Νικοδήμου Αγιορείτου, Αγίου: Αόρατος Πόλεμος - Κεφάλαιο Η΄ (Γιατί δεν διακρίνουμε σωστά τα πράγματα και με ποιον τρόπο μπορούμε να τα γνωρίζουμε)

Η αιτία που δεν διακρίνουμε ορθά όλα αυτά τα πράγματα που είπαμε και άλλα πολλά, είναι γιατί δεν τα σκεφτόμαστε στο βάθος τους ποιά είναι, αλλά πιάνουμε την αγάπη ή το μίσος σε αυτά, αμέσως από μόνη την εξωτερική τους μελέτη και εμφάνισι. Έτσι όταν, η αγάπη τους ή το μίσος προλαβάνουν και σκοτίζουν το νού μας και γι αυτό δεν μπορεί να τα διακρίνη σωστά, όπως είναι στην αλήθεια. Λοιπόν, εσύ αδελφέ μου, εάν θέλης να μην βρή τόπον η πλάνη αυτή στο νού σου, πρόσεχε καλά· και όταν, ή βλέπης με τα μάτια ή μελετάς με το νού κανένα πράγμα, κράτα όσο μπορείς την θέλησί σου και μη την αφήσης να το αγαπήση ή να το μισήση, αλλά παρατήρησέ το με το νού μοναχά.

Πρίν απ όλα, όμως, σκέψου φρόνιμα, ότι αν αυτό είναι οδυνηρό και αντίθετο στην φυσική σου κλίσι, παρακινείσαι από το μίσος να το αποστρέφεσαι. Αν όμως σου προξενή ευχαρίστησι, παρακινείσαι από την αγάπη να το θέλης. Γιατί, τότε που ο νους σου δεν είναι ζαλισμένος από το πάθος, είναι ελεύθερος και καθαρός και μπορεί να γνωρίση την αλήθεια και να διαπεράση μέσα στο βάθος του πράγματος, που το κακό είναι κρυμμένο κάτω από την ψεύτικη ευχαρίστησι ή που το καλό είναι σκεπασμένο κάτω από την επιφάνεια του κακού.

Αν όμως η θέλησις πρόλαβε να το αγαπήση ή να το μισήση, δεν μπορεί πλέον ο νους να το γνωρίση καλά, καθώς πρέπει· διότι εκείνη η διάθεσις, ή καλύτερα να πω, εκείνο το πάθος που μπήκε στο μέσο, σαν τείχος, ζαλίζει το νού τόσο, που νομίζει το πράγμα άλλο από εκείνο που είναι στην αλήθεια και το περνά ως τέτοιο στην επιθυμία, η οποία όσο πηγαίνει μπροστά και περισσότερο αγαπά ή μισεί το πράγμα εκείνο, τόσο και ο νους σκοτίζεται περισσότερο και έτσι σκοτισμένος, κάνει πάλι να φαίνεται στην επιθυμία το πράγμα εκείνο περισσότερο όσο ποτέ αγαπητό ή μισητό. Έτσι όταν δεν τηρήται ο παραπάνω κανόνας που είπα, (ο οποίος είναι πολύ αναγκαίος σε όλη αυτή την εκγύμνασι), δηλαδή, το να κρατάς την επιθυμία σου από την αγάπη ή το μίσος του πράγματος, αυτές οι δυό δυνάμεις της ψυχής, ο νους δηλαδή και η θέλησις, προχωρούν πάντα κακώς, σαν σε κύκλο, από το σκοτάδι σε βαθύτερο σκοτάδι και από το σφάλμα σε μεγαλύτερο σφάλμα.

Λοιπόν, φυλάξου, αγαπητέ, με κάθε είδους προσοχή, από την εμπαθή αγάπη ή το μίσος του κάθε πράγματος, το οποίο δεν έφθασες να ερευνήσης καλά πρότερα με το φως του νού και του ορθού λόγου, με το φως των θείων Γραφών, με το φως της χάριτος και της προσευχής και με την κρίση του πνευματικού σου πατρός για να μην κάνης λάθος και να υπολογίζης το αληθινά καλό για κακό και το αληθινά κακό για καλό. Καθώς αυτό συμβαίνει να γίνεται, ως επί το πλείστον, σε κάποια έργα, τα οποία φαίνονται μεν καθ εαυτά Πως είναι καλά και άγια, για μερικές όμως περιστάσεις· δηλαδή γίνονται ή παράκαιρα ή σε σχετικό τόπο ή με ανάλογο μέτρο, προξενούν όμως μεγάλη βλάβη σε εκείνους που τα επιχειρούν, καθώς γνωρίζουμε πολλούς που κινδύνευσαν σε παρόμοια επαινετά και αγιώτατα έργα.