πατέρες. Επιβάλλεται να εξετασθεί και αυτή μέσα στα πλαίσια αυτής εδώ της εργασίας.

I. Τι είναι η φαντασία;

Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά η φαντασία είναι "νοῦ καί αἰσθήσεως μεθόριον". Η φαντασία είναι ψυχική λειτουργία που βρίσκεται ανάμεσα στο νου και στην αίσθηση. Οι αισθήσεις δημιουργούν στον άνθρωπο "μορφώσεις", εντυπώσεις, μέσα του. Οι εντυπώσεις αυτές οφείλονται μεν σε υλικά πράγματα και σώματα, με τα οποία έρχονται σε επαφή οι αισθήσεις, αλλά δεν είναι σώματα οι ίδιες (οι εντυπώσεις), αν και είναι σωματικές.

Συμεών ο νέος θεολόγος: 'Υμνοι θείων ερώτων (ύμνος 6)

Τετράστιχα τοῦ ἰδίου, πού δείχνουν ἀπό ἐδῶ τόν ἔρωτά του πρός τό Θεό.

Πῶς εἶσαι καί φωτιά πού ξελοχίζεις, 

πῶς εἶσαι καί νερό πού μέ δροσίζει, 

πῶς κατακαῖς μά καί γλυκαίνεις 

καί πῶς ἐξαφανίζεις τή φθορά; 

Πῶς τούς ἀνθρώπους κάνεις θεούς 

καί τό σκοτάδι φῶς τό δείχνεις, 

πῶς ἀνεβάζεις ἀπ' τόν Ἅδη 

κι ἀθανατίζεις τούς θνητούς; 

Πῶς σέρνεις τό σκοτάδι πρός τό φῶς 

καί πῶς τή νύχτα τή διαλύεις, 

πῶς τήν καρδιά μου περιλάμπεις 

κι ὅλον μ' ἀλλάζεις τάχα πῶς; 

Πῶς γίνεσαι ἕνα μέ τόν ἄνθρωπο 

καί πῶς τόν κάνεις γιό τοῦ Θεοῦ, 

πῶς τόν φλογίζεις μέ τόν πόθο σου 

καί πῶς χωρίς σπαθί λαβώνεις; 

Πῶς μᾶς ἀνέχεσαι, πῶς περιμένεις 

τό χτύπημά σου πῶς ἀργεῖς, 

κι ἐνῶ εἶσαι ἔξω ἀπό ὅλους μας 

ὅλων τίς πράξεις πῶς θωρεῖς;

Πολύ μακριά μας βρίσκεσαι καί πῶς

ὅ.τι καθένας ἔπραξε το βλέπεις;

Δώρισε ὑπομονή στούς δούλους σου

μήν τούς σκεπάσει μαύρη θλίψη.

Θεόκλητος Διονυσιάτης: "Ως βότρυν πλήρης ζωής"

Καρυές - Άγιον Όρος

 (από το βιβλίο "Μεταξύ Ουρανού και Γης")

...Μετά από μισής ώρας πορείαν επάνω εις το ανωφερές λιθόστρωτον, εφθάσαμεν εις την Μονήν του Ξηροποτάμου. Ανήλθομεν εις την Μονήν και μας ωδήγησαν εις μικρόν εξώστην, τον οποίον εσκίωνε το πλούσιον φύλλωμα μιας παλαιάς φιλλύρας. Από τον εξώστην εβλέπαμε την γαλήνιαν θάλασσαν, την Δάφνην και την απέναντι ακτήν της χερσονήσου Σιθωνίας. Η γαλήνη ήτο απέραντος, τα τοπία μαγευτικά, η σιωπή ωσάν να ηκούετο, η ειρήνη εις τα νεανικά στήθη μας. Ο φίλος μου εδάκρυζεν εις την θέαν. Και εγώ, όπως ήμουν συνεπαρμένος από την φυσικήν εποπτείαν και την χαράν μου, εμονολόγησα· πράγματι πύλη του ουρανού... Ουρανός ή ωσάν ουρανός, συνεπλήρωσεν ο συναισθηματικώτερος από εμέ εν Χριστώ αδελφός μου.

....Μας προσεφέρθη καφές και επειδή δεν είχαμε, διαμονητήριον έπρεπε να αναχωρήσωμεν εις Καρυάς. Παρεκαλέσαμεν να προσκυνήσωμεν τα άγια Λείψανα καί το μεγάλον τεμάχιον του Τιμίου Σταυρού. Οδηγηθήκαμεν εις το διακονικόν, όπου είχαν εκτεθεί αργυρά και επίχρυσα κιβώτια με Λείψανα διαφόρων Αγίων, ως και πολυτελής θήκη του Τιμίου Σταυρού του Κυρίου.

Εγονοπετήσαμεν και τα ησπάσθημεν με ευλάβειαν και πόθον. Τα άγια Λείψανα και ιδιαιτέρως ο Τίμιος Σταυρός απέπνεαν άρρητον ευωδίαν, η οποία διεπέρασε την καρδίαν μας. Όπως την καρδίαν μου διεπέρασεν ένας ήλιος του Χριστού, που άφησε τον τύπον του επάνω εις το Ξύλον...

Έσπασαν κυριολεκτικώς τα γόνατά μου και ανελύθην εις λυγμούς. Το ίδιον και ο φίλος μου... Επέρασεν αρκετή ώρα. Όταν ηγέρθημεν, είδαμε μόνον τον ιερέα. Τα άγια Λείψανα είχεν ήδη τοποθετήσει εις το άγιον Βήμα. Ο ευλαβέστατος ιερεύς έψαλλε χαμηλοφώνως· «Ως βότρυν πλήρης ζωής, ο βαστάσας τον Ύψιστον, Σταυρέ τίμιε...». Και στρεφόμενος προς ημάς, αδελφοί μου, είπεν εν κατανύξει, ιδού διατί υπάρχουν απιστούντες εις τον Χριστόν ως Θεόν, σταυρωθέντα μετά ληστών ! Όταν λατρεύω τον εαυτόν μου, αγνοώ τελείως την έμφρονα παραφροσύνην της αγάπης και την έκστασιν εκ των ορίων της φύσεως προς ωφέλειαν του άλλου. Θεωρώ παραλο-γισμον το κατάντημα ενός Θεού μέχρι του ατιμότατου ξύλου, όπου επροσκυνήσατε, και δεν εννοώ, ότι δια του τοιούτου θανάτου εξεδηλώθη η αγάπη εκστατικώς.. .Άλλωστε δεν πρέπει να λησμονώμεν, ότι το μέγεθος της αγάπης εν τω Χριστώ, ήτο ανάλογον προς την μεγαλωσύνην Του, ασύλληπτον υπό ανθρωπίνης διανοίας...Ησπάσθημεν την χείρα του και αυτός μας ησπάσθη εις το μέτωπον και ανεχωρήσαμεν έμπλεοι πνευματικής ευφροσύνης...

Εβαδίζαμεν προς Καρυάς εν βυθισμώ εις εαυτούς. Αλλά κάθε τόσον εστρεφόμεθα δεξιά και αριστερά και πότε προς τα οπίσω, δια να θαυμάσωμεν τας φυσικάς καλλονάς εις τα δάση και τους αναπεπταμένους λόφους. Κάτω πράσινον, επάνω γλαυκόν, εις την θάλασσαν γαλάζιον και παντού φώς και αρμονία... Η γαλήνη ηπλούτο εις όλην την ορατήν περιοχήν και η ειρήνη του Θεού ενεργούσε θείως εις τας καρδίας μας! Ο φίλος μου εστάθη και μ' εκοίταξε με δακρυσμένους οφθαλμούς.

— Πώς σου φαίνονται όλα αυτά; μου λέγει.

—Ω, αδελφέ μου, του απαντώ. Τώρα δεν ομιλούν. Τώρα κλαίουν από χαράν καί δοξάζουν τον Κύριον...

...Μεταξύ της ιεράς Μονής όπου αφήσαμεν και των Καρυών, εις ένα χλοερόν αναπεπταμένον πεδίον, μας επρόφθασεν ένας Μοναχός έως τριάκοντα ετών. Ωμοίαζε με αποκολληθείσαν τοιχογραφίαν της Κρητικής Σχολής. Μας εχαιρέτισεν, ανταπεδώκαμεν τον χαιρετισμόν και συμπορευόμεθα σιωπηλοί δια την πρωτεύουσαν...

— Διά Καρυάς, αδελφοί; ηρώτησε με σεμνότητα ο Μοναχός.

— Μάλιστα, πάτερ, απηντήσαμεν.

— Πρώτην φοράν έρχεσθε εις Άγιον Όρος; ηρώτησε πάλιν.

—Ελπίζομεν να είναι η πρώτη και τελευταία, απεκρίθη ο φίλος μου, διότι όλα ελκύουν τόσον ακατανικήτως εδώ, ώστε η επιστροφή να είναι μάλλον αδύνατος...

—Α, λοιπόν, σας... συνέλαβεν η παγίς; είπε χαριτολογών ο Μοναχός. Το περίεργον εν προκειμένω είναι, ότι ενώ εις τας πάσης φύσεως παγίδας συλλαμβάνονται οι πάσης φύσεως μωροί, εις την Μοναχικήν παγίδα συλλαμβάνονται μόνον οι πάσης φύσεως ευφυείς...Τι τα θέλετε, αδελφοί μου, χρειάζεται κάτι περισσότερον από κοινήν σκέψιν και κοινά συναισθήματα, δια να γίνει κανείς μοναχός. Χρειάζεται άνωθεν κάποια θεία επίπνοια, ένας φωτισμός, μία έλξις, μία συναντίληψις... Έρρωσθε, λοιπόν, εν Κυρίω και «ενδυναμούσθε εν τω κράτει της ισχύος αυτού»... Και ο Μοναχός εσιώπησε...

—Διατί, πάτερ, χρειάζεται ανωτέρα τις δύναμις δια να γίνη κανείς μοναχός; είπα.

— Δεν το αντιλαμβάνεσθε, ότι πρέπει να κάμνετε διαρκώς αγώνα προς τας αδυναμίας της φύσεως; Ότι πρεπεί να υποβληθείτε εις ανάπλευσιν του ποταμού; Ο μοναχός είναι ενα θείον τέρας. Μη σκανδαλίζεσθε. Τέρας δεν είναι το παράδοξον, το μη φυσικόν; Οι μοναχοί λοιπόν, δεν ζουν κατά φύσιν, αφού ασκούν υπερφυσικάς λειτουργίας. Η φύσις ζητεί γάμον. Ο μοναχός υπερβαίνει την επιταγήν. Η φύσις ζητεί τροφήν, ο μοναχός λέγει, όχι. Η φύσις ζητεί ελευθερίαν, αλλ' αυτός δουλούται εκουσίως. Εδώ ζει, αλλά τα άνω σκέπτεται. Εις την γην περιπατεί, αλλά τα θεία βλέπει, εκείνα φαντάζεται, εις τα θεία κατευθύνεται, εκείνα ποθεί, περιφρονεί τα εντεύθεν, ζει τα εκείθεν. Ο μοναχός συνδυάζει το φυσικόν μετά του υπερφυσικού. Είναι ενα κράμα παρόντος και μέλλοντος, παροδικού και αιωνίου, χοός και πνεύματος, κτήνους και αγγέλου, ανθρωπίνου και θείου. Και, κατά έκφρασιν Πατρός της Εκκλησίας, ο μοναχός είναι «εν σαρκί περιπολών Θεός»...

...Μετά δίωρον, σχεδόν, πορείαν, συγκλονισμένοι κυριολεκτικώς από τους λόγους του νέου μοναχού, εφθάσαμεν εις το υψηλότερον σημείον, απ' όπου εφαίνετο πανοραματικώς η πολίχνη των Καρυών. Το θέαμα ήτο ονειρώδες. Ό,τι είναι μακρυνόν, ασχημάτιστον, επιβάλλεται εις το πνεύμα. Αλλά το κάλλος των Καρυών αντέχει και από πλησιέστερα, διεπιστώσαμεν... Εισήλθομεν εις την αρχαίαν βασιλικήν του Πρωτάτου και εμείναμεν επί ώραν προσευχόμενοι και θαυμάζοντες τας εκπληκτικάς εις χρώματα, κίνησιν και έκφρασιν τοιχογραφίας του Πανσελήνου... Προσκυνήσαμεν το «Άξιον εστιν» και ανεχωρήσαμεν...

Η Ιερά Σύνοδος ζητά από το Πατριάρχειο την αγιοκατάταξη του Οσίου Εφραίμ

Την αναγνώριση του Οσίου Εφραίμ και την ένταξη του στο Αγιολόγιο της Ορθόδοξης Εκκλησίας ζητεί με επιστολή της η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος απο τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο.

Εξήντα χρόνια μετά την ανεύρεση των λειψάνων του Οσίου, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος, στην επιστολή που απευθύνει - όπως απαιτείται - προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ως μόνο αρμόδιο να προωθήσει το σχετικό αίτημα, σημειώνει:

«Κατόπιν του (...) εγγράφου του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κηφισίας, Αμαρουσίου και Ωρωπού κ. Κυρίλλου, αιτείται και συνηγορεί όπως διενεργηθώσι τα δέοντα κατά την εκκλησιαστικήν τάξιν δια την αναγραφήν εν ταις Αγιολογικαις Δέλτοις της Μητρός Εκκλησίας του εν Οσιότητι βιώσαντος και εν έτει 1436 εν τω Ορει των Αμώμων "Πεντελικώ" Αττικής μαρτυρήσαντος Εφραίμ του νέου, άτε πανθολογουμένης της αγιότητος και της ορθοδόξου βιοτής αυτού υπό του Χριστεπωνύμου πήρώματος της Ιεράς Μητροπόλεως Κηφισίας, Αμαρουσίου και Ωρωπού, απεφάσισεν ίνα υποβάλη τη Υμετέρα Γεραρά Παναγιότητι τον συνημμένον φάκελον και παρακαλέση, όπως, κατά τα θέσμια της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, εκδοθή Πατριαρχική και Συνοδική Πράξις καταχωρίσεως του προμνημονευθέντος Οσιομάρτυρος Εφραιμ του νέου εν ταις Αγιολογικαίς Δέλτοις της Εκκλησίας, καθορισθή δε εν ταύτω και η ακριβής ημερομηνία της ετησίας μνήμης αυτού τη 5η Μαίου εκάστου έτους, ημέρας αθλήσεως αυτού, τη δε 3η Ιανουαρίου εορτάζηται η εύρεσις των ιερών λειψάνων αυτού(...)».

Αξίζει να σημειωθεί οτι πρόκειται για την πρώτη προσπάθεια του κ. Ιερωνύμου - απο την ημέρα εκλογής του στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο πριν απο τρία χρόνια - να αναγνωρίσει και να εντάξει ένα πρόσωπο στο Αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Η έκθεση που στάλθηκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο για να υποστηρίξει το αίτημα αγιοποίησής του επικαλείται την αποδοχή που βρίσκει μεταξύ των πιστών ο Οσίος Εφραίμ. Οπως σημειώνεται χαρακτηριστικά «η προσέλευσης των προσκυνητών είναι αθρόα, σχεδόν καθημερινώς κατά δε τας Κυριακάς και εορτάς κατακλύζεται η Ι. Μονή υπό προσκυνητών εξ όλης της Ελλάδος (...). Η τιμή προς τον όσιον Εφραίμ τον Νέον είναι σαφώς διαδεδομένη ανά την Ελλάδα και το εξωτερικόν. (...) Υπάρχουν Ναοί προς τιμή του Αγίου», ακόμη και στη Σητεία και την Τήνο.

«Οι εικόνες του οσίου προσκυνώνται σε όλο τον ορθόδοξο κόσμο», αναφέρεται μεταξύ άλλων στην έκθεση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Προσπάθειες για την ένταξη του Οσίου Εφραίμ είχαν καταβληθεί και κατά της διάρκεια της Αρχιεπισκοπίας του μακαριστού Χριστοδούλου με την προτροπή και του τότε Μητροπολίτη Αττικής κ. Παντελεήμονος Μπεζενίτη, ο οποίος σε επιστολή του το 1997 τόνιζε οτι «κατά την τάξιν και την παράδοσιν, της Ορθοδόξου Εκκλησίας τους Αγίους ανακηρύσσει και καθιερώνει η συνείδησις του εκκλησιαστικού πληρώματος, η δε διοικητική Αρχή της Εκκλησίας επικυρώνει απλώς την πίστιν του ευσεβούς λαού και η απόφασις αυτής έχει διαπιστωτικόν χαρακτήρα».

Μάλιστα ο κ. Παντελεήμων αναφερόταν στα θαύματα του Οσίου αλλά και στους χιλιάδες προσκυνητές που κατακλύζουν κάθε χρόνο το Μοναστήρι.

Ένα χρόνο αργότερα και ενώ η Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος είχε ζητήσει και πάλι απο το Οικουμενικό Πατριαρχείο την ένταξη του Οσίου στο Αγιολόγιο το θέμα «πάγωσε» καθώς ξέσπασε μεγάλη σύγκρουση μεταξύ του Μητροπολίτη Αττικής και του Μοναστηριού.

πηγή: romfea.gr

"Ομιλία εις την παραβολήν του Ασώτου και περί μετανοίας"

(Άγιος Γεννάδιος Κωνσταντινουπόλεως)

Ο γογγυσμός των Φαρισαίων και των Γραμματέων για την επιείκεια προς τους τελώνες, οι οποίοι πρώτοι άρχισαν να πλησιάζουν τον Κύριόν μας με ευλάβεια και να απολαμβάνουν την διδασκαλία του, τους ιδίους τους αμαρτωλούς και τους τελώνες δεν τους ημπόδισε να προχωρήσουν στο συμφέρον τους, ούτε τους απεμάκρυνε από την τόσο καλή και ευτυχή εκείνην προσέγγιση. τους ωφέλησε μάλιστα, δίδοντάς τους αρκετές εγγυήσεις για την φιλανθρωπία με την οποίαν αντιμετωπίζει ο Θεός αυτούς που μετανοούν και επιστρέφουν σ’ αυτόν από τις πονηρίες τους· παρεκίνησε δε και τον Κύριόν μας να παρηγορήση με μεγαλύτερον και πιο έντονον ζήλον εμάς, χάριν των οποίων εδιηγήθη και αυτές τις παραβολές. Διότι όχι μόνον τους τότε παρόντες αμαρτωλούς και τελώνες, αλλά βεβαίως και εμάς και ολους αυτούς που από τότε μέχρι τώρα προσέχουν με πίστη στους θείους του λόγους και θα προσέχουν μέχρι την συντέλεια, μας ψυχαγωγεί θαυμάσια με τις ελπίδες της φιλανθρωπίας του, αρκεί να προτιμήσωμε την δια της μετανοίας επιστροφή με κάθε δυνατόν τρόπο.

Ιωάννης Κορναράκης: "Ψυχολογική εμβάθυνση στην παραβολή του ασώτου"

Η παραβολή του Ασώτου εκτιμάται ιδιαιτέρως υπό του πληρώματος εν γένει της Εκκλησίας. Η ευσπλαγχνία και η απεριόριστος αγάπη του ουρανίου Πατρός προς τον αμαρτωλόν άνθρωπον, η τονιζομένη μεγαλειωδώς εις την όλην ευαγγελικήν περικοπήν, προκαλεί έντονον αίσθησιν εις τας ψυχάς των πιστών.

"Ομιλία στην παραβολή του Κυρίου περί του ασώτου"

(Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς)

«Θά γίνη κάποτε λιμός», είπε o προφήτης θρηνώντας την Ιερουσαλήμ, «ὄχι πεῖνα ἄρτου καί ὕδατος, αλλά πεῖνα για τόν λόγο τοῦ Κυρίου». Είναι δo ο λιμός στέρησις και συγχρόνως όρεξις της αναγκαίας τροφής. Υπάρχει όμως και κάτι χειρότερο και αθλιώτερο από αυτήν την πείνα· όταν δηλαδή κάποιος, ενώ στερείται τ' αναγκαία για την σωτηρία, δεν έχει συναίσθησι της συμφοράς, επειδή δεν έχει όρεξι για τη σωτηρία. 

Όποιος πεινά και δεν διαθέτει τ' αναγκαία, τριγυρίζει αναζητώντας ένα κομμάτι ψωμιού οπουδήποτε· κι' αν εύρει μουχλιασμένο ζυμάρι, ή του προσφέρει κάποιος άρτο από κεχρί ή από πίτουρα ή κάτι άλλο από τα ευτελέστατα είδη τροφής, χαίρεται τόσο πολύ, όσο επονούσε προηγουμένως που δεν εύρισκε.

Θεόκλητος Διονυσιάτης: "Ο εραστής νους και ο ερωμένος Θεός"

...Δεν είμαι εις θέσιν να καθορίσω πόση ώρα επέρασεν, αφ' ότου ο Ήσυχαστής, μετάρσιος τω πνεύματι και θείως ηλλοιωμένος, διέκοψε την μυσταγώγησιν, η οποία έφερε τους μυσταγωγουμένους εις μίαν εντελώς άγνωστον μυστικήν εμπειρίαν...

Ο φίλος μου, ωσάν να... εφοβείτο μήπως μείνωμεν μετέωροι, από την εγκατάλειψιν της κτίσεως, εις την οποίαν μας οδήγησαν αι αναβάσεις του ερημίτου, υπέβαλλεν ανησύχως την ερώτησιν:

— Εις ποία πνευματικά και θεολογικά ύψη μας μετεωρίσατε, πάτερ! Αλλά θα ήθελα να πληροφορηθώ, πώς με τας αναβάσεις αυτάς δεν καταργούνται τα «καλά λίαν» κτίσματα του Θεού;

Ο Ησυχαστής, με ύφος δικαιολογημένης συγκαταβάσεως, είπε:

— Δεν καταργούνται, μην ανησυχείτε, τα κτίσματα του Θεού. Απλώς, υπερβαίνονται, ενώ παραμένουν ως ποικίλα, αλλά πολύ περιωρισμένης σημασίας, σύμβολα τού δημιουργού.

Όλα τα κτίσματα, αδελφοί μου, ενώπιον των αχανών ωκεανών των θείων τελειοτήτων, δεν είναι παρά μόνον μία σταγών!.. Εάν ο Θεος εδημιούργει περισσοτέρους κόσμους και τους διεκόσμει με τας καλλονάς των τελειοτήτων Του και των θείων ιδιωμάτων Του, oι άνθρωποι θα απέθνησκον από τον θαυμασμόν!

To πιστεύετε αυτό, αδελφοί μου; Ξεύρετε, πού δύναται να οδηγήσει η αφόρητος ηδονή της ψυχής;

Ο Ησυχαστής εσιώπησε δι' ολίγας στιγμάς και συνέχισεν:

— Εις την θεωρίαν του Θεού, ο νους ερωτοληπτείται. Πάσχει από θάμβος. Η καρδία σκιρτά και το πνεύμα αγάλλεται. Ο άνθρωπος γίνεται μετάρσιος, ελευθερώνεται η ψυχή από το βάρος του σώματος. Εντεύθεν ο νους γίνεται ό,τι βλέπει. Από την θείαν σοφίαν γίνεται σοφός. Από την αγιότητα γίνεται άγιος. Από την αγαθότητα, αγαθός. Από την απλότητα, απλούς. Από το θείον φως, όλος φως.... Αυτά τουλάχιστον πιστοποιούν όσοι μακάριοι τα έζησαν δια προσωπικής πείρας, την οποίαν εγώ δεν έχω...

Αλλά, αδελφοί μου, πρέπει να γνωρίζετε, δια να μη γίνεσθε εν αγνοία ειδωλολάτραι, ότι ο νους μας είναι φιλόκαλλος, φύσει. Έχει την θείαν έφεσιν να εννοεί τα άριστα και τελειότατα. Έλκεται από τα θεία κάλλη και εντρυφά εις αυτά. Επειδή όμως γνωρίζει, ότι δεν συλλαμβάνει παρά μίαν μόνον σταγόνα του θείου κάλλους, θαυμάζει και εξίσταται και πληρούται θείων ερώτων. 

Εντεύθεν αδιάλειπτοι πόθοι καιόμενοι αναρριπίζονται εις την ψυχήν. Και εκείνα όπου εννοεί από τα θεία, μεταβάλλονται εις ύλην καιομένης αγάπης, δι' όσα δεν εννοεί. Και από αυτόν τον θείον έρωτα, καθαίρεται ο νους και η καρδία και καθίστανται θεοειδείς. Και ο νους από θεόμορφος θεούται, γίνεται θεός, κατά χάριν... 

Πάλιν ο βαθύς και άγιος μοναχός εσιώπησε. Και μετ' ολίγον:

— Οι θεολόγοι Πατέρες λέγουν, ότι ο νους και ο Θεός είναι ο εις παράδειγμα του άλλου. Και όσον ο εραστής νους αναβαίνει δια της θεωρίας των θείων τελειοτήτων, τόσον ο ερωμένος Θεός συγκαταβαίνει από του ύψους του προς τον ερώντα τον Θεόν νουν. Και ούτω, θεός και άνθρωπος ενούνται μυστικώς. Και ο Θεός θεώνει τον νουν και τον πληροί με θείαν Χάριν...

Αυτή είναι η μακαρία συνάφεια του νου με τον Θεόν, του εραστού μετά του ερωμένου, του αρχετύπου μετά της εικόνος, του απείρου Θεού με το πεπερασμένον κτίσμα... Ο Ησυχαστής έδειξεν ότι ετελείωσε την διδασκαλίαν. Είχεν ήδη νυκτώσει και μόλις ηδυνάμην να διακρίνω τας εκφράσεις των προσώπων, του φίλου μου και του ασκητού. Διέκρινα όμως καθαρώς τας σκιας των, με την κεφαλήν ακουμβισμένην εις τα γόνατα και τας χείρας των εις το πρόσωπον. 

Εις την αυλήν της Καλύβης, όπου καθήμεθα, δεν ηκούετο παρά μόνον η σιγή των πνευμάτων μας και η σιωπή της κύκλω φύσεως... Η ψυχή μου είχε δεχθεί θείον φωτισμόν. Η καρδία μου εσκίρτα από χαράν. Τα μάτια μου ήσαν υγρά. Η φαντασία μου ήτο πεπληρωμένη από ιεράς και υπερκοσμίους... εικόνας. Πώς να το προσδιορίσω; Εικόνας ανεικονίστους.

Πρώτην φοράν εις την ζωήν μου ησθάνθην να σχίζωνται οι ουρανοί εμπρός εις την έκπληκτον όρασιν της αστραπτομένης από θείον φως ψυχής μου. Το φως του θείου κόσμου εφεγγοβόλει ακόμη εντόνως εις το πνεύμα μου. Ιριδισμοί λεπτοί, αχνοί και χρώμα ουράνιον επεκάθησαν εις την ψυχήν μου. Ησθανόμην ανάλαφρον της σαρκός την βαρύτητα. Ωσάν να ήκουον πτερυγίσματα αγγέλων γύρω μου και επάνω μου. Ενόμιζα, ότι οι κόσμοι των μακαρίων πνευμάτων ηνώθησαν με τους ιδικούς μας και «πάντα επληρώθησαν φωτός, ουρανός τε και γη ...».

Το πνεύμα μου - είτε μετά σώματος, ουκ οίδα, είτε χωρίς σώματος, Θεός οίδεν - είχεν εισδύσει εις την άϋλον χώραν της βασιλείας των ουρανών. Δύο σχεδόν ώρας ο άγιος εκείνος Ησυχαστής μάς εμυσταγώγει εις την υψίστην έν Θεώ θεωρίαν. Τρεις δεκάδες ετών πνευματικών εμπειριών εκενώθησαν κατ' εκείνην την γλυκυτάτην και θείαν εσπέραν. Η Έρημος του Άθω εφρικίασεν ιερώς. Η νύξ μας προσέφερε το μυστήριον και την σιωπήν της. Και αι ψυχαί μας απερρόφησαν όλον το αμάλγαμα θείας και ανθρωπίνης βιώσεως. Και συνεκλονίσθημεν ιερώς. Και εκστασιάσθημεν θείως...

Έπλεον εις πελάγη αρρήτου αγαλλιάσεως. Η ψυχή μου είχε δεχθεί λουτρόν χάριτος. Έπαυσα να βλέπω και να ακούω κατ' αίσθησιν. Δεν ευρισκόμην επάνω εις την γην. Είχον υπερβεί τους όρους της φύσεως. Ησθανόμην να αναβαίνω, ως δια κλίμακος, τα άπειρα διαστήματα μεταξύ γης και ουρανού. Απώλεσα την αίσθησιν ότι εζων εις την υλώδη φύσιν. Όλη η πείρα μου με εγκατέλειψεν. Η γνώσις μου εξηφανίσθη. Η σκέψις ή λειτουργούσε παραδόξως ή κατέπαυεν. Η καρδία εφλέγετο αφλέκτως ... 

Ιωάννης ο Χρυσόστομος: Ομιλία εις το "Τούτο δε γινώσκετε, ότι εν εσχάταις ημέραις έσονται καιροί χαλεποί"

Εισαγωγή

Η ομιλία σχολιάζει το αποστολικό ρητό, «Τούτο δε γινώσκετε, ότι εν εσχάταις ημέραις έσονται καιροί χαλεποί», Β' Τιμ. 3,1, και αναφέρεται στις συμφορές που θα συσσωρευθούν κατά το τέλος της παρούσας ζωής. Στα δύο πρώτα μέρη της ομιλίας ο Χρυσόστομος τονίζει τη μεγάλη δύναμη της πίστης που βλέπει όσα δε φαίνονται, παρουσιάζει τον Αβραάμ ως παράδειγμα πίστης και υπογραμμίζει ότι η πίστη «είναι ισχυρό στήριγμα και λιμάνι ασφαλές, γιατί απαλλάσσει από την πλάνη των λογισμών και οδηγεί την ψυχή σε ησυχία». 

"Επιστολή προς Παύλον Ασάνην - Η θεολογία του ακτίστου φωτός"

(Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς)
 
1. Συναντήσας εσάς πρόσφατα, εσύ, που κατά την εξ αίματος καταγωγή είσαι συγγενής των κατεχόντων την βασιλεία αλλά κατά τις πνευματικές προδιαγραφές έχεις επιλέξει να είσαι υιός και αδελφός ημών που είμαστε ελάχιστοι λόγω της πτωχείας του πνεύματος που μακαρίζεται από τον Κύριο, ανέφερες ότι ποθείς να μάθεις ποια είναι η δοξασία της οποίας η αρχική πηγή είναι ο Ακίνδυνος και σε ποίου, απ' όσους σε όλη την ιστορική εξέλιξη εξέφρασαν άνομα φρονήματα για τον Θεό, το έργο, τον λόγο και τα γέμοντα φλυαριών συγγράμματα εμπιστεύτηκε, ώστε να προβεί περαιτέρω κατά της δόξας του Θεού η οποία με αποδεικτικά τεκμήρια κατέστη σαφής στο Θαβώρ.

Ανωνύμου μοναχού: Λόγος Β΄ από την "Νηπτική Θεωρία"

Περί του ότι πρέπει να βρούμε κάποιον αληθινό εργάτη της νοεράς προσευχής, από τον οποίον να μάθουμε τους τρόπους και τα σημεία της, και ότι όποιος την έχει μέσα του πάντοτε και την μελετά από τό βάθος της καρδιάς με πολλή ευλάβεια και προσοχή, αντιλαμβάνεται από κάποια πνευματικά σημεία ότι ενώνεται αοράτως η ψυχή του με τον μελετώμενο Ιησού. Επίσης και ποιος είναι ο καρπός αυτής της νοεράς προσευχής.

Ευλόγησον πάτερ.

Για να ελευθερωθεί ο άνθρωπος από τα πάθη και να τα ξεριζώσει από την καρδιά του, είναι αναγκαίο να αποκτήσει μέσα στην καρδιά του την νοερά προσευχή. Διότι αν δεν εγκατασταθεί η νοερά προσευχή στον τόπο, απ' όπου αναβλύζουν τα πάθη, αυτά δεν ξεριζώνονται.

Μάρκος ο Ευγενικός: Περί των λόγων που περιέχει η θεία ευχή, δηλαδή το "Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με"

Συνοπτικά σχόλια

Χάρη στις θεολογικές εργασίες στον άγιο Μάρκον Εφέσου του σέρβου ιερομονάχου Ειρηναίου Μπούλοβιτς, εξακριβώθηκε ότι ο «Θαυμάσιος λόγος», για το Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με, που παρεδόθη ως έργον ανωνύμου, ανήκει στον άγιο Μάρκο τον Ευγενικό, τον μέγαν αγωνιστή της Ορθοδοξίας.

Αγνώστου μοναχού: Ερμηνεία του "Κύριε ελέησον"

Συνοπτικά σχόλια 

Και αυτό το μικρό κείμενο, που πραγματεύεται με χαριτωμένη απλότητα για την μονολόγιστη ευχή, παραδίδεται από τους συλλέκτες των πατερικών κειμένων της Φιλοκαλίας ανωνύμως και μέσα από τις προθέσεις τους να γνωσθεί και να καλλιεργείται από τον λαόν του Θεού η γλυκύτατη νοερά προσευχή.

Ανδρέου Κρήτης: "Λόγος περί της υποθέσεως του Τελώνη και του Φαρισαίου"

Το περιεχόμενον της παραβολής του Τελώνου και του Φαρισαίου αποτελεί κάτι σαν προγύμνασμα και προετοιμασία, γι’ αυτούς που θέλουν να πλησιάσουν την ιερά ταπείνωση, που περιέχεται σε όλες τις αρετές, επάνω στις οποίες στηρίζεται πράγματι η Βασιλεία των ουρανών, και να απέχουν από την θεομίσητον αλαζονείαν, η οποία αποτρέπει τον άνθρωπον από κάθε φιλόχριστον αρετή.

Ιωάννης Κορναράκης: Το «Σύμπλεγμα» του Ηρώδη

Η Αγία Γραφή, η Παλαιά και η Καινή Διαθήκη, είναι ασφαλώς ένα ανθρωπολογικό βιβλίο. Το κύριο θέμα της είναι η εξελικτική πορεία της ζωής του ανθρώπου από της στιγμής της δημιουργίας του από το Θεό μέχρι της ενανθρωπήσεως του Υιού και Λόγου του Θεού, εις το πρόσωπο του Ιησού Χριστού και της ολοκληρώσεως του κοσμοσωτηρίου λυτρωτικού του έργου, δια του σταυρικού του θανάτου, της αναστάσεώς του και της εις ουρανούς αναλήψεώς του.

Σωτηρόπουλος Χαράλαμπος: Ο Τρισυπόστατος Θεός (σύμφωνα με την διδασκαλία του αγ. Μαξίμου)

 Ο Τριαδικός Θεός, ο υπάρχων προ των αιώνων, εδημιούργησεν εκ του μη όντος τον κόσμον και έπλασε τον άνθρωπον. Εις την ουσίαν Του είναι ασύλληπτος από τον νουν του ανθρώπου· ο άνθρωπος γνωρίζει ότι υπάρχει Θεός, δεν γνωρίζει όμως τι είναι ο Θεός. Το ασύλληπτον λοιπόν και ακατανόητον αναφέρεται εις το ότι ο άνθρωπος δεν γνωρίζει την θείαν ουσίαν και όχι αν υπάρχει θεία ουσία(1). Θεία ουσία υπάρχει, διότι υπάρχει ο Θεός. Η ουσία του Θεού είναι ο Θεός.

Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής: Απορία 1η (Περί διαφόρων αποριών των αγίων Διονυσίου και Γρηγορίου)

Του αγίου Γρηγορίου του θεολόγου από τον Α' Λόγο του περί του Υιού απάντησις στο χωρίο· «Γι' αυτό, ενώ ήταν από την αρχή μονάδα, προχώρησε στη δυάδα και σταμάτησε ως την Τριάδα». Και πάλι από τον δεύτερο Ειρηνικό του ιδίου στα λεγόμενα· «Εξαιτίας του πλούτου της κινήθηκε από τη Μονάδα, ξεπέρασε τη δυάδα, επειδή είναι πάνω από την ύλη και τη μορφή που συνιστούν τα σώματα, κι εγκαταστάθηκε στα όρια της Τριάδας εξαιτίας της τελειότητά της».

Ostrov (Το νησί): Με ελληνικούς υπότιτλους

Υπόθεση: Ἡ ὑπόθεσή της παράξενη καί ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσα. Ἕνας ἄνθρωπος, κατά τή διάρκεια τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κάτω ἀπό ψυχολογική πίεση τῶν Γερμανῶν πού τόν εἶχαν αἰχμαλωτίσει, σκοτώνει τόν καπετάνιο τοῦ πλοίου στό ὁποῖο ὑπηρετοῦσε. Τώρα ζεῖ καί ὑπηρετεῖ σέ ἕνα μοναστήρι, ἀπομονωμένος ἀπό τόν κόσμο. Ἔχει τή φήμη τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά αὐτός πιστεύει ὅτι εἶναι ἕνα τίποτε. Ἡ ταινία περιγράφει στιγμές ἀπό τή ζωή ἐνός σύγχρονου διά Χριστόν σαλοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει προορατικό χάρισμα, καταφέρνει νά προβληματίσει τούς μοναχούς του μοναστηριοῦ στό ὁποῖο ἀνήκει, χωρίς νά ζεῖ ἀνάμεσά τους, παρά μόνο γιά τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ, ὄντας ἀπομονωμένος σέ ἕνα μικρό νησί, ὅπου περνᾶ τίς μέρες του μέ προσευχή καί μετάνοια. Ὁ Θεός ὅμως δέν τόν λησμονεῖ καί λίγο πρίν τό τέλος τῆς ζωῆς του θά συναντήσει καί πάλι τόν καπετάνιο του πού νόμιζε ὅτι εἶχε σκοτώσει, θά θεραπεύσει τήν κόρη του ἀπό τά δαιμόνια καί θά ἀναπαυθεῖ ἐν εἰρήνῃ. 

"Λόγος εις την Χαναναίαν" (Κυριακή Ιζ΄ Ματθαίου)

(Άγιος Βασίλειος Σελευκείας)

Ιδού ότι υπήρξε και συμφορά η οποία έγινε αφορμή μεγάλης ευφροσύνης και πένθος που προξένησε ευθυμία και λύπη που έφερε υπερβολικήν χαρά. Επειδή όπου παρευρίσκεται ο Ιησούς, και ο θρήνο μεταβάλλεται σε ηδονήν και ο κλαυθμός και οδυρμός μεταλλάσσεται σε ευφροσύνην.

Το μαρτυρεί αυτό με τα λόγια της κραυγάζοντας η Χαναναία, την ιστορία της οποιας με θαυμασμόν η βίβλος των Ευαγγελίων την επιδεικνύει μέχρι τώρα και διατηρεί την κραυγή της γραμμένη σαν σε στήλη, ώστε ο επίβουλος χρόνος να μην παρασύρει την μνήμη· επειδή ο καρπός της πίστεως είναι πιο δυνατός. «Και εξελθών εκείθεν ο Ιησούς», λέγει, «ήλθεν εις τα μέρη Τύρου και Σιδώνος». Ο Θεός παρευρίσκεται παντού και κανένας τόπος δεν ετόλμησε να τον περιορίσει. Και επειδή είναι κατά φύσιν αόρατος, επιβεβαιώνει την παρουσία του σ' εκείνους που τον έβλεπαν προβάλλοντας τον ναό που ενεδύθη προς χάριν μας.  Ήλθε στα μέρη της Τύρου και της Σιδώνος, στα παλαιά καταγώγια των δαιμόνων, στις περιοχές των ειδώλων, στις χώρες της ειδωλολατρίας, στο αντικείμενο της κατηγορίας των Προφητών. 

"Περί Θείων Ονομάτων - Κεφάλαιο 5"

 Για το ον και για τα «παραδείγματα».

(Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης)

1. Ας μεταβούμε τώρα στο όνομα της ουσίας, δηλαδή στην όντως υπάρχουσα θεϊκή ονομασία του όντως υπάρχοντος όντος. Θα κάνουμε μόνο την εξής υπόμνηση: σκοπός του λόγου μας δεν είναι να φανερώσουμε την υ-περούσια ουσία ως προς το υπερούσιο της φύσης της (γιατί αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε ούτε να το εκφράσουμε ούτε να το γνωρίσουμε· είναι κάτι εντελώς αφανέρωτο που υπερβαίνει και αυτήν ακόμα τη θεία ένωση), αλλά να υμνήσουμε την ενέργεια της απόλυτης θεϊκής αρχής της ουσίας, που παρέχει ουσία στο σύνολο των όντων.

Γιατί η θεϊκή ονομασία του αγαθού, καθώς παρουσιάζει στο σύνολο τους τις ενέργειες του αιτίου των πάντων, εκτείνεται και στα όντα και στα μη όντα και βρίσκεται υπεράνω και των όντων και των μη όντων. Αλλά η ονομασία του όντος εκτείνεται σε όλα τα όντα και βρίσκεται υπεράνω των όντων. Το όνομα πάλι της ζωής εκτείνεται σε όλα τα ζώντα και βρίσκεται υπεράνω των ζώντων. Τέλος, το όνομα της σοφίας εκτείνεται σε όλα τα νοερά και λογικά και αισθητικά και βρίσκεται υπεράνω όλων αυτών. 

π. Γεώργιος Μεταλληνός: Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός και Ρωμηοσύνη (Έλεγχος θέσεων της Δυτικής ιστοριογραφίας)

Ο Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός(1) -η νέα αυτή στάση ζωής ως ριζοσπαστική ανανοηματοδότηση της ανθρώπινης ύπαρξης και πράξης- διαμόρφωσε μια φιλοσοφία, που συχνά αποδεικνύεται ανιστορική και αντιιστορική, με την έννοια, ότι υποτιμώντας τις προγενέστερες ιστορικές περιόδους, θεωρεί την εποχή του ως την κορύφωση της πανανθρώπινης εξέλιξης(2). 

"Ομιλία Β΄ - Εις την κατά τον Τελώνην και τον Φαρισαίον του Κυρίου παραβολήν"

(Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς)

1. Εφευρετικός είναι για το κακό ο νοερός προστάτης της κακίας· ικανός ν' αφαιρέσει ευθύς από την αρχή τα θεμέλια της αρετής που ήδη κατατίθενται στην ψυχή, δια της ανελπιστίας και της απιστίας, αλλ' επίσης ικανός πάλι να επιτεθεί δια της αδιαφορίας και της ραθυμίας εναντίον των τοίχων της οικίας της αρετής, την ώρα που ανεγείρονται, ακόμη δε και να κρημνίση δια της υπερηφανείας και της παραφροσύνης τον όροφο των αγαθών έργων οικοδομημένον ήδη. 

Αλλά κρατηθήτε, μη πτοηθήτε· διότι ο επιμελής είναι ευμηχανώτερος στα αγαθά και η αρετή έχει περισσότερη ισχύ γι' αντιπαράταξη προς την κακία, αφού διαθέτει την άνωθεν χορηγία και συμμαχία από τον ίδιο τον δυνάμενο τα πάντα και ενδυναμώνοντα από αγαθότητα όλους τους εραστάς της αρετής.

π. Ιερόθεος Βλάχος: Ορθόδοξη Παράδοση

Γίνεται πολύς λόγος στις ημέρες μας για την Ορθόδοξη Παράδοση. Πολλοί άνθρωποι, απογοητευμένοι από άλλες ανθρωποκεντρικές παραδόσεις, υποψιάζονται την ομορφιά της Ορθόδοξης Παράδοσης. Όμως δεν αρκούνται απλώς σε μια υποψία, αλλά επιδιώκουν να την συναντήσουν και να την βιώσουν. Πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να ξεφύγουν από το άγχος και την ανασφάλεια, την αγωνία και την απελπισία.

"Δ΄ Εκατοντάδα Κεφαλαίων Περί Αγάπης και Εγκράτειας και της κατά Νουν Πολιτείας"

(Όσιος Θαλάσσιος ο Λίβυος)

1. Εκείνος που απομάκρυνε το νου του από την αγάπη και την περιποίηση του σώματος, αυτός θανάτωσε μέσω τού ζωοποιού Πνεύματος τις πράξεις του σώματος(Ρωμ. 8, 13).

2. Μη νομίζεις ότι χωρίστηκες από τη σχέση προς τη σάρκα, εφόσον ο νους σου ασχολείται ακόμη μ' εκείνα που είναι οικεία στη σάρκα.

3. Όπως οικεία στη σάρκα είναι η αίσθηση και τα αισθητά, έτσι οικεία στην ψυχή είναι ο νους και τα νοητά.

4. Περιμάζεψε την ψυχή σου από την αίσθηση των αισθητών, και τότε ο νους σου βρίσκεται στο Θεό και στα νοητά.

π. Γεώργιος Φλορόφσκι: Το πνεύμα του Μονοφυσιτισμού - μέρος 4ο

Η ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΔΙΤΤΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΜΟΝΟΦΥΣΙΤΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ 

Είναι αναγκαίο να ξαναθυμίσουμε δτι και για την ορθόδοξη θεολογία αυτό ήταν ένα αναπάντητο ερώτημα. Εντούτοις, κα για τους Μονοφυσίτες ήταν αναπάντητο. Με άλλα λόγια, μέσα στα όρια των Μονοφυσιτικών λογικών προϋποθέσεων αυτό μπορούσε να απαντηθεί μόνο με την παραδοχή της παθητικής αφομοιώσεως του ανθρωπίνου από το Θείον.

Όλες αυτές oι συζητήσεις φανερώνουν τη σύγχυση και την ασάφεια ενός θρησκευτικού δράματος που επλήγη από τον άνθρωπολογικό ησυχασμό. Υπάρχει μια εσωτερική διττότητα στη Μονοφυσιτική κίνηση, μια διχοτομία αισθήματος και σκέψεως, θα μπορούσε κανείς να πει ότι η Μονοφυσιτική θεολογία ήταν πιο ορθόδοξη από τα ιδεώδη τους ή, για να το πούμε διαφορετικά, ότι oι θεολόγοι στο Μονοφυσιτισμό ήταν πιο ορθόδοξοι από τους περισσότερους πιστούς αλλά oι θεολόγοι εμποδίζονταν να επιτύχουν την ύψιστη σαφήνεια από την ακατάλληλη «Μονοφυσιτική» γλώσσα. Γι' αυτό, ο Μονοφυσιτισμός γίνεται «περισσότερο ορθόδοξος» κατά έναν αναπάντεχο τρόπο ακριβώς όταν το θρησκευτικό κύμα υποχώρησε και η θεολογία έδωσε τη θέση της στο σχολαστικισμό.

Είναι σ' αυτήν την εποχή που η Μονοφυσιτική εγγύτητα προς τον Άγ. Κύριλλο φαίνεται τόσο προφανής γιατί αυτή είναι εγγύτητα στους λόγους, όχι στο πνεύμα. Η πηγή του Μονοφυσιτισμού δεν μπορεί να βρεθεί στις δογματικές διατυπώσεις αλλά στο θρησκευτικό πάθος. Όλο το πάθος του Μονοφυσιτισμού βρίσκεται στην αυτο-ταπείνωση του ανθρώπου, σε μια έντονη ανάγκη να υπερνικήσει το ανθρώπινο ως ανθρώπινο, και γι' αυτό στον ενστικτώδη αγώνα να διακρίνει τον Θε-Ανθρωπο από τον άνθρωπο πιο καθαρά ακόμα και μέσα στην ανθρωπότητά του. Αυτός ο αγώνας μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορες μορφές και με διάφορη δύναμη, που εξαρτάται από το πόσο σαφής και πόσο περιορισμένη είναι αυτή η καίουσα δίψα για ανθρώπινη αυτο-ταπείνωση η οποία ξεσπά από τα σκοτεινά βάθη του υποσυνειδήτου.

Δεν είναι τυχαίο που ο Μονοφυσιτισμός συνδέονταν τόσο στενά με τον ασκητικό φανατισμό, με τον ασκητικό αυτο-βασανισμό και με τη βία των αισθημάτων. Ούτε είναι τυχαίο ότι Ωριγενιστικά θέματα μιας καθολικής αποκαταστάσεως αναβίωσαν για μια ακόμα φορά σε Μονοφυσιτικούς κύκλους. Από αυτήν την άποψη η μοναχική μορφή του Σύρου μυστικού Στέφανου Bar-Sudhaile και η διδασκαλία του για καθολική αποκατάσταση και για μια «ομοουσιότητα» όλων των δημιουργημάτων με τον Θεό είναι ιδιαίτερα σημαντική.

Ο Νεοπλατωνικός μυστικισμός διασταυρώνεται παραδόξως με την ανατολική μοιρολατρία. Μια αποθέωση της αυτο-ταπεινώσεως - τέτοιο είναι το παράδοξο του Μονοφυσιτισμού, και μόνο με αυτές τις ψυχολογικές προδιαθέσεις μπορεί κανείς να καταλάβει την τραγική ιστορία του Μονοφυσιτισμού. Ο αργοπορημένος επίλογος στη Μονοφυσιτική κίνηση θα είναι η τραγική Μονοθελητική λογομαχία.

Η ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΛΟΓΟΜΑΧΙΑ ΚΑΙ Η ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΕΩΣ

Στις δογματικές συζητήσεις του πέμπτου και έκτου αιώνα τέθηκε με πολλή δριμύτητα το ερώτημα της σημασίας των θεολογικών παραδόσεων. Η διδασκαλία της Εκκλησίας ήταν αμετάβλητη. Γι' αυτό ένα επιχείρημα βασισμένο στην αρχαιότητα, μια αναφορά στο παρελθόν, έχει μια ιδιαίτερη αποδεικτική ισχύν. Στις θεολογικές συζητήσεις αυτήν την εποχή η μαρτυρία από τους πατέρες παρατίθεται και μελετάται με ιδιαίτερη προσοχή.

Πράγματι, τώρα συντίθενται κώδικες και συλλογές των κειμένων των Πατέρων. Εντούτοις, την ίδια εποχή ανακαλύπτεται η ανάγκη να εκτιμηθεί το παρελθόν με κριτικόν τρόπο. Όλες οι ιστορικές παραδόσεις δεν μπορούν να γίνουν δεκτές. Το ερώτημα τέθηκε για πρώτη φορά ήδη τον τέταρτο αιώνα σε σχέση με τις διδασκαλίες του Ωριγένη. Αλλά ο Ωριγενισμός στην Τριαδολογική θεολογία υπερνικήθηκε σχεδόν σιωπηλά και το όνομα του Ωριγένη μνημονεύθηκε πολύ σπάνια.

Διαφορετικό ήταν ένα ερώτημα της Αντιοχειανής παραδόσεως. Στις Νεστοριανικές φιλονικίες καχυποψία επέπεσε πάνω σε όλο το θεολογικό παρελθόν της Ανατολής. Και εις απάντηση ετέθη το αντίθετο ερώτημα - για την Αλεξανδρινή παράδοση. Με την πάροδο του χρόνου γίνονταν όλο και περισσότερο προφανής η ανάγκη για μια κριτική σύνθεση και για μια αναθεώρηση των παραδόσεων, και κατά τους χρόνους του Ιουστινιανού έγινε η πρώτη προσπάθεια που κατέληξε σε μια Ιστορική σύνοψη.

Αυτή είναι η σημασία της Πέμπτης Οικουμενικής Συνόδου, το 553. Αυτή συγκλήθηκε για να κρίνει Τα Τρία Κεφάλαια - δηλαδή, να κρίνει κατ' ουσίαν την Αντιοχειανή θεολογία. Δεν είναι παράδοξο, εντούτοις, ότι σ' αυτήν τη σύνοδο τέθηκε επίσης και ένα γενικώτερο ερώτημα - το ερώτημα των «εγκρίτων πατέρων».

Ένας κατάλογος των πατέρων προτάθηκε από τον αυτοκράτορα σε μια του επιστολή που ο ίδιος διάβασε στην εναρκτήρια συνεδρίαση της Πέμπτης Οικουμενικής Συνόδου και ξαναδιαβάστηκε στην τρίτη συνεδρίασή της. Αυτός ο κατάλογος ρίχνει φως πάνω στη γενική και αόριστη αναφορά: «σύμφωνα με τις διδασκαλίες των Πατέρων», «επόμενοι ταις διδασκαλίαις των Αγίων Πατέρων».

Τα ακόλουθα ονόματα δόθηκαν: Αθανάσιος, Ιλάριος, Βασίλειος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Γρηγόριος Νύσσης, Αμβρόσιος, Αυγουστίνος, Ιωάννης Χρυσόστομος, Θεόφιλος, Κύριλλος, Πρόκλος, καί Λέων. Αισθάνεται κανείς ένα ορισμένο σχήμα στην εκλογή των ονομάτων.

Φυσικά, οι δυτικοί ονομάζονται ακριβώς προς χάριν της Δύσεως - αυτοί δεν είχαν ποτέ καμιά αισθητή επίδραση στην Ανατολή και ήταν πολύ λίγο γνωστοί στην Ανατολή. Αλλά είναι χαρακτηριστικό ότι από τους «Ανατολικούς» μόνο ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος κατονομάστηκε - παραδόξως ακριβώς κοντά με τον Θεόφιλο! Αυτό είναι ό,τι σήμαινε η κρίση για την «Ανατολή». Τα ονόματα των μεγάλων πατέρων του τέταρτου αιώνα δεν χρειάζονται καμιά εξήγηση αλλά υπήρχε νέα δριμύτητα στην απαρίθμηση των Αλεξανδρινών: Θεοφίλου και Κυρίλλο· και το όνομα του Πρόκλου τους συνοδεύει - είχαν κατά νουν, φυσικά, τον Τόμο του προς τους Αρμενίους.

Ο ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ

Αυτός ο κατάλογος (των ονομάτων) κάνει κάτι περισσότερο από το να αποκαλύπτει απλώς τις προσωπικές εκτιμήσεις και συμπάθειες του Ιουστινιανού - είναι χαρακτηριστικός της όλης εποχής. Ο Ιουστινιανός εξέφρασε απλώς την κυριαρχούσα διάθεση, δεν ήταν κανένας καινοτόμος. Προσπαθούσε να συνοψίσει. Αγωνίζονταν να ολοκληρώσει ένα πλήρες σύστημα Χριστιανικής κουλτούρας και ζωής. Αυτό το σχήμα έχει το δικό του μεγαλείο και περιλαμβάνει τη δική του μεγάλη αναλήθεια.

Οπωσδήποτε, ο Ιουστινιανός είχε στο νου του πάντοτε τη Χριστιανική αυτοκρατορία παρά την Εκκλησία. Η κυριαρχούσα ιδέα του ήταν ότι όλος ο κόσμος έπρεπε να γίνει Χριστιανικός - όλη η «κατοικημένη γη», η «γη οικουμένη». Γι' αυτήν θεωρούσε πως είχε κληθεί - για την άγια θεοκρατική κλήση ενός παγκόσμιου Χριστιανού αυτοκράτορα. Στα μάτια του αυτή η κλήση ήταν μια ιδιαίτερη δωρεά του Θεού, μια δεύτερη δωρεά, ανεξάρτητη από την ιερωσύνη. Είναι ακριβώς ο αυτοκράτορας που καλείται να πραγματοποιήσει το σύστημα του Χριστιανικού πολιτισμού (culture).

Κατά πολλούς τρόπους ο Ιουστινιανός προέτρεξε βίαια των γεγονότων. Βιάστηκε να ολοκληρώσει το οίκοδόμημά του. Αυτό εξηγεί την πολιτική του για την ενότητα και τον αγώνα του για την αποκατάσταση της καθολικής ενότητας της πίστεως που διασπάστηκε μετά τη Σύνοδο της Χαλκηδόνας. Αυτό συνδέεται επίσης με την ανάμιξή του στις ενγένει θεολογικές συζητήσεις. Ο Ιουστινιανός δεν ανέχονταν διαφωνίες, και στις συζητήσεις, χάριν της ενότητας, περισσότερο από μια φορά μεταβλήθηκε από «έναν Χριστιανικώτατον ηγεμόνα» σ' έναν Διοκλητιανό - σύγκριση του Πάπα Αγάθωνος το 536.

Πολύ συχνά η σύνθεση θα εκφυλίζονταν σε έναν βίαιο και άκαρπο συμβιβασμό. Υπήρξαν πολλοί τραγικοί σπασμοί οδύνης στην ιστορία της Πέμπτης Οικουμενικής Συνόδου, ιδιαίτερα στην προ-ϊστορία της. Είναι ενμέρει σωστό ότι το θέμα των Τριών Κεφαλαίων ετέθη σχεδόν συμπτωματικά και ότι η συζήτηση για τις Αντιοχειανικές παραδόσεις άρχισε και ανανεώθηκε τεχνητά. Ο Ιουστινιανός είχε τους στρατηγικούς του λόγους για τη δημοσίευση του περίφημου Διατάγματος του 544. Οι σύγχρονοι ισχυρίστηκαν ότι αυτό το διάταγμα υποκινήθηκε και ακόμα συντάχθηκε από τους Παλαιστίνιους Ωριγενιστές -τον Θεόδωρο Ασκιδά- oι οποίοι υπολόγιζαν να στρέψουν αλλού την προσοχή, μακριά από τον εαυτό τους. Αυτή η εξήγηση είναι πολύ απλοϊκή.

Υπήρχαν Τρία Κεφάλαια στο Διάταγμα: ένα για τον Θεόδωρο Μοψουεστίας και τα βιβλία του- ένα για τις αντιρρήσεις του Θεοδωρήτου προς τον Άγ. Κύριλλο· και ένα για την «ασεβή» επιστολή του Ίβα Εδέσσης προς τον Μάριν τον Πέρσην. Ο αυτοκράτορας πρότεινε αυτοί να αναθεματιστούν. Το Διάταγμα προκάλεσε μεγάλη έξαψη παντού. Φάνηκε ότι δημοσιεύθηκε για να ωφελήσει τους Μονοφυσίτες. Σ' αυτό φαίνονταν κρυμμένη η καταδίκη της Συνόδου της Χαλκηδόνας, αν και ο αυτοκράτορας άμεσα αναθεμάτιζε εκείνους που θα ερμήνευαν τα Κεφάλαιά του υπό αυτήν την έννοια.

Η αγανάκτηση ήταν ιδιαίτερα βίαιη στην Αφρική και στη Δύση γενικά. Οι αντίπαλοι του Διατάγματος δεν υποστήριζαν τόσο πολύ τους Αντιοχειανούς όσο θεωρούσαν ότι το ίδιο το Διάταγμα ήταν άκαιρο και επικίνδυνο στην πράξη. Είναι σωστό να αναθεωρούμε και να προσαρμόζουμε τις αποφάσεις των παλαιοτέρων συνόδων; Επιπλέον, ένα γενικό ερώτημα εγέρθηκε: είναι, γενικά, δυνατό να καταδικάζουμε μετά θάνατο πεθαμένους αδελφούς που βρίσκονται εν ειρήνη; Έχοντας αυτοί εμφανιστεί ενώπιον του δικαστηρίου του Θεού, δεν απομακρύνθηκαν από κάθε ανθρώπινο δικαστήριο; Οι υποστηρικτές του Διατάγματος φαίνονταν να είναι «διώκτες των νεκρών». Αυτοί αγωνίστηκαν γι' αυτό το θέμα περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο θέμα. Ήταν οι Δυτικοί που δεν υποχωρούσαν. Ο Πάπας Βιγίλιος, ευρισκόμενος σε σύγχυση, αμφιταλαντεύονταν ανάμεσα στη βούληση του αυτοκράτορα και τη γνώμη της δικής του Εκκλησίας.

Η αμφιβολία διήρκεσε για πολλά χρόνια. Ο αυτοκράτορας επέμενε τα πράγματα να γίνουν όπως αυτός ήθελε και κατά καιρούς έγινε πράγματι σχεδόν ένας Διοκλητιανός. Τελικά, συγκλήθηκε μια Οικουμενική Σύνοδος το 553. Δεν ήταν εύκολο να πεισθούν οι Δυτικοί επίσκοποι, οι οποίοι είχαν ήδη συνέλθει στην Κωνσταντινούπολη, να εμφανιστούν στην Οικουμενική Σύνοδο, και οι αποφάσεις της Συνόδου έγιναν δεκτές στη Δύση μόνο ύστερα από έναν μακρόχρονο και επίμονο αγώνα.

Η Σύνοδος αναγνώρισε ως δυνατή την μετά θάνατον καταδίκη, συμφώνησε με τα επιχειρήματα του αυτοκράτορα, και εξέδωσε δεκατέσσερες αναθεματισμούς που επαναλάμβαναν τους περισσότερους αναθεματισμούς του 551. Στην αρχή του διατάγματος προηγείτο μια λεπτομερής ανάλυση των θεολογικών κειμένων που ήταν ύποπτα και η αντιπαραβολή τους με τα αναμφισβήτητα πρότυπα της ορθόδοξης πίστεως. Η επικίνδυνη ανακρίβεια των Αντιοχειανικών βιβλίων αποκαλύπτονταν για να την δουν όλοι.

Σε ορισμένο βαθμό αυτό ήταν μια αναθεώρηση του θέματος της Συνόδου της Εφέσου, όχι του θέματος της Συνόδου της Χαλκηδόνας. Θα μπορούσε κανείς να αμφισβητήσει την επικαιρότητα μιας τέτοιας αναθεωρήσεως. Πολλοί αισθάνθηκαν πως δεν υπήρχε ανάγκη γι' αυτήν, ότι ψυχολογικά αυτή μπορούσε να ήταν επωφελής μόνο στους Μονοφυσίτες. Φαίνονταν ότι δεν είχε νόημα να πολεμά κανείς το Νεστοριανικό κίνδυνο όταν υπήρχε κίνδυνος που απειλούσε από την αντίθετη πλευρά.

Όλα αυτά τα επιχειρήματα ήταν πρακτικής φύσεως και εκείνοι που τα διατύπωναν δεν προχωρούσαν πέρα από τυπικές προκλήσεις. Αλλά ασχέτως των κινήτρων που έκαναν τον Ιουστινιανό να θέσει το θέμα των Τριών Κεφαλαίων, αυτός στην ουσία είχε δίκιο. Γι' αυτό η Σύνοδος δέχθηκε τους αναθεματισμούς του. Αυτοί αναιρούν και καταδικάζουν το Νεστοριανισμό λεπτομερώς, καθώς και τις εσφαλμένες διδασκαλίες του Απολιναρίου και του Ευτυχούς. Αυτό ήταν μια επίσημη επιβεβαίωση της Συνόδου της Εφέσου και μια νέα κρίση κατά των «Ανατολικών».

Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι και ο Ωριγενισμός καταδικάστηκε στη Σύνοδο. Για μια ακόμα φορά η πρωτοβουλία για την καταδίκη ανήκε στον αυτοκράτορα. Ήδη από το 543 ο αυτοκράτορας είχε εκδόσει δέκα αναθεματισμούς κατά του Ωριγένη και όλων εκείνων που υποστήριζαν τις ακάθαρτες γνώμες του. Αυτό το Διάταγμα έγινε δεκτό στην Κωνσταντινούπολη, στην Παλαιστίνη, και στη Ρώμη. Πριν από τη Σύνοδο ο Ιουστινιανός έστειλε μια νέα επιστολή για τον Ωριγένη στούς επισκόπους. Προφανώς, η καταδίκη του Ωριγένη διακηρύχθηκε από τους πατέρες που είχαν συνέλθει ενωρίτερα από την επίσημη έναρξη της Συνόδου. Γι' αυτό δεν λέγεται τίποτα γι' αυτήν στα «πρακτικά» της Συνόδου.

Οπωσδήποτε, αυτή περιλαμβάνεται στους αναθεματισμούς της Συνόδου (Αναθεματισμός 11), και ο Θεόδωρος Ασκιδάς την μνημονεύει κατά τη διάρκεια της ίδιας της Συνόδου. Λίγο μετά τη Σύνοδο ο Κύριλλος ο Σκυθοπολίτης μιλά για την καταδίκη του Ωριγένη και των Ωριγενιστών στο έργο του: «Βίος Σάβα» (« Vila Sabae») και κατά λέξη την εναποτυπώνει στην Οικουμενική Σύνοδο. Ο Δίδυμος και ο Ευάγριος καταδικάστηκαν μαζί με τον Ωριγένη. Καταδικάστηκαν επίσης και ορισμένες «ασεβείς γνώμες»» που εκφράστηκαν από τον ίδιο τον Ωριγένη και τους οπαδούς του.

Η καταδίκη αναφέρονταν πρωτίστως στους Παλαιστίνιους Ωριγενιστές που είχαν διαταράξει την ηρεμία μέσα στα τοπικά μοναστήρια. Αυτοί είχαν ήδη επικριθεί το 542 από τον Πατριάρχη Εφραίμ σε μια τοπική σύνοδο στην Αντιόχεια. Ακόμα ενωρίτερα ο Αντίπατρος, επίσκοπος Βόστρων στην Αραβία, έγραψε κατά του Ωριγενισμού. Ο Παλαιστινιακός Ωριγενισμός συνδέονταν με τον Σύρο Στέφανο Bar-Sudhaile. Στο Διάταγμά του ο Ιουστινιανός επαναλαμβάνει μόνο τις κατηγορίες που είχαν διατυπωθεί στις επαρχίες.

Όχι πολύ πριν από τη Σύνοδο μια ιδιαίτερη ομάδα έφθασε στην Κωνσταντινούπολη από το μοναστήρι του σεβάσμιου Σάβα με αρχηγό τον Ηγούμενο Κόνωνα. Οι μοναχοί παρουσίασαν στον αυτοκράτορα μια ιδιαίτερη αναφορά που περιλάμβανε μια έκθεση «όλης της ασεβείας». Είναι δύσκολο να πει κανείς με πόση ακρίβεια παρουσιάστηκε ο Ωριγένης από τους κατηγόρους του. Οπωσδήποτε, οι γνώμες που καταδικάστηκαν απορρέουν πράγματι από τις λογικές του προϋποθέσεις.

Το Διάταγμα του 543 καταδίκασε το δόγμα της προϋπάρξεως των ψυχών και της μετεμψυχώσεως· το δόγμα της αιώνιας ψυχής του Χριστού που ενώθηκε με το Θείο Λόγο πριν από την Ενσάρκωση· το δόγμα ότι αυτός δεν ήταν μόνο ένας άνθρωπος προς χάριν των ανθρώπων αλλά και ένα Σεραφίμ για τα Σεραφίμ, και ότι αυτός θα σταυρώνονταν για τους δαίμονες· και το δόγμα της αποκαταστάσεως. Αυτοί προχωρούν σε περισσότερες λεπτομέρειες στην επιστολή του 552.

Εδώ δίνεται μια σκιαγραφία όλου του συστήματος. Βασική του ιδέα είναι ότι τα πάντα δημιουργήθηκαν προαιωνίως με τέλεια πνευματικότητα και ότι ο σημερινός ετερογενής και σωματικός κόσμος εμφανίστηκε διαμέσου της Πτώσεως. Η κοσμική πορεία θα τερματιστεί με μια παγκόσμια αποκατάσταση και απενσωμάτωση παντός ό,τι υπάρχει. Αυτή είναι η σκιαγράφηση του ίδιου του Ωριγένη. Μπορούμε να πούμε με ακρίβεια τι είλκυσε σ' αυτό το σύστημα τους Ωριγενιστές του έκτου αιώνα. Ο Κύριλλος ο Σκυθοπολίτης μιλά για τη διαίρεση των Παλαιστίνιων Ωριγενιστών σε «ισοχρίστους» και «πρωτοκτίστους».

Οι λέξεις (αυτές) είναι εντελώς διαφανείς. Το «ισόχριστοι» βεβαίωνε ότι στην αποκατάσταση των πάντων καθένας θα γίνει «ίσος τω Χριστώ». Αυτό το συμπέρασμα δεν εξάγεται άμεσα από τις ανθρωπολογικές και Χριστολογικές ιδέες του Ωριγένη. Το «πρωτόκτιστοι» προφανώς μιλούσε όχι τόσο πολύ για την αποκατάσταση όσο για την προΰπαρξη, ιδιαίτερα την προΰπαρξή της ψυχής του Ιησού ως του «πρώτου κτίσματος». Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί αυτές οι ιδέες μπόρεσαν να διαδοθούν μεταξύ ακριβώς των μοναχών - οδηγούν κατά φυσικό τρόπο σε συμπεράσματα πρακτικής φύσεως για τις ατραπούς των ασκητικών επιτευγμάτων.

Η ΚΑΤΑΔΙΚΗ TOΥ ΩΡΙΓΕΝΙΣΜΟΥ ΩΣ ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΤΩΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΠΕΙΡΑΣΜΩΝ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ

Αφετέρου θα μπορούσε κανείς να αμφισβητήσει την ανάγκη που ανακίνησε το θέμα του Ωριγένη σε μια Οικουμενική Σύνοδο. Αλλά η σφαλερότητα του Ωριγένη δεν ήγειρε καμιά αμφιβολία. Η καταδίκη του Ωριγενισμού στην Πέμπτη Οικουμενική Σύνοδο ήταν μια καταδίκη των εσωτερικών πειρασμών της αρχαίας Αλεξανδρικής θεολογίας η οποία δεν είχε χάσει ακόμα την επίδρασή της σε διάσημους και μάλλον ευρείς κύκλους. Οι απαγορεύσεις της Πέμπτης Οικουμενικής Συνόδου σήμαιναν μια κρίση για τα λάθη του παρελθόντος. Είναι μαρτυρία μιας «κρίσεως» μέσα στη Θεολογική συνείδηση. Οι παραδόσεις της Αντιόχειας και της Αλεξάνδρειας διασπάζονται. Η Βυζαντινή εποχή έχει αρχίσει.

Ostrov (Το Νησί) : Η καλύτερη γνήσια ορθόδοξη ταινία στην ΕΤ1

Η δική μου άποψη σε μία πρόταση είναι: Όταν θα τελειώσει η ταινία θα είναι σαν να έχετε διαβάσει όλη την Φιλοκαλία. Αυτός άλλωστε είναι και ο λόγος που δεν διανεμήθηκε στους ελληνικούς κινηματογράφους. Τόσο απλά. Μην την χάσετε για κανέναν λόγο.  Σήμερα Τετάρτη 02.02.2011 στις 00:00 (αν δεν κάνω λάθος).

Το trailer της ταινίας: 

  

Διαβάζουμε στη "Ζωηφόρο"

Πρόκειται για μία ἐκπληκτική πραγματικά ταινία, ἑνός Ρώσου σκηνοθέτη, τοῦ Πάβελ Λουνγκίν.

Ἡ ὑπόθεσή της παράξενη καί ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσα. Ἕνας ἄνθρωπος, κατά τή διάρκεια τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, κάτω ἀπό ψυχολογική πίεση τῶν Γερμανῶν πού τόν εἶχαν αἰχμαλωτίσει, σκοτώνει τόν καπετάνιο τοῦ πλοίου στό ὁποῖο ὑπηρετοῦσε. Τώρα ζεῖ καί ὑπηρετεῖ σέ ἕνα μοναστήρι, ἀπομονωμένος ἀπό τόν κόσμο. Ἔχει τή φήμη τοῦ πνευματικοῦ ἀνθρώπου, ἀλλά αὐτός πιστεύει ὅτι εἶναι ἕνα τίποτε. Ἡ ταινία περιγράφει στιγμές ἀπό τή ζωή ἐνός σύγχρονου διά Χριστόν σαλοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει προορατικό χάρισμα, καταφέρνει νά προβληματίσει τούς μοναχούς του μοναστηριοῦ στό ὁποῖο ἀνήκει, χωρίς νά ζεῖ ἀνάμεσά τους, παρά μόνο γιά τήν λατρεία τοῦ Θεοῦ, ὄντας ἀπομονωμένος σέ ἕνα μικρό νησί, ὅπου περνᾶ τίς μέρες του μέ προσευχή καί μετάνοια. Ὁ Θεός ὅμως δέν τόν λησμονεῖ καί λίγο πρίν τό τέλος τῆς ζωῆς του θά συναντήσει καί πάλι τόν καπετάνιο του πού νόμιζε ὅτι εἶχε σκοτώσει, θά θεραπεύσει τήν κόρη του ἀπό τά δαιμόνια καί θά ἀναπαυθεῖ ἐν εἰρήνῃ.

Ὁ μοναχός Ἀνατόλι μᾶς παρουσιάζει μία ἄλλη εἰκόνα γιά τόν κόσμο μας. Νόημα δέν ἔχει ἡ ταχύτητα, ἡ πολυτέλεια, ἡ ἀπόλαυση, τό καλό φαγητό, ἀλλά ἡ ἀγάπη στό Θεό. Ἡ προσευχή καί ἡ συναίσθηση τῆς ἁμαρτίας ἀλλάζουν ἐσωτερικά τόν ἄνθρωπο. Τά θαύματα ἔχουν νά κάνουν μέ τήν πίστη στό Θεό καί ὄχι μέ μαγικές δυνάμεις. Ἡ ζήλεια καί ὁ ἀνταγωνισμός δέν νικοῦν τόν ἄνθρωπο πού πιστεύει ἀπό τήν καρδιά του. Ἡ ταπείνωση, ἡ ἀληθινή ἀγάπη, πού μπορεῖ νά εἶναι καί σκληρή, ἡ δύναμη τῆς νοερᾶς προσευχῆς, δηλαδή τοῦ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν», δίνουν ἕνα ἄλλο νόημα στή ζωή μας. Ἐπίσης, ποτέ τά πράγματα δέν εἶναι ὅπως φαίνονται. Αὐτός πού ἀγαπᾶ ἀληθινά, βλέπει τό μέσα τοῦ ἀνθρώπου καί ξέρει νά συγχωρεῖ. Αὐτό ἄλλωστε, κάνει ὁ Θεός, ὁ ὁποῖος ζητεί ἀπό τόν ἄνθρωπο πρῶτα τήν καρδιά του.

Ἡ ταινία γυρίστηκε τό 2006 καί προβλήθηκε στό Φεστιβάλ Κινηματογράφου τῆς Θεσσαλονίκης. Οἱ ἠθοποιοί, μέ κορυφαῖο τόν διάσημο στή Ρωσία. Πέτρ Μαμόνοβ πού ἀποδίδει ἐκπληκτικά τό ρόλο τοῦ μοναχοῦ Ἀνατόλι, μᾶς κάνουν νά ζοῦμε κυριολεκτικά τά γεγονότα, ἐνῶ ἡ σκηνοθεσία τοῦ βραβευμένου στό φεστιβάλ τῶν Καννῶν Πάβελ Λουνγκίν μας ἀφήνει φορτωμένους μέ ὄμορφες εἰκόνες ἀλλά καί ἐρωτηματικά γιά τήν ἴδια μας τή ζωή. Ἰδιαίτερα ἐντυπωσιακές οἱ σκηνές μέ τή νέα κοπέλα πού θέλει νά κάνει ἔκτρωση, τό θαῦμα τοῦ παιδιοῦ πού περπατᾶ, ἐνῶ ἡ μάνα του ἀκόμη καί τότε σκέπτεται τή ζωή της καί τή δουλειά της, τό κάψιμο τῶν πολυτελῶν ρούχων τοῦ ἡγουμένου, ὁ ὁποῖος ἔχει χάσει τό νόημα τῆς πνευματικότητας, καί οἱ δυνατοί διάλογοι μεταξύ τοῦ Ἀνατόλι καί τοῦ Ἰώβ, τοῦ μορφωμένου μοναχοῦ πού δέν μπορεῖ νά καταλάβει ποιό εἶναι τελικά τό ἀληθινό περιεχόμενο τῆς πνευματικῆς ζωῆς.

Ἡ πίστη δίνει δύναμη καί νόημα νά ἀντέξουμε ἀκόμη καί στίς μεγαλύτερες ψυχολογικές δοκιμασίες. Ἀρκεῖ νά θυσιάσουμε κάτι ἀπό τό «Ἐγώ»μας. Νά διαλέξουμε τήν ἐμπιστοσύνη στό Θεό, πού ξέρει καί θεραπεύει κάθε θλίψη μας. Κάποτε, μπορεῖ νά ἀργήσει νά μᾶς δώσει τήν ἀπάντηση. Ὅμως δέν ξεχνᾶ.

Μία ταινία βγαλμένη ἀπό τήν ρωσική παράδοση, πού μπορεῖ νά μήν ἔγινε blockbuster (στήν Ἑλλάδα δέν διανεμήθηκε στίς κινηματογραφικές αἴθουσες λόγω τοῦ «προοδευτισμοῦ» μας, πού δέν μᾶς ἐπιτρέπει νά βλέπουμε τέτοια θεάματα), ἀλλά δείχνει ἕναν ἄλλο τρόπο τέχνης, πού μιλᾶ στήν ψυχή μας.

Μ. Θ. (Βήματα Νο 6)

Κριτική

Τὸ ἐξ Ἀνατολῆς φῶς… «ΤΟ ΝΗΣΙ» μία ταινία -μήνυμα πνευματικότητας ἀπὸ τὴ σημερινὴ Ῥωσία. Τὸν Νοέμβριο τοῦ 2006 κυκλοφόρησε στὴ Ῥωσία μὲ μεγάλη ἐπιτυχία ἡ ταινία τοῦ Ῥώσου σκηνοθἑτη Παύλου Λουνγκίν «ΤΟ ΝΗΣΙ». Δὲν ἔχω τὴν ίκανότητα τοῦ κριτικοῦ κινηματογράφου, γιὰ νὰ παρουσιάσω τὸ ἔργο τοῦ σκηνοθέτη καὶ τὰ βαθειὰ νοήματα, τὰ ἀνθρώπινα, πνευματικὰ καὶ πλήρως θεολογημένα, ποὺ συνθέτουν τὸ μήνυμα τῆς ταινίας πρός τὸ σύγχρονο ἄνθρωπο. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ θὰ μεταφέρω ἐδῶ μερικὰ ἀπὸ τὰ ὅσα ἔχω διαβάσει στὶς ρωσικὲς ἱστοσελίδες, ποὺ πραγματεύονται τὴν ἐπιτυχία αὐτῆς τῆς ταινίας. Ἡ ταινία μᾶς παρουσιάζει ἕνα ἐπεισόδιο τοῦ Β´ Παγκοσμίου Πόλεμου σὲ νησὶ στὴ Λευκὴ Θάλασσα, ὅπου ἀρχίζει ἡ τραγωδία ἑνὸς νεαροῦ ῥώσου ναύτη θερμαστῆ, ποὺ τὸν ἐξαναγκάζουν οἱ Γερμανοὶ νὰ ἐκτελέσει τὸν ἆξιωματικό του γιὰ νὰ τοῦ χαρίσουν τὴ ζωή. Στὴ συνέχεια, ἡ ταινία μᾶς μεταφέρει στὸ ἔτος 1976 σ᾿ ἕνα μοναστήρι τῆς ἴδιας περιοχῆς, ὅπου ὁ νεαρὸς ναύτης ὡς ῥασοφόρος μοναχὸς Ἀνατόλιος τώρα, προσπαθεῖ νὰ ξεπεράσει μὲ τὴν προσευχὴ τῆς καρδιᾶς τὸ βαθὺ τραῦμα τῆς ἐνοχῆς γιὰ τὸ ἁμάρτημα τοῦ φόνου.

Θὰ παρουσιάσω, στὸν περιορισμένο χῶρο τοῦ σημειώματος, ὁρισμένες σκέψεις τῶν συντελεστῶν τῆς μεγάλης αὐτῆς ἐπιτυχίας, ποὺ καὶ οἱ τρεῖς εἶναι βαπτισμένα μέλη τῆς ρωσικῆς Ἐκκλησίας: ῾Ο σεναριογράφος Δ. Σόμπολεβ, στὸ ἐρώτημα σὲ ποιοὺς ἀπευθύνεται ἡ ταινία, σχολιάζει: Κατὰ τὴν ἄποψή μου ἡ τανία ἀπευθύνεται στοὺς ἀνθρώπους γιὰ τοὺς ὁποίους τὸ αἴσθημα ἐνοχῆς ἔχει κάποια σημασία, διότι ἡ ὕπαρξη αὐτοῦ τοῦ αἰσθήματος, ὅπως καὶ τῆς συνειδήσεως, ἐπιτρέπει στὸν κόσμο νὰ βρίσκει καὶ νὰ συγκρατεῖ τὴν ἰσορροπία του. Ὁ σκηνοθέτης Πάβελ Λουγκίν, ποὺ γιὰ πρώτη φορὰ ἀσχολήθηκε μὲ ἐκκλησιαστικὸ θέμα, παρατηρεῖ: Ὁ θεατὴς αὐτῆς τῆς ταινίας εἶναι ὁ βασανιζόμενος ἄνθρωπος ποὺ δὲν ἔχασε τὴν ἐλπίδα νὰ βρεῖ τὸ νόημα τῆς ζωῆς. Μοῦ φαίνεται ὅτι οἱ ἱκανοποιημένοι Χριστιανοὶ δὲν θὰ ἀποδεχθοῦν τὴν ταινία ὅπως καὶ οἱ ἱκανοποιημένοι ἀθεϊσταί. Ἄλλωστε καὶ ὁ Μπερντιάεφ εἶπε ὅτι στὴν ἐποχή μας ὁ βασανιζόμενος ἀθεϊστὴς εἶναι πιὸ κοντὰ στὸν Θεό, παρὰ ὁ ἱκανοποιημένος Χριστιανός. Ὁ Πέτρος Μάμονοβ (π. Ἀνατόλιος) πρώην ροκᾶς καὶ πάνκ, καὶ σήμερα πιστὸς Χριστιανὸς - σχολιάζει: Ὅταν ὁ καλλιτέχνης ἄνθρωπος πιστὸς - ἀρχίζει νὰ τραγουδάει ἢ νὰ ζωγραφίζει πίνακες περὶ Θεοῦ, τοῦτο κατὰ κανόνα κατολήγει σὲ ψεύτισμα. Ἂς δουλέψει ὅπως θέλει, μὲ τὴν διαίσθησή του, καὶ ἡ πίστη του καὶ ὁ Θεὸς μέσα του κατὰ κάποιον τρόπον θὰ παρουσιασθοῦν. Καὶ ὁ Λουγκὶν (ὁ σκηνοθέτης) κατάφερε ἔτσι νὰ ἀποφύγει τὸ κίτς. Κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ 2007, ἔγιναν πολλὲς συναντήσεις καὶ συζητήσεις μὲ συμμετοχὴ τοῦ εὐρύτερου κοινοῦ, πάνω στὸ γεγονὸς καὶ τὸ φαινόμενο τῆς δημιουργίας ἑνὸς βαθειὰ εκκλησιαστικου φὶλμ καὶ τὴν πλατειὰ ἀποδοχὴ τῆς ταινίας «Τὸ Νησί», ἀπὸ ἕνα λαὸ πού, ἄν καὶ ἀπέκτησε τὴν ἐλευθερία του μετὰ ἀπὸ 70 χρόνια πνευματικῆς σκλαβιᾶς, ἀντιμετωπίζει σήμερα τὴν ἐπέλαση τοῦ ντόπιου καὶ τοῦ δυτικόφερτου ἀρνητισμοῦ καὶ ἀθεϊσμοῦ. Ὁ κριτικὸς Σεργέϊ Γκόρτσεβ, χαρακτηρίζοντας «Τὸ Νησί» ὡς τὴν καλύτερη κινηματογραφικὴ ταινία τοῦ 2006, καταλήγει, ὅτι στὸ σύνολό της, ἡ ταινία μᾶς ἔδειξε ὄτι ἡ Ῥωσία δὲν ἔχει μόνο πετρέλαια, ἀέριο, διαφθορὰ καὶ ἀνηθικότητα. Καὶ αὐτὸ δίνει μιὰ ἐλπίδα γιὰ τὴν ἀνέλιξη. Ἡ Λέκτορας Θεολογίας Λαρίσα Στὰχ παρατηρεῖ: Αὐτὴ ἡ τανία ἔγινε ὁ δείκτης τῆς καταστάσεως στὴν ὁποία βρίσκεται ἡ σημερινὴ κοινωνία -ἔγινε κατανοητὸ ὅτι γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ δὲν κατάφεραν νὰ σπάσουν τὴν Ῥωσία. Στὴν δημοσκοπικὴ ἔρευνα ποὺ ἔγινε*, τὰ πιὸ συχνὰ σχόλια, ποὺ ακούστηκαν, ἦταν ἡ ἀναφορὰ στὸν ἠθικὸ προβληματισμὸ ποὺ γεννάει ἡ ταινία καὶ στὸ φιλοσοφικό της βάθος. Καί, ιδιαίτερα τονίστηκε, ὄτι τὴ βασικὴ ἰδέα τοῦ φὶλμ οἱ πολλοὶ τὴν εἶδαν σὰν πρόσκληση σὲ μετάνοια: τὸ φὶλμ σὲ πλησίαζε στὸν Θεό, θέτει τὰ προβλήματα χρέους, συνειδήσεως, τιμῆς δείχνει τὸ θρίαμβο τῆς ἀνθρώπινης συνειδήσεως. Θὰ κλείσω μὲ ἕνα ἅλλο σχόλιο τοῦ σκηνοθέτη Π. Λουγκίν: Σήμερα, θέλω νὰ πιστεύω, ὅτι ἡ Εκκλησία εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πλέον ζωντανοὺς κοινωνικοὺς ὀργανισμοὺς στὴ χώρα καὶ τὴν ταινία αὐτὴ ἁπλῶς προσπαθήσαμε νὰ τὴ διαποτίσουμε μὲ τὴν πνευματικὴ ἐμπειρία, ὅτι ὑπάρχει Θεὸς καὶ ὄτι δὲν εἴμαστε μόνοι σ᾿ αὐτὸν τὸν κόσμο.

* Ἡ ἔρευνα ἔγινε, 3-4 Φερουαρίου 2007 σὲ πανρωσικὴ κλίμακα - σὲ 44 νομοὺς καί 100 πόλεις - ἐπὶ 1500 ἐρωτηθέντων καὶ μὲ στατιστικὸ σφάλμα μέχρι 3.6%· ἕδειξε ὅτι τὴν ταινία παρακολούθησε τὸ 69% τῶν κατοίκων τῆς χώρας καὶ ἀπὸ ὅσους τὴν παρακολούθησαν τὸ 69% τὴν ἔκρινε θετικά. Παρουσιάσθηκε στὰ φεστιβὰλ Βενετίας, Τορόντο, Λονδίνου καί Θεσσαλονίκης. Στὴν Ἑλλάδα ἡ ταινία ἀγνοήθηκε ἀπὸ τοὺς κινηματογράφους προφανῶς ὡς μὴ εμπορεύσιμη καί στὰ τηλεοπτικὰ κανάλια τὰ γνωστὰ κυκλώματα θὰ τὴν θεώρησαν καὶ σκοταδιστική. Κυκλοφορεῖ ὅμως εὑρύτατα ἀπὸ χέρι σὲ χέρι ὡς DVD μὲ ἑλληνικοὺς ὑποτίτλους ποὺ ἀποδίδουν καὶ τὴν κατάλληλη ἐκκλησιαστικὴ γλῶσσα στὶς προσευχητικὲς ἐκφράσεις.