ZEITGEIST: Θεοσοφία

Πριν προχωρήσουμε στις απόψεις που αναπτύσσονται στην ταινία είναι αναγκαίο να σημειώσουμε κάποια ιστορικά στοιχεία για την Θεοσοφία. Ιδρύτρια του κινήματος ήταν η Helena Petrovna Blavatsky, κόρη του Γερμανοεβραίου Peter von Hahn. Η οικογένειά της ανήκε στη γερμανική αριστοκρατία, που απελάθηκε το 1784 από τη Βαυαρία κατά το διωγμό των Illuminaty του Adam Weishaupt, εξ ου και η κλίση τους στον αποκρυφισμό. Γεννήθηκε το 1831 στο Yekaterinoslav της τότε Ρωσικής αυτοκρατορίας (σήμερα βρίσκεται στην Ουκρανία). Ως παιδί ήταν ιδιαίτερα εκκεντρική και είχε κλίση στον αποκρυφισμό και τη μαγεία. Παντρεύτηκε μόλις 17 ετών τον κατά πολύ μεγαλύτερό της Nikifor Vassilievich Blavatsky, για ν' αποκτήσει ελευθερία κινήσεων. Μέσα σε τρεις μήνες τον εγκατέλειψε και πήγε στις Ινδίες. Από το 1848 μέχρι το 1873 που έφθασε στη Νέα Υόρκη ταξίδευε συνέχεια. Ασπάστηκε τον Βουδισμό στη Σρι Λάνκα και έζησε δυο χρόνια στο Θιβέτ.

Σταθμός της περιοδίας της υπήρξε και το Λονδίνο, όπου γνωρίσθηκε με τον επίσης Γερμανοεβραίο Karl Marx (Haim Mardochai Kissel), εξόριστο την εποχή εκείνη στην Αγγλία. Εκεί γνωρίστηκε και με τον Ιταλό επαναστάτη Giuseppe Mazzini (1805-1872) κι έγινε μέλος της Amici d' Italia. Το 1866 η Blavatsky βρέθηκε στην Ιταλία, όπου μαζί με τον Giuseppe Garibaldi (1807-1882) συμμετείχε στις εκεί επαναστατικές επιχειρήσεις. Τόσο ο Mazzini όσο και ο Garibaldi ήταν μέλη των Carbonari, μασονική οργάνωση με πολιτική ατζέντα και επαναστατική δράση στην τότε διαμελισμένη Ιταλία. Η Blavatsky έλαβε μέρος στη μάχη της Mentana (3 Νοεμβρίου 1867) στο πλευρό των δυνάμεων του Garibaldi εναντίον του Παπικού Κράτους. Τραυματίστηκε θανάσιμα κι εγκαταλείφθηκε στο πεδίο της μάχης, αλλά κατάφερε να επιζήσει και να μεταβεί στο Παρίσι. Στην «πόλη του φωτός» γνωρίσθηκε με τον Hippolyte Léon Denizard Rivail (1804-1869, γνωστό στον πνευματιστικό κόσμο ως Allan Kardec) και τον Nicolas Camille Flammarion (1842-1925) πρωτοπόρους του γαλλικού πνευματισμού.

Το 1873 κατέφθασε στη Νέα Υόρκη. Το 1874 γνωρίσθηκε με τον δικηγόρο Henry Steel Olcott. Η γνωριμία τους υπήρξε καθοριστική. Τον επόμενο χρόνο ίδρυσαν την Θεοσοφική Εταιρεία σε συνεργασία με τον William Quan Judge και άλλους. Ένας από τους ισχυρούς προστάτες της ήταν και ο Albert Pike (1809-1891). Αυτός ήταν υψηλόβαθμος ελευθεροτέκτονας (33ου βαθμού) του Αρχαίου Σκωτικού Τάγματος και αρχηγός του στην Βόρεια Αμερική. Υπήρξε από του θεωρητικούς του ελευθεροτεκτονισμού με εκτεταμένη βιβλιογραφία.

Υπηρέτησε στον Ομοσπονδιακό στρατό κατά τη διάρκεια Αμερικάνικου Εμφύλιου Πολέμου. Το 1866 συνελήφθη με την κατηγορία της προδοσίας και κλείσθηκε στη φυλακή, αλλά δεν δικάσθηκε ποτέ, διότι απελευθερώθηκε ύστερα από προσωπική παρέμβαση του 17ου Αμερικανού προέδρου (1865-1869) Andrew Johnson (1808-1875), επίσης ελευθεροτέκτονα. Η παρέμβαση του Andrew Johnson ήταν ζωτικής σημασίας. Μετά τον φρικτό θάνατο του William Morgan, στρατευμένου αντι-μασόνου, το 1826, η δημόσια κατακραυγή είχε αναγκάσει πολλές στοές να κλείσουν στην Αμερική. Ήταν η προσωπική δράση του Albert Pike που αναγέννησε το Μασονισμό, αλλά η δράση του αυτή τον έκανε στόχο της δημόσιας δυσαρέσκειας. Έτσι είναι σίγουρο ότι η βοήθεια του Προέδρου έσωσε όχι μόνο τον κατηγορούμενο, αλλά και το μέλλον της Μασονίας.

Προσωπικός του φίλος υπήρξε ο Giuseppe Mazzini, τον οποίο είδαμε παρά πάνω. Λέγεται ότι η τοποθέτηση του Albert Pike στην αρχηγεία του Τάγματος στην Αμερική ήταν προσωπική επιλογή του Mazzini. Η αλληλογραφία τους ήταν πλούσια και ενδιαφέρουσα. O Καρδινάλιος του Santiago της Χιλής, Caro y Rodrigez στο βιβλίο του The Mystery of Freemasonry Unveiled, βεβαιώνει ότι είδε στη βιβλιοθήκη του Βρετανικού Μουσείου στο Λονδίνο, επιστολή του Albert Pike με παραλήπτη τον Mazzini και ημερομηνία 15 Αυγούστου 1871. Ο συντάκτης της επιστολής ανέπτυσσε στον φίλο του ένα σχέδιο, το οποίο προέβλεπε τη διεξαγωγή τριών Παγκοσμίων Πολέμων. Την επιστολή είδε και αντέγραψε ο William Guy Carr, αξιωματικός του Καναδικού Ναυτικού. Τα σχετικά στο βιβλίο του Satan, Prince of this World. Το Μουσείο αρνείται ότι έχει καταλογογραφημένη τέτοια επιστολή. Η Lady Edith Queenborough, μας εξηγεί την αιτία αυτής της αλληλογραφίας. Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1870 ο μασόνος στρατηγός Raffaele Cadorna (1815-1897) εισήλθε ως κατακτητής στην Αιώνια Πόλη, τη Ρώμη, καταλύοντας το Παπικό Κράτος και ολοκληρώνοντας την ενοποίηση της Ιταλίας. Τα σχέδια του Mazzini είχαν ολοκληρωθεί, και τώρα κατέστρωνε καινούργια, μεγαλεπήβολα, για την κατάκτηση του κόσμου και την επικράτηση της Μασονίας, αυτό που σήμερα λέμε «Παγκοσμιοποίηση». Ο ίδιος έλαβε τον τίτλο του Sovereign Chief of Political Action, ενώ ο Albert Pike τον τίτλο του Sovereign Pontiff of Universal Freemasonry, με δογματικές αρμοδιότητες[i].

O Albert Pike υπήρξε επίσης ο αναμορφωτής του Τάγματος του Παλλαδίου, άλλης μια μυστικής εταιρείας που δρούσε τότε στην Αμερική. Σύμφωνα με την Cyclopaedia of Fraternities, η μυστική αυτή εταιρεία ιδρύθηκε το 1730 στη Γαλλία. Εδράζονταν στο Charleston της Ν. Καρολίνας. Το 1886 αναμορφώθηκε από τον Albert Pike και ενσωματώθηκε στη μασονική οικογένεια με τον τίτλο New and Reformed Palladium. Οι άνδρες του Τάγματος αποτελούσαν την «Αδελφότητα του Οδυσσέα», ενώ γινόταν δεκτές και γυναίκες και αποτελούσαν την «Αδελφότητα της Πηνελόπης»[ii]. Κατά τον δρ Bataille (ψευδώνυμο του Léo Taxil ή αλλιώς Marie Joseph Gabriel Antoine Jogand-Pagès, 1854-1907) η αδελφότητα πήρε το όνομά της από το θρυλικό Παλλάδιο των Ναϊτών, γνωστό και ως αγαλματίδιο του Baphomet, το οποίο μετέφερε το 1801 στο Charleston ο Εβραιομασόνος Isaac Hyman Long[iii]. Η μαρτυρία του αμφισβητείται καθώς ο ίδιος αποκήρυξε αργότερα το βιβλίο του. Πάντως η μασονική του ιδιότητα του έδινε την δυνατότητα να γνωρίζει τα πράγματα εκ των έσω, και ποιες από τις αποκαλύψεις του ήταν αλήθεια το γνωρίζει ο ίδιος, όπως και τους λόγους που τον ανάγκασαν να αρνηθεί τα όσα έγραψε, όταν αποκαλύφθηκε η πραγματική του ταυτότητα. Ο ίδιος ισχυρίσθηκε ότι επρόκειτο για φάρσα. Με αυτή του την ομολογία ζημίωσε την αξιοπιστία του ανεπανόρθωτα.

Φαίνεται, όμως ότι ο Albert Pike είχε πραγματικά στην κατοχή του το αγαλματίδιο του Baphomet. Από την αλληλογραφία του με τον Mazzini μαθαίνουμε για τη σατανιστική τελετή που ο ίδιος συνέθεσε προς τιμήν του, με τίτλο The Supreme Secret Ritual. Η ύπαρξη αυτού του Τάγματος κρατήθηκε μυστική ακόμη και από τους χαμηλόβαθμους μασόνους. Φαίνεται, ότι ήταν ένας εσωτερικός κύκλος με μέλη λίγους υψηλόβαθμος μυημένους. Επίσης την απόφαση για την είσοδο γυναικών στο τάγμα αυτό ο Albert Pike την έλαβε κατόπιν συστάσεων της Blavatsky. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε τους λόγους αυτής της μυστικότητας. Τόσο η τελετή που συνέθεσε ο αρχηγός του τάγματος όσο και οι λοιπές τελετές που γίνονταν στις συγκεντρώσεις τους ήταν σατανολατρικές, και αυτό ήταν ένα μυστικό που δεν μπορούσαν να το μοιράζονται πολλά άτομα.

Σε θεωρητικό επίπεδο ο Παλλαδισμός ήταν Μανιχαϊκός Νέο-γνωστικισμός, ένα δυϊκό σύστημα που πρέσβευε την ύπαρξη δύο ισοδύναμων θεών, του Εωσφόρου, ως θεού του Καλού και του Φωτός και του Αδωνάι, ως θεού του Κακού και του Σκότους. Με το προσωπείο του Μέγα Αρχιτέκτονα του Σύμπαντος, ο Εωσφόρος λατρεύεται στις στοές, αλλά την πραγματική αντιστοιχία δεν την γνώριζαν και δεν την γνωρίζουν παρά οι λίγοι υψηλόβαθμοι. Η λατρεία του Εωσφόρου και η επίκλησή του στις τελετές του Παλλαδίου, λοιπόν, έπρεπε να διαφυλαχθεί με τη γνωστή μυστικότητα των μασόνων ακόμη και από αυτούς τους ίδιους, όσους δεν είχαν την απαραίτητη μύηση.

Υπήρχε, όμως και άλλος λόγος γι' αυτήν την μυστικότητα. Ο εσωτερικός αυτός κύκλος διοικούσε στην πράξη όλες τις στοές. Και αυτό δεν ήταν κάτι που θα μπορούσε να γίνει εύκολα αποδεκτό από το σύνολο των μασόνων, οι οποίοι πίστευαν ότι η διοίκηση ανήκε στο Supreme Council of the Northern Jurisdiction. Τα πράγματα, λοιπόν, δεν είχαν όπως τα πίστευαν οι πολλοί. Ο Albert Pike κατείχε τον τίτλο του Sovereign Pontiff of Lucifer στο τάγμα αυτό και ήταν πρόεδρος του Supreme Dogmatic Directory, αποτελουμένου από 10 ακόμη υψηλόβαθμα στελέχη. Την ίδια εποχή στην Ρώμη ο Mazzini σχημάτισε το Sovereign Executive Directory of High Masonry και σε συνεργασία με τους Marx και Hengels, την Πρώτη Σοσιαλιστική Διεθνή το 1864.

Αυτός εν ολίγοις ήταν ο Albert Pike, ο άνθρωπος που ανέλαβε την «κηδεμονία» της Blavatksy και της θεοσοφικής εταιρείας στην Αμερική, ο άνθρωπος που εισήγαγε την Blavatsky στη μασονία. Στην σελίδα 66 του Freemasonry Universal, vol. V, Part 2, Autumn Equinox 1929 είναι δημοσιευμένο το δίπλωμά της:

"we have declared and proclaimed

and by these presents do declare and proclaim

our illustrious and enlightened Brother, H. P. Blavatsky,

to be an Apprentice, Companion, Perfect Mistress,

Sublime Elect Scotch Lady, Grand Elect Chevaliere

de Rose Croix, Adonaite Mistress, Perfect Venerable

Mistress, and a Crowned Princess of Rite of Adoption."

The diploma is signed

John Yarker 33, Sovereign Grand Master

M. Caspari 33, Grand Chancellor.

A. D. Loewenstark 33, Grand Secretary.

Helena P. Blavatsky & Henry Steel Olcott

Η απονομή αυτού του διπλώματος έγινε το 1877. Την επόμενη χρονιά η Blavatsky και ο Olcott αναχώρησαν για τις Ινδίες. Στο προάστειο Adyar του Madras εγκατέστησαν την έδρα της θεοσοφικής εταιρείας. Το 1889 γνωρίστηκε με την Annie Besant (1847-1933) τη διάδοχό της στην αρχηγία της εταιρείας. H Blavatsky πέθανε το 1891. Την διαδέχθηκε ο Olcott μέχρι τον θάνατό του το 1907, οπότε και ανέλαβε την αρχηγία η Annie Besant. Ακολούθησαν μια σειρά από σχίσματα, λόγω του ότι δεν αποδέχονταν όλοι τη νέα αρχηγό και τις πρακτικές της. Ο William Quan Judge, συνιδρυτής της εταιρείας ανεξαρτητοποίησε ήδη από το 1895 το αμερικάνικο παρακλάδι, και μετά το θάνατό του το 1896 τον διαδέχθηκε η Katherine Tingley. Το 1898 ο Ernest Temple Hargrove ίδρυσε την Theosophical Society of America και ο Robert Crosbie την United Lodge of Theosopists το 1909. Όλοι ισχυρίζονταν ότι ακολουθούσαν τη γραμμή της Blavatsky. Η μεταξύ τους διαμάχη και οι αποκαλύψεις του ενός για τον άλλο είναι άκρως αποκαλυπτικές για τον τσαρλατανισμό και τη σεξουαλική διαστροφή τους.

Σοσιαλίστρια, φεμινίστρια και θεοσοφίστρια η Annie Besant εισήλθε στη Μασονία το 1902 στο Παρίσι από τη φίλη της Francesca Arundale. Αμέσως επέστρεψε στο Λονδίνο, όπου ίδρυσε την πρώτη μικτή στοά την Lodge of International Mixed Masonry, Le Droit Humain. Ανέλαβε την προεδρία του θεοσοφικού τμήματος της Ινδίας βοηθούμενη από τον Charles Webster Leadbeater. Τον κράτησε δίπλα της ακόμη και μετά τις αποκαλύψεις για παιδεραστία εναντίον του. Αυτός της σύστησε τον νεαρό τότε Jiddu Krishnamurti. H Besant τον υιοθέτησε και τον ανέθρεψε ως τον μελλοντικό μεσσία της Θεοσοφίας. Είκοσι χρόνια αργότερα ο Krishnamurti αποκήρυξε το ρόλο του μετραίγια. Υπό την αρχηγεία της Besant η εταιρεία του Adyar έκανε στροφή από τον Βουδισμό προς τον Ινδουισμό. Από την Αμερική την κατηγόρησαν ως νέο-θεοσοφίστρια.

Το 1915 εισήλθε στο κίνημα η Alice La Trobe Bateman, η οποία μετά το δεύτερο γάμο της με τον Foster Bailey, μασόνο 32ου βαθμού, πήρε το όνομα Alice Ann Bailey (1880-1949). Η διαμάχη της με την Besant είχε ως αποτέλεσμα την εκδίωξη αυτής και του συζύγου της από τη θεοσοφική εταιρεία. Μαζί ίδρυσαν το 1920 την εκδοτική εταιρεία Lucis Trust και το 1923 το Arcane School, ένα αιρετικό τμήμα της θεοσοφίας, που εισήγαγε την έννοια της εποχής του Υδροχόου στο θεοσοφισμό.

Η βιβλιογραφία των παραπάνω είναι τεράστια, ειδικά του Albert Pike. Αυτό είναι ένα εύκολα εξηγήσιμο φαινόμενο. Αυτοί οι άνθρωποι πουλούσαν τα παραμύθια τους, δίνοντας διαλέξεις, εκδίδοντας βιβλία. Αυτή ήταν και η πηγή του πλουτισμού τους. Συνεπώς έπρεπε να εφευρίσκουν γαργαλιστικές θεωρίες, να τις πλασάρουν με αληθοφάνεια, καλυμμένες με το μανδύα της προοδευτικής και ανεξάρτητης σκέψης, και να προσηλυτίσουν τον κόσμο, οδηγώντας τους φυσικά στην απώλεια. Αυτό είναι και το έργο των δαιμόνων.

Τα κύρια έργα της H. P. Blavatsky είναι τα εξής:

- Isis Unveiled, (1877) σε δυο τόμους. Είναι η πρώτη παρουσίαση της διδασκαλίας της. Είναι μια προσπάθεια συγκερασμού ψευδο-επιστήμης και θρησκειολογίας. Ανακατεύει αναπόδεικτες επιστημονικές υποθέσεις της εποχής της και συγκριτιστική θρησκειολογία. Δανείζεται από παντού και αποσπασματικά. Παραχωρεί μεγάλη έκταση σε αρχαίες πηγές ανακατεύοντας θέσεις ανόμοιες μεταξύ τους και πολλές φορές αντίθετες. Αυτό το καταφέρνει χάρη στις ερμηνείες που δίνει η ίδια στα εδάφια που χρησιμοποιεί, απομακρύνοντας αυτά τόσο από την θέση την οποία κατείχαν στο αρχικό κείμενο, όσο και από τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκαν. Ανακατεύει λίγες αλήθειες με πολλά ψέματα, επικαλείται γεγονότα που δεν μαρτυρούνται, θεωρεί ότι όσα ερμηνεύει είναι η απόδειξη της ερμηνείας τους. Δείχνει μια έντονη προτίμηση στην ανάμειξη Χριστιανισμού και Βουδισμού. Απορρίπτει φυσικά τον Χριστιανισμό στην ρωμαιοκαθολική έκδοσή του, ενώ τον προτιμά όπως αυτός παρουσιάζεται στα γνωστικά κείμενα. Δεν μπορεί βέβαια, ν' αντιληφθεί τις λεπτές αποχρώσεις των διάφορων γνωστικών σεκτών, ούτε και την ενδιαφέρει να το κάνει. Όσο πιο αλλοιωμένη είναι μια διδασκαλία, τόσο περισσότερο την βολεύει. Εξάλλου η ίδια κατευθύνει τον λόγο εκεί που θέλει. Επειδή, λοιπόν, δίνει δικές της ερμηνείες στα διάφορα θέματα που χρησιμοποιεί, και μάλιστα κατά περίσταση, παρατηρείται, το ίδιο θέμα να το ερμηνεύει διαφορετικά ανά περίπτωση.

- The Secret Doctrine (1888) σε τρεις τόμους. Πρόκειται για μια θεματικά οργανωμένη σύνθεση της θεοσοφικής διδασκαλίας. Εδώ υπάρχουν τα πάντα. Ούφο, Ατλαντίδα, Εξέλιξη, Αιγυπτιολογία, Βουδισμός, Ινδουισμός, Παραψυχολογία, Αποκρυφισμός, Πνευματισμός, όλα στην υπηρεσία της παραμόρφωσης του Χριστιανισμού, αλλά και της επιστήμης.

Η σύγχυση της διάνοιας της Blavatsky είναι αποτυπωμένη στα έργα της. Είναι να θαυμάζει κανείς το βαθμό διαστροφής της αλήθειας και να απορεί για την ικανότητα ενός ανθρώπου στην εσκεμμένη και οργανωμένη παρερμηνεία τόσο πολλών θεμάτων. Και τα δύο δείχνουν υψηλό βαθμό δαιμονισμού. Αυτό το είχε αντιληφθεί και ο επίσης υψηλόβαθμος Albert Pike και μάλιστα αναγνώριζε την κατωτερότητά του απέναντί της. Το έργο της είναι μια μεγάλη δεξαμενή παραδοξολογίας. Από αυτήν δανείζονται στοιχεία όλοι οι διάδοχοί της και παράγουν δικές τους θεωρίες, αλλά στην πράξη αναπαράγουν απόψεις παρόμοιες. Οι ιδέες αυτές δεν είναι πρωτοτυπία δικιά της. Μπορούμε να τις πάμε όσο πίσω θέλουμε. Αυτό που κατάφερε η Blavatsky είναι να τις συγκεντρώσει, να τις συστηματοποιήσει, και να τις διαθέσει εκ νέου.

Παρατηρείται το εξής φαινόμενο. Δεν είναι απαραίτητο για κάθε νέο-εποχίτη διδάσκαλο ν' αντιγράψει το σύνολο του έργου της. Δανείζεται λίγα μόνο στοιχεία, όσα μπορεί ν' αναπτύξει. Σημειωτέον, δεν πρόκειται για τίποτα ευφυΐες. Μπορεί, βέβαια, να κάνει αναφορές σε όλα. Στην συνέχεια εναπόκειται στην ευφράδεια και πειστικότητά του να παρασύρει τους ευκολόπιστους, αλλά και στην εφευρετικότητά του στις μεθόδους προσηλυτισμού. Γι' αυτό μπορούμε να παρατηρήσουμε πρόοδο στο ψέμα που διαδίδεται αλλά καμιά σημαντική απόκλιση από την αρχική διδασκαλία. Αυτό θα ήταν επικίνδυνο για το ίδιο το σχέδιο. Εξάλλου είναι τόσο μεγάλη η γκάμα των θεμάτων ώστε μπορεί κάποιος να πρωτοτυπεί απλώς μεταπηδώντας από θέμα σε θέμα ή με διάφορους συνδυασμούς χωρίς να χρειάζεται να καινοτομεί.

Ακόμη και οι έριδες μεταξύ των, ύστερα από προσεκτική προσέγγιση, κατανοούνται ως διοικητικές έριδες˙ Είτε αφορούν προεδρικές θέσεις, είτε αποσκοπούν στη δημιουργία κάποιας νέας οργάνωσης προς όφελος του ιδρυτή. Μόλις ο διδάσκαλος αποκτήσει σημαντικό αριθμό αφοσιωμένων μαθητών, θέλει ν' αναλάβει τα ηνία της οργάνωσης. Αν αυτό δεν επιτευχθεί φτιάχνει μια δικιά του και νέμεται αποκλειστικά τους καρπούς των προσπαθειών του. Όλοι τους ισχυρίζονται ότι είναι γνήσιοι μαθητές και κατηγορούν τους απέναντι για αίρεση, σε αυτές τις περιπτώσεις.

Όσοι δεν καταφέρνουν να φτάσουν μέχρι εκεί, πουλάνε βιβλία και δίνουν διαλέξεις. Τώρα άρχισαν και τις ταινίες. Εις υγείαν των κορόιδων.

------------------------

[i] Lady Edith Queenborough, Occult Theocracy, ιδιωτική έκδοση Γαλλία 1933, vol. 1 p 209.

[ii] Albert C. Stevens, Cyclopaedia of Fraternities, New York 1899, p. 101

[iii] Dr. Bataille, Le Diable au XIX Siècle, Paris 1895, p.330

*Τα στοιχεία για το κεφάλαιο αυτό, όπου δεν υποδεικνύεται διαφορετικά με υποσημείωση έχουν ληφθεί από:

α) Αρχ. Χαράλαμπου Βασιλόπουλου, Ξεσκέπασμα της Θεοσοφίας, Ορθόδοξος Τύπος, Αθήνα 1973 (2η έκδ.)

β) Δρος Δημητρίου Μαγκριώτη, Θεοσοφία: Αλήθεια και Πλάναι, Αθήνα 1967

γ) Αρχ. Επιφάνιου Θεοδωρόπουλου, Η Μασωνία υπό το Φως της Αλήθειας, Αθήνα 1973 (4η έκδ.)

δ) Lady Queenborough (Edith Starr Miller), Occult Theocracy, ιδιωτική έκδοση, Γαλλία 1933, 2 vol.