Άγιος Ισαάκ ο Σύρος: "Περί τάξεως και καταστάσεως των αρχαρίων και των καθηκόντων τους" (Λόγος Ζ΄)

1. Αυτή είναι η σώφρων και προσφιλής στον Θεό τάξις, το να μη περιφέρης τα μάτια σου εδώ και εκεί, αλλά πάντοτε να επεκτείνεσαι προς τα εμπρός. Να μη φλυαρής, αλλά μόνο τα αναγκαία να λαλής και να αρκήσαι σε πενιχρά ενδύματα για την ανάγκη του σώματος. Παρομοίως να χρησιμοποιής τα φαγητά για την διατροφή του σώματος και όχι για την γαστριμαργία. Να μεταλαμβάνης λίγο από όλα και όχι άλλα να τα περιφρονής και άλλα να τα διαλέγης, και απ' αυτά να θέλης να γεμίσης την κοιλιά σου.

Μεγαλύτερη από κάθε αρετή είναι η διάκρισις. Οίνο να μη πίνης χωρίς σύντροφο ή εκτός ασθενείας και αδυναμίας. Μη διακόψης τον λόγο του ομιλούντος και μη αντιμιλήσης ως απαίδευτος, αλλά να είσαι ψύχραιμος ως σοφός. Και όπου ευρεθής, να θεωρής τον εαυτό σου μικρότερον και υπηρέτη των αδελφών σου.

2. Να μη γυμνώσης μέλος του σώματός σου εμπρός σε άνθρωπο ούτε να προσεγγίσης το σώμα κάποιου χωρίς αναγκαία αιτία. Ούτε να αφήσης κάποιον να προσεγγίση το σώμα σου, χωρίς εύλογη αιτία, όπως είπα. Απόφευγε την παρρησία σαν το θάνατο. Απόκτησε σώφρονα τάξι στον ύμνο σου, για να μη απομακρυνθή από σε η δύναμις που σε περιφρουρεί· και όπου κοιμηθής, ει δυνατόν, να μη σε ιδή κανείς. Να μη ρίψης εμπρός σε κάποιον πτύελο· κι' αν σε πιάση βήχας, ενώ κάθεσαι σε τράπεζα, στρέψε το πρόσωπό σου προς τα πίσω, και τότε βήξε. Τρώγε και πίνε με σωφροσύνη, όπως πρέπει σε τέκνα του Θεού.

3. Να μη απλώσης το χέρι σου με αναίδεια εμπρός από τους συντρόφους σου για να πάρης κάτι. Αν καθήση μαζί σου στο τραπέζι ξένος, πρότρεψέ τον μια φορά και δύο να φάγη, και παράθεσε στην τράπεζα το φαγητό με τάξι και όχι με αταξία. Κάθησε με κοσμιότητα και συστολή, χωρίς να γυμνώσης κανένα μέλος σου. Όταν χασμουριέσαι, σκέπαζε το στόμα σου, για να μη το παρατήρηση κανείς· διότι, αν κρατήσης την αναπνοή σου, θα περάση. Αν εισέλθης στο κελλί του επιστάτη σου ή του φίλου ή του μαθητού, φύλαγε τους οφθαλμούς σου, να μη ιδούν τίποτε από όσα είναι εκεί· εάν δε σε πιέση σ' αυτό ο λογισμός σου, πρόσεχε να μη υπακούσης και το πράξης· διότι αυτός που φέρεται αναιδώς σ' αυτά τα πράγματα, είναι ξένος προς το μοναχικό σχήμα και προς τον Χριστό, που μας εχάρισε τούτο το σχήμα. Να μη προσέχης στα μέρη που είναι κρυμμένα τα σκεύη του κελλιού του φίλου σου. Άνοιξε και κλείσε την θύρα σου με ησυχία, όπως και την θύρα του φίλου σου. Να μη εισέλθης ξαφνικά προς κάποιον, αλλά, αφού πρώτα κτυπήσης απ' έξω και προσκληθής, τότε να εισέλθης με ευλάβεια.

4. Να μη βιάζεσαι στο βάδισμά σου, εκτός όταν υπάρχη απόλυτη ανάγκη. Να υπακούης σε όλους για κάθε αγαθό έργο, εκτός από τους φιλοκτήμονες ή φιλάργυρους ή κοσμικούς που δεν πρέπει ν' ακολουθήσης, για να μη συνεργήσουν σε διαβολικό έργο. Να συνομιλής με όλους ήπια και να παρατηρής όλους με σωφροσύνη, και να μη γεμίσης τα μάτια σου με την θέα κανενός. Όταν βαδίζης στον δρόμο, να μη προσπεράσης τους μεγαλυτέρους σου, και αν προσπερασθή ο σύντροφός σου, αφού προχωρήσης λίγο, περίμενέ τον. Όποιος δεν πράττει έτσι είναι άφρων και ομοιάζει με χοίρο που δεν έχει νόμο. Αν ο σύντροφός σου ομιλήση με κάποιους που συνάντησε, περίμενέ τον και μη τον βιάσης. Ο υγιής να προλαβαίνη και να λέη στον ασθενή, ας κάμωμε την αναγκαία στάσι.

5. Να μη ελέγξης κανένα για κάποιο παράπτωμα, αλλά να θεωρής τον εαυτό σου υπεύθυνον καθ' όλα και αίτιον του πταίσματος. Να μη αρνήσαι να κάμης οποιοδήποτε ευτελές έργο με ταπείνωσι και να μη το παραλείπης. Αν υποχρεωθής να γελάσης, μη το αρνηθής· να μη φανούν όμως τα δόντια σου. Αν πάλι αναγκασθής να ομιλήσης με γυναίκες, στρέψε το πρόσωπό σου από την όψι τους, και τότε να συνομιλήσης με αυτές. Ν' απέχεις από τις κανονικές*, όπως θ' απείχες από φωτιά και από παγίδα διαβόλου, και από την συνάντησί τους και από την συνομιλία και από τη θέα· για να μη ψυχρανθή η καρδιά σου από την αγάπη του Θεού και μιάνης την καρδιά σου στον βόρβορο των παθών· ακόμη και αν είναι αδελφές σου κατά την σάρκα, να φυλάγεσαι σαν από ξένες. Να προφυλάγεσαι από την συναναστροφή με τους δικούς σου, για να μη ψυχρανθή η καρδιά σου απέναντι στην αγάπη του Θεού. Απόφευγε τα ξεθαρρεύματα και τις συναντήσεις με νεαρούς, σαν φιλία με τον διάβολο. Να έχης ένα μόνο σύντροφο και συμμύστη, τον φοβούμενο τον Θεό και προσέχοντα πάντοτε τον εαυτό του, πτωχόν βέβαια στο κατάλυμά του, αλλά πλούσιον στα μυστήρια του Θεού.

6. Κρύβε τα μυστικά σου από όλους, καθώς και τις πράξεις σου και τους αγώνες σου. Να μη καθίσης εμπρός σε κανένα χωρίς το επιρριπτάριό σου, εκτός αν είναι ανάγκη· να εξέρχεσαι για την απαραίτητη ανάγκη με σωφροσύνη, από ευλάβεια προς τον φύλακα Άγγελό σου. Να ζης με φόβο Θεού και να επιβάλλεσαι στον εαυτό σου μέχρι θανάτου, ακόμη κι' αν δεν το θέλη η καρδιά σου.

7. Καλύτερο είναι να φάγης δηλητήριο θανάσιμο, παρά να τρώγης μαζί με γυναίκα, ακόμη και αν είναι μητέρα ή αδελφή σου. Καλύτερα είναι να συγκατοικήσης με δράκοντα, παρά να κοιμάσαι μαζί με νέον και να σκεπάζεσαι με τα ίδια σκεπάσματα, ακόμη και αν είναι αδελφός σου κατά την σάρκα. Αν στο δρόμο σου ειπή κάποιος μεγαλύτερός σου, "έλα να ψάλωμε μαζί", να μη τον παρακούσης, αν όμως δεν σου ειπή, με τη γλώσσα σιώπα, αλλά με την καρδιά σου δοξολόγησε τον Θεό. Να μη αντισταθής σε κανένα για τίποτε ούτε να πολεμήσης ούτε να ψευσθής ούτε να ορκισθής στο όνομα Κυρίου του Θεού σου. Δέξου να καταφρονηθής, αλλά να μη καταφρόνησης· να αδικηθής, αλλά να μη αδικήσης. Προτιμότερο είναι να διαφθαρούν τα σωματικά μαζί με το σώμα, παρά να ζημιωθής σε κάτι ψυχικό. Να μη έλθης σε δικαστήριο με κανένα, αλλά αν κατακριθής, υπόμεινε, έστω κι αν δεν είσαι ένοχος. Να μη αγαπήσης με την ψυχή σου τίποτε κοσμικό, αλλά να υποτάσσεσαι στους ηγεμόνες και άρχοντες, και ν' αποφεύγης την συναναστροφή με αυτούς· διότι αυτό είναι παγίδα, που συλλαμβάνει τους αμελέστερους και τους οδηγεί προς την απώλεια.

8. Ω! λαίμαργε, που ζητείς να ικανοποιήσης την κοιλιά σου, προτιμότερο είναι να βάλης ένα άνθρακα φωτιάς στην κοιλιά σου, παρά τα τηγανητά των ηγεμόνων και αρχόντων. Να σκορπίζης προς όλους το έλεος και να είσαι συνεσταλμένος εμπρός σε όλους. Φύλαξε τον εαυτό σου από την πολυλογία· διότι αυτή σβήνει από την καρδιά τις νοερές κινήσεις που φυτεύονται από τον Θεό. Απόφευγε το να δογματίζης σαν να πρόκειται για άγριον λέοντα, και να μη συνέλθης για τέτοιον σκοπό ούτε με τους πιστούς της Εκκλησίας ούτε με τους ξένους προς αυτήν. Να μη περάσης στις πλατείες των ωργισμένων και μαχητικών ανθρώπων, για να μη γεμίση η καρδιά σου θυμό και κυρίευση την ψυχή σου το σκότος της πλάνης. Να μη συγκατοικήσης με υπερήφανο, για να μη αφαιρεθή από την ψυχή σου η ενέργεια του Πνεύματος και γίνη κατοικία κάθε πονηρού πάθους.

9. Αν λάβης αυτές τις προφυλάξεις, άνθρωπε, και απασχοληθής διαρκώς με τη μελέτη του Θεού, αληθινά η ψυχή σου θα ιδή μέσα της το φως του Χριστού και δεν θα σκοτισθή στον αιώνα.
Σ' αυτόν ανήκει η δόξα και το κράτος στους αιώνες. Γένοιτο.


* Κανονικές είναι οι γυναίκες που ακολουθούν τον μοναχικό κανόνα, δηλαδή οι καλόγρηες. Η συναναστροφή μοναχών με καλόγρηες είναι επικίνδυνη και για τα δύο μέρη. Προφανώς ο Ισαάκ είχε υπ' όψι το δοκίμιο του ιερού Χρυσοστόμου "Περί αποφυγής συμβιώσεως καλογραιών με άνδρες".


Μετάφραση: Παναγιώτης Χρήστου
--------------------------------------------------------
πηγή: Ισαάκ του Σύρου, "Λόγοι Ασκητικοί (Α΄-ΚΣΤ΄), Πατερικαί Εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 2009.