Σελίδες

Δευτέρα 26 Απριλίου 2010

Αντώνιος (Άγιος): Βιογραφία κ΄ Εισαγωγικά Σχόλια (Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, α΄ τόμος)

ΣΥΝΤΟΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ


Ὁ μέγας πατέρας μας Ἀντώνιος, ὁ κορυφαίος τοῦ χοροῦ τῶν ἀσκητῶν, εἴχε ἀκμάσει ὅταν βασίλευε ὁ Μέγας Κωνσταντίνος, γύρω στό ἔτος 330 μ.Χ. Ἦταν σύγχρονος τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου, ὁ ὁποῖος καί ἔγραψε λεπτομερῶς τό βίο του. 
Ἔφτασε στόν ύψιστο βαθμό της αρετής και απάθειας, και ενώ ήταν αγράμματος και απλός άνθρωπος, είχε ουράνιο δάσκαλο τη σοφία του Αγίου Πνεύματος, η οποία φωτίζει τους αλιείς και τους απλούς ανθρώπους. 

Με το φωτισμό της δίδαξε πολλές και διάφορες ιερές και πνευματικές συμβουλές πάνω σε διάφορα θέματα και έδωσε σοφότατες απαντήσεις γεμάτες ψυχική ωφέλεια σε όσους τον ερωτούσαν, όπως σε πολλά μέρη του Γεροντικού βλέπουμε. 

Εκτός από αυτές, ο αοίδιμος μας άφησε και τα 170 κεφάλαια που περιέχονται σ' αυτό το βιβλίο. Ότι αυτά είναι γνήσιο γέννημα της θεοειδούς διάνοιάς του, επικυρώνει και ο άγιος οσιομάρτυρας Πέτρος ο Δαμασκηνός. Αλλά και αυτός ο τρόπος της συνθέσεως και της εκφράσεως διώχνει κάθε αμφιβολία και σχεδόν φωνάζει σ' εκείνους που με προσοχή τα μελετούν, ότι ανήκουν στην ιερή εκείνη αρχαιότητα. 
Δεν είναι θαυμαστό λοιπόν αν η ομιλία κλίνει προς το απλούστερο και αρχαιότροπο και παραμελημένο της φράσεως. αλλά το θαυμαστό είναι το ότι με τόση απλότητα, τόση σωτηρία και ωφέλεια επέρχεται σ' εκείνους που τα μελετούν, το πόσο πειστικά είναι, πόση γλυκύτητα στάζουν. 

Και γενικά πόσο πέφτει σαν βροχή από αυτά, το ενάρετο ήθος και η ακρίβεια της ευαγγελικής ζωής. Θα γνωρίσουν δε πάντως την πνευματική ηδονή, όσοι γευτούν τα κεφάλαια αυτά με το νοητό φάρυγγα της διάνοιάς τους.



ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ (πατρός Θεόκλητου Διονυσιάτη)

Τά κείμενα πού ἀποδίδονται στόν Μέγα Ἀντώνιο, ἀσφαλῶς ἀνήκουν σέ ἄλλο Πατέρα. Οἱ ἀνθολόγοι τῶν φιλοκαλικῶν κειμένων, ἅγιοι Μακάριος Νοταρᾶς καί Νικόδημος Ἁγιορείτης, δέν θά εἶχαν ἀντίρρηση νά δεχτοῦν τήν ἄποψή μας, ἀφοῦ ἄλλωστε ἀμφιβολία τῆς πατρότητας τῶν διατυπώνουν οἱ ἴδιοι, μέ τήν ἐπίκληση τῆς ἀσθενοῦς μαρτυρίας τοῦ ἁγίου Πέτρου τοῦ Δαμασκηνοῦ.

Πρόκειται γιά κείμενα πού ἀνήκουν στήν ὀρθόδοξη πνευματική παράδοση, μέ ἔξαρση τοῦ ἠθικοῦ καί λογικοῦ παράγοντα, γεγονός πού ὁδηγεῖ στή σκέψη ὅτι ἀνήκουν σέ κάποιον χριστιανό, πού θήτευσε στήν κλασσική γραμματεία καί συγκεκριμένα στή στωική φιλοσοφία.
Ὁ πατέρας τῶν παραινέσεων «περί ἤθους ἀνθρώπων καί χρηστῆς πολιτείας», κοσμημένος προφανῶς μέ κλασσική παιδεία, κατόρθωσε νά τήν ἀναχωνεύσει στίς ἐν Χριστῷ πνευματικές ἐμπειρίες του, χωρίς νά ἀρνηθεῖ τελικά τόν ἑαυτό του, σάν μαθητὴ τῆς Στοᾶς, τῆς ὁποίας τά ἴχνη ἔχουν ἐντονότατα ἀποτυπωθεῖ στά κεφάλαια.

Ἀπό τό περιεχόμενο τῶν κειμένων δέν προκύπτει ἄν ὁ συγγραφέας ἦταν μοναχός ἤ λαϊκός ἤ καί κληρικός. Πιθανότερον εἶναι ὅτι ἔζησε στόν κόσμο καί ἀπευθύνεται στόν κόσμο, γι' αὐτό καί οἱ ἀσκητικές καί μοναχικές πράξεις καί ἀγωγές δέν φαίνονται στά κείμενα, ἐνῶ συνεχῶς συνιστᾶται ἡ ἐπιμέλεια τοῦ βίου καί ἡ ἔλλογη ζωή.

Ὁ λόγος, ἡ λογική, τό κατά λόγον, ἀποτελοῦν τόν ρυθμιστικό κανόνα τῆς ἔνθεης ζωῆς καί θυμίζουν συνεχῶς τά συνθήματα τῆς Στοᾶς «κατά λόγον ζῆν» καί «κατά φύσιν ζῆν». Ὁ λόγος εἶναι τό μοναδικό ὄργανο, ἀλλά καί τό ἀλάθητο κριτήριο τῆς κατά Χριστόν ζωῆς, μέ συνέπεια νά ἀποτελεῖ καί τεκμήριο εὐαρεστήσεως τοῦ Θεοῦ.

Φυσικά ἐδῶ δέν πρόκειται γιά ἕνα κακῶς ἐννοούμενο ρασιοναλισμό, ἕνα ὑλιστικό ὀρθολογισμό ἤ γιά μία φιλοσοφική ἀρχή περί τοῦ ἀγαθοῦ. Τό γεγονός ὅτι ὁ ἄγνωστος συγγραφέας εἶναι χριστιανός καί μάλιστα Ὀρθόδοξος, μέ ὑψηλή πνευματική αἴσθηση καί ψηλαφητή πίστη, ἐντάσσει τίς «παραινέσεις» στό χῶρο τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία θέλει τά τέκνα της λογοποιημένα, ζῶντα καί ἐνεργοῦντα «κατά λόγον», ἀλλά λόγο χριστιανικό, λόγο πνευματικό.

Ἡ διάκριση τοῦ χριστιανικοῦ λόγου ἀπό τόν φιλοσοφικό, αὐτό κυρίως διασώζει, τήν χριστιανικότητα τῶν παραινέσεων, ἀφοῦ ὅλοι οἱ χρησιμοποιούμενοι ὅροι, ἡ ἠθική καί ἡ ἀρετολογία τους, εἶναι ἀποκλειστικῶς χριστιανικά ἄνθη. Κάθε κεφάλαιο ἀποτελεῖ καί μιὰ ψηφίδα ἠθικῆς τάξεως, πού ἀντιπροσωπεύει τό δέον τῆς ἔλλογης ζωῆς. Ὅλα μαζί τά 170 κεφάλαια, συναρμολογοῦν τήν εἰκόνα τοῦ ἀληθινοῦ χριστιανοῦ στή σκέψη, στήν πράξη, στό δόγμα. Γι' αὐτό βλέπουμε τά πάντα ν' ἀνακρίνονται μέ τόν λόγο, ἀλλά μέσα στό χῶρο τῆς πίστεως. Καί παρ' ὅτι ἀπουσιάζουν ἀσκητικά στοιχεῖα, ὅμως διαφαίνονται καί προϋποτίθενται, ἀφοῦ οἱ παραινέσεις δέν ἔχουν στατικό, ἀλλά δυναμικό χαρακτήρα καί ὁδηγοῦν στήν ἕνωση μέ τόν Θεό καί τή θέωση.

Τό ἴδιο μπορεῖ νά λεχθεῖ καί γιά τή λειτουργική ζωή καί τήν εὐχαριστιακή πράξη. Δέν γίνεται μέν λόγος, ἀλλά ἐξυπακούονται, ἔστω καί ἀσθενῶς, ἀφοῦ ὁ ἄγνωστος συγγραφέας εἶναι χριστιανός, πού δέν ἔχει ἀπαλλαγεῖ ἀπό τίς ἐπιδράσεις τῆς στωικῆς φιλοσοφίας, χωρίς φυσικά τίς δογματικές πλάνες τῆς εἱμαρμένης καί τοῦ πανθεϊσμοῦ. Ἀντιθέτως μάλιστα, ἡ μέν ἠθική του εἶναι χριστιανική, ἡ δέ δογματική διδασκαλία του εἶναι ὀρθόδοξη, ὅσο καί ἄν παρασυρόμενος ἀπό τίς παλιές δοξασίες του, χρησιμοποιεῖ καί ὅρους φιλοσοφικούς καί ἀντί ἀναφορᾶς στόν Σαρκωμένο Λόγο ἐπικαλεῖται συνεχῶς τόν Θεό.

Τέλος θά μποροῦσε νά λεχθεῖ ὅτι οἱ «παραινέσεις» εἶναι ἐξαιρετικά ὠφέλιμες, θέτουν τόν χριστιανό σέ μία διηνεκῆ δοκιμασία, ἐλέγχουν μέ τήν ἀνατομική μάχαιρα τοῦ λόγου τῆς ζωῆς μας καί μᾶς ὁδηγοῦν - πάλι διά τοῦ λόγου – σέ ἐπίπεδα ὑψηλῆς πνευματικῆς ζωῆς.

----------------------------------------------
(πηγή: Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μεταφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, 1986, α΄τόμος, σελ. 25-27).

1 σχόλιο:

  1. Γεια σας
    Στην αρχή αναφέρετε το παρακάτω
    ‘’Ότι αυτά είναι γνήσιο γέννημα της θεοειδούς διάνοιάς του, επικυρώνει και ο άγιος οσιομάρτυρας Πέτρος ο Δαμασκηνός. Αλλά και αυτός ο τρόπος της συνθέσεως και της εκφράσεως διώχνει κάθε αμφιβολία και σχεδόν φωνάζει σ' εκείνους που με προσοχή τα μελετούν, ότι ανήκουν στην ιερή εκείνη αρχαιότητα.’’
    Μετά πιο κάτω στα ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ (πατρός Θεόκλητου Διονυσιάτη)
    Αναφέρετε το παρακάτω
    Τα κείμενα που αποδίδονται στον Μέγα Αντώνιο, ασφαλώς ανήκουν σε άλλο Πατέρα. Οι ανθολόγοι των φιλοκαλικών κειμένων, άγιοι Μακάριος Νοταράς και Νικόδημος Αγιορείτης, δεν θα είχαν αντίρρηση να δεχτούν την άποψή μας, αφού άλλωστε αμφιβολία της πατρότητάς των διατυπώνουν οι ίδιοι, με την επίκληση της ασθενούς μαρτυρίας του αγίου Πέτρου του Δαμασκηνού.

    Ποιο από τα δύο ισχύει ?
    Σας ευχαριστώ και σας συγχαίρω για το τόσο ψυχωφελές έργο σας .

    Μιχάλης

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.