Εἰς τήν ἀρχήν τῆς δημιουργίας· "Ἑἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν".
1. Εἶμαι γεμᾶτος ἀπό χαράν σήμερα, καθώς βλέπω τά ἀγαπητά σας πρόσωπα. Καί πράγματι οὔτε οἱ στοργικοί πατέρες τόσον πολύ χαίρουν καί εὐφραίνονται, ὅταν τά παιδιά περικυκλώνουν αὐτούς ἀπό παντοῦ καί μέ τήν κοσμιότητα καί τάς ἄλλας περιποιήσεις των προκαλοῦν πολλήν εὐχαρίστησιν, ὅπως ἐγώ τώρα χαίρω καί εὐφραίνομαι, καθώς βλέπω τήν πνευματικήν σας αὐτήν συγκέντρωσιν νά πραγματοποιῆται ἐδῶ μέ τόσον μεγάλη κοσμιότητα καί νά ἔχῃ σφοδράν ἐπιθυμίαν διά τήν ἀκρόασιν τῶν θείων λόγων, καί νά περιφρονῆται τήν τροφήν τοῦ σώματος καί νά σπεύδετε πρός τό πνευματικόν συμπόσιον, καί νά ἀποδεικνύεται μέ τά ἔργα αὐτά τόν λόγον τοῦ Κυρίου, ὁ ὁποῖος λέγει· «Δέν θά ζήσῃ ὁ ἄνθρωπος μόνον μέ τόν ἄρτον, ἄλλά μέ κάθε λόγον, πού ἐξέρχεται ἀπό τό στόμα τοῦ Θεοῦ»(Ματθ. 4,4).
Ἐμπρός λοιπόν ἄς μιμηθοῦμεν καί ἡμεῖς τούς γεωργούς· καί ὅπως ἀκριβώς ἐκεῖνοι, ὅταν ἱδοῦν τό χωράφι νά εἶναι τελείως καθαρόν καί ἀπηλλαγμένον ἀπό τά βλαβερά ἀγριόχορτα, ρίπτουν μέ πολλήν ἀφθονίαν τούς σπόρους, κατά τόν αὐτόν λοιπόν τρόπον καί ἡμεῖς, ἐπειδή μέ τήν χάριν τοῦ Θεοῦ τώρα τό πνευματικόν αὐτό χωράφι εἶναι καθαρόν ἀπό τά ἐνοχλητικά πάθη καί ἔχει ἀπομακρυνθῆ ἡ πολυτέλεια, καί πουθενά δέν ὑπάρχει ζάλη οὔτε τρικυμία εἰς τάς σκέψεις μας, ἀλλά γαλήνη καί πολλή ἡσυχία, ἐνῶ ἡ διάνοιά μας ἔχει ἀποκτήσει πτερά καί ἔχει στραφῆ πρός αὐτόν, ὡς θά ἐλέγαμεν, τόν οὐρανόν καί σκέπτεται τά πνευματικά ἀντί τά σαρκικά· ἄς εἰποῦμεν ὀλίγα λόγια πρός τήν ἀγάπην σας καί ἄς τολμήσωμεν σήμερα νά ἐκθέσωμεν βαθύτερα νοήματα, παραθέτοντες εἰς σᾶς τά διδάγματα ἀπό τάς θείας Γραφάς.
Διότι ἐάν δέν θά κάμωμεν αὐτό σήμερα, ὁπότε ὑπάρχει νηστεία καί περιφρόνησις τῆς κοιλίας καί τόν μεγάλη γαλήνη τῶν ὀρθῶν σκέψεών μας, πότε θά ἠμπορέσωμεν νά παρουσιάσωμεν αὐτά εἰς τήν ἀγάπην σας; Ὅταν ὑπάρχει πολυτέλεια καί λαιμαργία καί μεγάλη ἀδιαφορία τί θά γίνῃ; Ἀλλά τότε οὔτε καί ἠμεῖς θά κάμωμεν αὐτό ὅπως πρέπει, οὔτε σεῖς θά ἠμπορέσετε βυθισμένοι εἰς κάποιο σκοτάδι τῆς ζάλης τῶν σκέψεων, νά δεχθῆτε κάτι ἀπό τά λεγόμενα.
Τώρα ὅμως, περισσότερον ἀπό κάθε ἄλλην φοράν, εἶναι εὐκαιρία διά τά διδάγματα αὐτά, ὁπότε δέν ἐξεγείρεται πλέον ἡ δούλη ἐναντίον τῆς κυρίας, ἀλλά ἀφοῦ κατέστη εὐπειθής, ἐπιδεικνύειν μεγάλην ὑπακοήν καί πειθαρχίαν, ἐπειδή ἔσβησεν ἐντελῶς τάς σαρκικάς ἐπιθυμίας της καί παραμένει εἰς τήν ἰδικήν της κατάστασιν. Διότι ἡ νηστεία εἶναι ἡ γαλήνη τῶν ἰδικῶν μας ψυχῶν, ἡ εὐπρέπεια τῶν γερόντων, ἡ παιδαγωγός τῶν νέων, ἡ διδάσκαλος τῶν συνετῶν, ἐκείνη πού στολίζει ὡσάν κάποιο διάδημα κάθε ἡλικίαν καί γένος.
Πουθενά σήμερα δέν ὑπάρχει θόρυβος, οὔτε κραυγή, οὔτε τεμαχισμοί τῶν κρεάτων, οὔτε τρεξίματα μαγείρων· ἀλλά ὅλα αὐτά ἔχουν ἀπομακρυνθεῖ καί ἡ πόλις μας μιμεῖται τώρα κάποιαν εὐπρεπῆ καί σεμνήν καί συνετήν ἐλευθέραν κόρην.
Ὅταν λοιπόν σκεφθῶ τήν γενικήν ἀλλαγήν, πού ἔχει συμβῆ σήμερα, καί ἀναλογισθῶ τήν ἀκαταστασίαν τῆς χθεσινῆς ἡμέρας, θαυμάζω καί ἐκπλήσσομαι ἀπό τήν δύναμιν τῆς νηστείας, πῶς εἰσελθοῦσα εἰς τήν συνείδησιν τοῦ καθενός μετέβαλε τήν σκέψιν, ἐκαθάρισεν ἐντελῶς τόν νοῦν, ὄχι μόνον τῶν ἀρχόντων, ἀλλά καί τῶν ἀπλῶν πολιτῶν· ὄχι τῶν ἀνδρῶν, ἀλλά καί τῶν γυναικῶν· ὄχι μόνον τῶν πλουσίων, άλλά καί τῶν πτωχῶν· ὄχι αὐτῶν πού ἐδιδάχθησαν τήν ἑλληνικήν παιδείαν, ἀλλά καί τῶν βαρβάρων. Καί διατί λέγω τῶν ἀρχόντων καί τῶν πολιτῶν; Καί τήν συνείδησιν αὐτοῦ, πού φέρει τό διάδημα τῆς ἐξουσίας, μετέβαλε νά ὑπακούσῃ εἰς τήν νηστείαν καθ' ὅμοιον τρόπον μέ τούς ὑπολοίπους ἀνθρώπους. Καί δέν εἶναι δυνατόν νά ἰδῇ κανείς σήμερα διαφορά εἰς τό τραπέζι τοῦ πλουσίου καί τοῦ πτωχοῦ· ἀλλά παντοῦ ἡ τροφή εἶναι ἀπλῆ, χωρίς καύχησιν καί ἐπίδειξιν, καί μέ πολλήν εὐχαρίστησιν προσέρχονται σήμερα εἰς τό λιτόν τραπέζι, παρά ὅταν ἐπροσφέροντο εἰς αὐτούς πολλά καρυκεύματα καί πολύ γνήσιον κρασί.
2. Εἴδατε, ἀγαπητοί, ἀπό αὐτήν τήν ἀρχήν τήν δύναμιν τῆς νηστείας; Δι' αὐτό καί ἐγώ μέ μεγαλυτέραν προθυμίαν σήμερα, παρά προηγουμένως, ἀρχίζω τόν λόγον προς σᾶς, γνωρίζων ὅτι ρίπτω τούς σπόρους εἰς εὔφορον καί γόνιμον χωράφι, τό ὁποίον ἡμπορεῖ νά μᾶς ἀποδώσῃ γρήγορα τόν καρπόν πολλαπλάσιον ἀπό τόν σπόρον.
Ἄς ἐξετάσωμεν λοιπόν καλῶς, ἐάν θέλετε, τήν δύναμον αὐτῶν πού ἀνεγνώσθησαν σήμερα ἐνώπιόν μας ἀπό τά λόγια τοῦ μακαρίου Μωυσέως. Προσέχετε ὅμως, παρακαλῶ μέ ἀκρίβειαν εἰς τά λεγόμενα ἀπό ἡμᾶς, διότι δέν λέγομεν ἰδικά μας λόγια, ἀλλά ἐκεῖνα πού θά δώσῃ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ διά τήν ἰδικήν σας ὠφέλειαν. Καί ποῖα εἶναι αὐτά;
«Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Ἀξίζει ἐδῶ νά ἀπορήσῃ κανείς, διά ποῖον σκοπόν ὁ μακάριος αὐτός προφήτης, ὁ ὁποῖος ἐγεννήθη ὕστερα ἀπό πολλάς γενεάς, μᾶς ἐξιστορεῖ αὐτά. Οὔτε ἀπλῶς, οὔτε τυχαίως. Ἐπειδή λοιπόν, ὅταν ἀπό τήν ἀρχήν έδημιούργησεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον, ἐσυζητοῦσε μέ τούς ἀνθρώπους, ὅπως ἦτο δυνατόν νά άκούσουν οἱ ἄνθρωποι.
Ἔτσι πράγματι ἦλθε πρός τόν Ἀδάμ· ἔτσι ἐτιμώρησε τόν Κάιν· ἔτσι ὡμίλησε πρός τόν Νῶε· ἔτσι ἐφιλοξενήθη ἀπό τόν Ἀβραάμ. Ὅταν ὅμως ὁλόκληρον τό ἀνθρώπινον γένος παρεκτράπη εἰς μεγάλην κακίαν, οὔτε ἔτσι ἀπέστράφη ἐντελῶς τό ἀνθρώπινον γένος ὁ δημιουργός τοῦ σύμπαντος· ἀλλά ἐπειδή εἶχαν γίνει εἰς τό ἑξῆς ἀνάξιοι τῆς ὁμιλίας του, ἐπιθυμῶν νά ἀνανεώσει πάλιν τήν φιλικήν του διάθεσιν πρός αὐτούς, ὡσάν εἰς ἀνθρώπους πού ἔχουν ἀπομακρυνθῇ μακράν αὐτοῦ στέλλει ἐπιστολάς, ἕλκων πρός τόν ἑαυτόν του ὁλόκληρον τό ἀνθρώπινον γένος. Καί αὐτάς τάς ἐπιστολάς ἔστειλε μέν ὁ Θεός, τάς ἔφερε δέ ὁ Μωυσῆς.
Τί λοιπόν λέγουν αἱ ἐπιστολαί; «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὑρανόν καί τήν γῆν». Πρόσεχε τόν θαυμαστήν αὐτόν προφήτην, ἀγαπητοί, καί τό ἐξαιρετικόν γνώρισμα πού ὑπάρχει εἰς αὐτόν. Διότι οἱ μέν ὅλοι οἱ ἄλλοι προφῆται εἶπαν ἐκεῖνα πού θά γίνουν μετά πολύν χρόνον ἤ πού ἐπρόκειτο νά συμβοῦν κατά τήν ἐποχή των· ὁ μακάριος ὅμως αὐτός, ἐνῷ εἶχε ζήσει ὕστερα ἀπό πολλάς γενεάς, ὁδηγούμενος ἀπό τό χέρο τοῦ Θεοῦ ἡξιώθη νά εἰπῇ ἐκεῖνα, τά ὁποῖα πρίν ἀπό τήν γένεσίν του ἐδημιουργήθησαν ἀπό τόν Κύριο τοῦ σύμπαντος. Διά τοῦτο καί ἤρχισε τόν λόγον του ἔτσι· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν»· σχεδόν πρός ὅλους μας φωνάζει μέ καθαράν φωνήν καί λέγει· μήπως λοιπόν λέγω αὐτά διδασκόμενος ἀπό ἄνθρωπον;
Ἐκεῖνος πού ἀπό τό μηδέν παρήγαγεν αὐτά εἰς τήν ὕπαρξιν, αὐτός παρεκίνησε καί τήν ἰδικήν μου γλῶσσαν εἰς τήν έξήγησιν αὐτῶν. Ὡσάν λοιπόν νά μή ἀκούωμεν πλέον αὐτά ἀπό τόν Μωυσῆ, ἀλλά ἀπό τόν ἴδιον τόν Θεό τῶν πάντων μέ τήν γλώσσαν τοῦ Μωυσέως, ἔτσι ἄς προσέχωμεν εἰς τά λεγόμενα, παρακαλῶ, ἀφοῦ εἰποῦμεν πολλά χείρετε εἰς τούς ἰδικούς μας λογισμούς, διότι λέει ἡ Γραφή: «Οἱ λογισμοί τῶν ἀνθρώπων εἶναι δειλοί καί ἀσταθεῖς αἱ σκέψεις αὐτῶν»(Σοφ. Σολ.9,14).
Ἄς δεχώμεθα μέ πολλήν εὐγνωμωσύνην τά λεγόμενα, χωρίς νά ὑπερβαίνωμεν τό ἀνθρώπινον μέτρον, οὔτε νά καταγινώμεθα μέ ἔργα ἀνώτερα ἀπό ἡμᾶς· πρᾶγμα τό ὁποῖον ἔχουν πάθει οἱ ἐχθροι τῆς ἀληθείας, ἐπειδή ἠθέλησαν νά ἐπιτρέψουν τά πάντα εἰς τούς λογισμούς των καί δέν κατενόησαν ὅτι εἶναι ἀδύνατον ἡ ἀνθρώπινη φύσις νά ἐξετάζῃ λεπτοεμερειακάτήν δημιουργία τοῦ Θεοῦ. Καί διατί λέγω τήν δημιουργίαν τοῦ Θεοῦ; Ἀλλά οὔτε εἶναι δυνατόν νά ἐξετάζωμεν τήν τέχνην τοῦ συνανθρώπου μας. Διότι εἰπέ μου, πῶς ἀπό τήν μεταλλοτεχνίαν γίνεται ὁ χρυσός; ἤ πῶς καθαρίζεται τό γυαλί ἀπό τήν ἄμμον; Ἀλλά δέν ἠμπορεῖς νά ἀπαντήσης.
Ἐάν λοιπόν, αὐτά, τά ὁποῖα εὑρίσκονται ἐνώπιόν μας καί τά ὁποῖα κάνει ἡ ἀνθρώπινη σοφία ἐξ αἰτίας τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ, δέν εἶναι δυνατόν νά κατανοήσης, τά δημιουργηθέντα ἀπό τόν Θεό προσπαθεῖς νά ἐξετάσης ἄνθρωπε; Καί ποίαν συγγνώμην θά ἠμπορέσης νά ἔχῃς; καί ποίαν ἀπολογίαν, ἀφοῦ ἔχῃς φθάσει εἰς τέτοιαν παραφροσύνην καί φαντάζεσαι τά ὑψηλότερα ἀπό τήν φύσιν σου; Διότι τό νά λέγῃς, ὅτι τά ὄντα ἔχουν γίνει ἀπό ὑπάρχουσαν ὕλη καί νά μή ἀναγνωρίζῃς ὅτι ἐδημιούργησεν αὐτά ἀπό τό μηδέν ὁ δημιουργός τοῦ σύμπαντος, θα ἦτο ἀπόδειξις τῆς μεγίστης παραφροσύνης.
Ἀποστομώνων λοιπόν τούς ἀγνώμονας ὁ μακάριος αὐτός προφήτης, ὅταν ἐπρόκειτο νά ἀρχίσῃ τό βιβλίον του, ἔτσι ἤρχισεν· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν και τήν γῆν». Ὅταν λοιπόν ἀκούσῃς τό, «'Εδημιούργησε», τίποτε ἄλλο νά μή ἐξετάζῃς, ἀλλά κλίνων τό κεφάλι πρός τά κάτω, πίστευε εἰς αὐτό, πού ἐλέχθη. Διότι ὁ Θεός εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος δημιουργεῖ καί μεταβάλλει τά πάντα, καί σύμφωνα μέ τό θέλημά του ἀλλάσει τήν μορφήν τῶν πάντων.
Καί πρόσεχε τήν ὑπερβολικήν συγκατάβασιν· τίποτε δέν ἀναφέρει διά τάς ἀοράτους δυνάμεις, οὔτε λέγει, εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τούς ἀγγέλους ἤ τούς ἀρχαγγέλους· δέν μάς ἐχάραξεν αὐτόν τόν τρόπον τῆς διδασκαλίας ἀπλᾶ, οὔτε τυχαία.
Ἐπειδή λοιπόν ὡμιλοῦσεν εἰς τούς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι ἠσχολοῦντο μέ τά παρόντα καί δέν ἠμποροῦσαν νά φαντασθοῦν τίποτε νοητόν, κατ' ἀρχήν ἀπό τά αἰσθητά πράγματα ὁδηγεῖ αὐτούς πρός τόν δημιουργόν τῶν πάντων, διά νά προσκυνήσουν αὐτόν, ἀφοῦ γνωρίσουν καλά ἀπό τά δημιουργήματα τόν ποιητήν τοῦ παντός, καί νά μη παραμείνουν εἰς τά κτίσματα. Διότι ἐάν καί, ἀφοῦ ἔγινεν αὐτό, δέν ἐσταμάτησαν νά θεοποιοῦν τά κτίσματα καί νά έπιδεικνύουν τόν σεβασμόν των εἰς τά πλέον περιφρονημένα ἀπό τά ζῶα, εἰς ποῖον σημεῖον παραφροσύνης δέν θά ἐπαρασύροντο, ἐάν δέν ἐξεδήλωνε τόσον μεγάλην συγκατάβασιν ὁ Θεός;
3. Καί μή παραξενευθῇς, ἀγαπητέ, ἐάν ὁ Μωυσῆς χρησιμοποιῇ αὐτόν τόν τρόπον, ἀμέσως καί ἀπό τήν άρχήν ὅταν ὡμιλοῦσεν εἰς τούς ἀνόητους Ἰουδαίους, τόν ὁποῖον βεβαίως χρησιμοποιεῖ καί ὁ Παῦλος εἰς τήν ἐποχήν τῆς χάριτος, ὅταν ἡ πρόοδος τοῦ κηρύγματος ὑπῆρξε τόσον μεγάλη, ἐνῶ ἐπρόκειτο νά ὁμιλήσῃ πρός τούς Ἀθηναίους, διδάσκει αὐτούς ἀπό τά ὁρατά καί λέγει τά ἑξῆς· «"Ο Θεός ὁ ὁποῖος ἐδημιούργησε τόν κόσμον καί ὅλα, ὅσα ὑπάρχουν μέσα εἰς αὐτόν, αὐτός ὑπάρχων Κύριος τοῦ οὑρανοῦ καί τῆς γῆς, δέν κατοικεῖ εἰς ναούς, πού κτίζουν μέ τά χέρια των οἱ ἄνθρωποι, οὔτε ὑπηρετεῖται ἀπό χέρια ἀνθρώπων»(Πραξ.17,24-25).
Ἐπειδή λοιπόν ἐγνώριζεν, ὅτι ἡ διδασκαλία αὐτή ἦτο κατάλληλος δι' αὐτούς, ἐχρησιμοποίησε τόν τρόπον αὐτόν. Διότι σύμφωνα πρός ἐκείνους, πού ἐδέχοντο τά διδάγματά του, ἔτσι καί ἐδίδασκεν, ὁδηγούμενος ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα. Και διά νά μάθῃς, ὅτι ἡ διαφορά τῶν ἀνθρώπων καί ἡ βραδύνοια τῶν ἀκροατῶν γίνεται ἡ αἰτία αὐτοῦ, ἄκουε τόν Παῦλον, ὁ ὁποῖος ὅταν ἔγραφε πρός τούς Κολοσσαεῖς, δέν ἐχρησιμοποιοῦσε τόν ἴδιον τρόπον, ἀλλά διαφορετικά ὡμιλοῦσε πρός αὐτούς καί ἔλεγε: «Διότι δ' αὐτοῦ ἐδημιουργήθησαν ὅλα, ὅσα ὑπάρχουν εἰς τούς οὐρανούς καί ἐπί τῆς γῆς, τά ὁρατά καί τά ἀόρατα, εἴτε εἶναι οἱ θρόνοι, εἴτε αἱ κυριότητες, εἴτε αἱ ἀρχαί, εἴτε αἱ ἐξουσίαι, τά πάντα δι' αὐτοῦ καί δι' αὐτόν ἔχουν δημιουργηθεῖ»(Κολ. 1,16).
Καί ὁ Ἰωάννης δέ, ὁ υἱός τῆς βροντῆς, ἐφώναζε λέγων· «Τά πάντα ἔγιναν δι' αὐτοῦ καί χωρίς αὐτόν δέν ἔγινεν οὔτε ἕνα»(Ιω. 1,3).
Ὁ Μωυσῆς ὅμως δέν ἐμίλησεν ἔτσι· εὐλόγως· οὔτε βέβαια ἦτο λογικό νά δώσῃ στερεάν τροφήν εἰς ἐκείνους, πού ἔπρεπε ἀκόμη νά τρέφωνται μέ γάλα. Διότι ὅπως οἱ διδάσκαλοι, πού ἀναλαμβάνουν ἀπό τούς γονεῖς τά παιδιά, παραδίδουν εἰς αὐτά τά πρῶτα γράμματα, οἱ δέ γονεῖς παραλαμβάνοντες τά παιδιά ἀπό ἐκείνους, διδάσκουν τά τελειότερα μαθήματα εἰς αὐτά· κατά τόν αὐτόν λοιπόν τρόπον καί ὁ μακάριος Μωυσῆς καί ὁ ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν καί ὁ υιός τῆς βροντῆς ἔχουν πράξει. Διότι ὁ μέν πρῶτος ἀφοῦ παρέλαβεν ἀπό τήν ἀρχήν τό ἀνθρώπινον γένος, ἐδίδαξε τά πρῶτα γράμματα εἰς τούς ἀκροατάς· οἱ ἄλλο δέ ἀφοῦ παρέλαβον ἀπό τόν Μωυσῆ, παρέδιδον εἰς τό ἑξῆς τά τελειότερα γράμματα.
Τώρα λοιπόν ἐμάθαμεν τήν αἰτίαν τῆς συγκαταβάσεως, καί ὅτι ὁμιλῶν καταλλήλως εἰς τούς ἀκροατάς, καθοδηγούμενος ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα, τά πάντα ἐξέθεσεν, ἐκριζώνων ὅλας μαζί τάς ἀναφυομένας ὡσάν ζιζάνια αἰρέσεις εἰς τήν ἐκκλησίαν μέ τό νά εἰπῆ· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Καί εἴτε προσέλθῃ ὁ Μανιχαῖος ἰσχυριζόμενος, ὅτι προϋπῆρχεν ἡ ὕλη, εἴτε ὁ Μαρκίων, εἴτε ὁ Οὑαλεντίνος, εἴτε οἱ ἐθνικοί, λέγε πρός αὐτούς· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Ἀλλά δέν πιστεύει εἰς τήν Ἁγίαν Γραφήν. Νά ἀποστραφῇς εἰς τήν συνέχειαν αὐτόν ὡς παράφρονα καί ἀνόητον. Διότι ἐκεῖνος πού δέν πιστεύει εἰς τόν δημιουργόν τῶν ὅλων, ἐπειδή ἀποδίδει μέ ψέμα τήν ἀλήθειαν, ποίαν συγγνώμην θά εἶναι δυνατόν νά τύχῃ ποτέ; Ἐκεῖνοι ἔχουν προσποιητόν χρῶμα, καί ὑποδυόμενοι πρόσωπον ἐπιεικίας, κρύπτουν μέσα εἰς τό δέρμα τοῦ προβάτου τόν λύκον.
Ἀλλά σύ νά μήν ἐξαπατηθῇς, ἀλλά καί δι' αὐτό ἀκριβῶς νά μισήσῃς ὑπερβολικά αὐτόν, διότι εἰς σέ μέν τόν συνάνθρωπον ὑποκρίνεται ἐπιείκιαν, εἰς τόν Θεόν ὅμως, τόν Δεσπότην τῶν ὅλων, ἥγειρε πόλεμον καί βαδίζων ἐναντίον τῆς ἰδικῆς του σωτηρίας δέν αἰσθάνεται.
Ἡμεῖς δέ ἄς προσκολλώμεθα εἰς τήν σταθεράν πέτραν καί ἄς ἐπανέλθωμεν πάλιν εἰς τήν ἀρχήν. «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Πρόσεξε, ὅτι καί ἀπό αὐτόν τόν τρόπο τῆς δημιουργίας διαλάμπει ἡ θεία φύσις, διότι κάνει τήν δημιουργίαν ἀντίθετα πρός τήν ἀνθρωπίνην συνήθειαν, αφοῦ έξέτεινε πρῶτα τόν οὐρανόν καί τότε ἥπλωσε κάτω ἀπό αὐτόν τήν γῆν· προηγουμένως τήν ὀροφήν καί ὕστερα τό θεμέλιον. Ποῖος εἶδε; ποῖος ἥκουσε; Διότι εἰς μέν τήν ἀνθρωπίνην δημιουργίαν δέν θά ἦτο δυνατόν νά συμβῇ αὐτό ποτέ· ὅταν δέ ὁ Θεός προστάσσῃ, τά πάντα εἰς τό θέλημά του ὑποχωροῦν καί ὑπακούουν.
Ἄς μήν ἐξετάζωμεν λοιπόν μέ τόν ἀνθρώπινον λογισμόν τά ἔργα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ὁδηγούμενοι ἀπό τά ἔργα, ἄς θαυμάζωμεν τόν δημιουργόν. «Διότι αἱ ἀόρατοι τελειότητες τοῦ Θεοῦ, λέγει ἡ Γραφή, ἀφ' ὅτου ἐδημιουργήθη ὁ κόσμος, βλέπονται καθαρά ἐννοούμεναι εἰς τά δημιουργήματα»(Ρωμ. 1,20).
4. Ἐάν ὅμως θά ἐπιμένουν οἱ έχθροί τῆς ἀληθείας λέγοντες, ὅτι εἶναι ἀδύνατον νά παραχθῇ κάτι ἀπό τό μηδέν, θά ἐρωτήσωμεν αὐτούς· ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἐπλάσθη ἀπό χῶμα ἤ ἀπό τίποτε ἄλλο; Ὁπωσδήποτε θά εἰποῦν, ὅτι ἀπό χῶμα ἐπλάσθη καί θα συμφωνήσουν. Ἄς μᾶς εἰποῦν λοιπόν, πῶς ἀπό τό χῶμα ἔγινεν ἡ φύσις τῆς σαρκός. Διότι ἀπό τό χῶμα θά ἠμποροῦσε νά γίνῃ πηλός καί πλίνθοι καί κεραμίδια κάι ὄστρακα· πῶς λοιπόν ἔγινεν ἡ φύσις τῆς σαρκός; πῶς τά ὀστά καί τά νεῦρα καί αἱ ἀρτηρίαι καί τό λίπος καί τό δέρμα καί τά νύχια καί αἱ τρίχες, καί ἐνῶ ὑπῆρχε μία οὐσία ποιότητες διαφόρων οὐσιῶν; Ἀλλά εἰς αὐτά δέν θά ἠμπορέσουν νά ἀπαντήσουν ποτέ.
Καί διατί λέγω διά τό ἰδικόν μας σῶμα; Διά τόν ἄρτον, τόν ὁποῖον καθημερινῶς τρώγομεν, ἄς μᾶς εἰποῦν, πῶς, ἐνῶ ἀποτελεῖται ἀπό ἕνα εἶδος, μεταβάλλεται εἰς αἶμαι καί θερμότητα καί χολήν καί διαφόρους χυμούς. Καί αὐτός μέν ἔχει πολλάς φοράς τό χρῶμα τοῦ σιταριοῦ· τό αἶμα ὄμως εἶναι κόκκινον ἤ μαῦρον. Ἐάν λοιπόν αὐτά, τά ὁποῖα καθημερινῶς βλέπομεν ἐνώπιόν μας, δέν θά ἡμπορέσουν νά εἰποῦν διά τά ἄλλα δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἐάν καί ὕστερα ἀπό τόσας πολλάς ἀποδείξεις θά ἐπιμένουν, ἐπειδή θέλουν νά ἐνισχύσουν τήν ἰδικήν των φιλονεικίαν, ἡμεῖς οὔτε ἔτσι θά σταματήσωμεν νά λέγωμεν πάλι τά ἴδια πρός αὐτούς· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Διότι αὐτός μόνον ὁ λόγος εἶναι εἰς θέσιν νά καταρρίψῃ ὅλους τούς πύργους τῶν ἐχθρῶν κάι νά ἐκριζώσῃ ἀπό αὐτά τά θεμέλια ὅλους τούς ἀνθρώπινους λογισμούς· καί ἐάν θά θελήσουν ἀργά κάποτε νά ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τήν φιλονεικίαν, θά ἠμπορέσῃ νά ὁδηγήσῃ αὐτούς πρός τόν δρόμον τῆς ἀληθείας.
«Ἠ δέ γῆ ἦτο, λέγει, ἀόρατος καί ἄμορφος». Διά ποῖον λόγον, εἰπέ μου, τόν μέν οὐρανόν ἔκαμε λαμρόν καί τέλειον, τήν δέ γῆν ἐπαρουσίασεν χωρίς μορφήν; Δέν ἔχει κάμει οὔτε αὐτό τυχαῖα, ἀλλά, ἀφοῦ κατανοήσης τήν δημιουργία αὐτοῦ ἀπό τό καλύτερο μέρος τῆς κτίσεως, νά μή ἀμφιβάλλῃς καθόλου εἰς τήν συνέχειαν, οὔτε νά νομίσῃς ὅτι αὐτό ἔχει γίνει ἐξ αἰτίας τῆς ἐλλείψεως δυνάμεως.
Ἄλλωστε καί δι' ἄλλον λόγον ἔκαμεν αὐτήν χωρίς μορφήν. Ἐπειδή λοιπόν αὐτή εἶναι καί τροφός καί μητέρα μας, καί ἀπό αὐτήν ἔχομεν πλασθῇ καί τρεφόμεθα, καί αὐτή γίνεται εἰς ἡμᾶς καί πατρίδα καί κοινός τάφος καί προς αὐτήν πάλιν ἐπανερχόμεθα, καί ἀπολαμβάνομεν τά πάρα πολλά ἀγαθά διά μέσου αὐτῆς· διἀ νά μή τιμήσῃ αὐτήν τό ἀνθρώπινον γένος περισσότερον ἀπό τήν ἀξίαν της, ἐξ αἰτίας τῆς ἀναγκαιότητος τῆς ὠφελείας της, παρουσιάζει εἰς σέ αὐτήν πρῶτα χωρίς μορφήν καί σχῆμα, διά νά μή ὑπολογίσῃς εἰς τήν φύσιν τῆς γῆς τάς εὐεργεσίας, πού προέρχονται ἀπό αὐτήν, ἀλλά εἰς ἐκεῖνον, πού ἔφερεν αὐτήν ἀπό τό μηδέν εἰς τήν ὕπαρξιν. Διά τοῦτο λέγει· «Ἡ δέ γῆ ἦτο ἀόρατος καί ἄμορφος».
Ἴσως ἀμέσως καί ἀπό τήν ἀρχήν ἐστρέψαμεν τήν διάνοιάν σας εἰς τά βαθύτερα νοήματα· δι' αὐτό πρέπει νά σταματήσωμεν τόν λόγον μέχρις αὐτό τό σημεῖον, ἀφοῦ παρακαλέσωμεν τήν ἀγάπην σας νά ἐνθυμῆσθε τά λεχθέντα καί πάντοτε νά ἔχετε ζωηρῶς ἀποτυπωμένα αὐτά εἰς τήν μνήμην σας καί μαζί μέ το τραπέζι τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, ὅταν θά άναχωρήσετε ἀπό ἐδῷ, νά παραθέτετε καί τό πνευματικόν τραπέζι. Καί ἄς λέγῃ μέν ὁ ἄνδρας μερικά ἀπό τά λεχθέντα ἐδῷ· ἡ δέ γυναίκα ἄς ἀκούῃ, ἄς μανθάνουν καί τά παιδιά, ἄς διδάσκονται ἐπίσης καί οἱ ὑπηρέται, καί ἄς γίνῃ είς τήν συνέχειαν ἐκκλησία τό σπίτι, διά νά ἀπομακρύνεται μέν ὁ διάβολος καί νά δραπετεύῃ ὁ πονηρός ἐκεῖνος δαίμων καί ἐχθρός τῆς ἰδικῆς μας σωτηρίας· νά ἐπαναπαύεται δέ εἰς αὐτόν τόν χῶρον ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεῦματος καί νά περιστοιχίζῃ τούς ἐνοίκους κάθε εἰρήνη καί ὁμόνοια.
Διότι ἐάν ἐνθυμήσθε ἐκεῖνα, πού ἤδη ἐλέχθησαν προηγουμένως, καί ἐκεῖνα πού θά σπείρωμεν ἀργότερα, θά δεχθῆτε μέ μεγαλυτέραν προθυμίαν καί ἡμεῖς θά εἰποῦμεν ἐκεῖνα, πού χορηγεῖ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, μέ περισσοτέραν προθυμίαν καί ἀφθονίαν, ὅταν ἰδοῦμεν τήν βλάστησιν ἐκείνων, πού ἤδη ἐσπείραμεν. Ἐπειδή καί ὁ γεωργός ὅταν ἰδῇ νά φυτρώνουν οἱ σπόροι, ἐξετάζων μέ πολλήν προθυμίαν τά χωράφια, σπεύδει γρήγορα νά σπείρῃ καί ἄλλους σπόρους.
5. Διά νά μάς κάνετε λοιπόν περισσότερον προθύμους, νά φυλάξετε μέ ἀκρίβειαν τά λεχθέντα μέχρι τώρα καί μαζί μέ τάς ὀρθάς διδασκαλίας, νά προσπαθήσετε πολύ διά τήν ἀρετήν εἰς τήν ζωήν σας. «Ἄς λάμψῃ λοιπόν, λέγει, τό φῶς σας ἐμπρός εἰς τούς ἀνθρώπους, διά νά ἰδοῦν τά καλά σας ἔργα, καί νά δοξάσουν τόν Πατέρα σας, πού εἶναι στούς οὐρανούς»(Ματθ. 5,16).
Διά νά συμφωνῇ καί ὁ τρόπος ζωῆς μέ τάς διδασκαλίας τῆς πίστεως καί αἱ διδασκαλίαι νά διακηρύσσουν τόν τρόπο ζωῆς. «Διότι ἡ πίστις χωρίς τά ἔργα εἶναι νεκρά, καί τά ῎εργα χωρίς τήν πίστιν εἶναι νεκρά»(Ιακ. 2,26). Διότι καί ἄν ἀκόμη πιστεύωμεν εἰς τά ὀρθά δόγματα τῆς πίστεως, ἀλλά δέν φροντίζωμεν διά τόν τρόπον τῆς ζωῆς μας, δέν θά μᾶς ὠφελήσουν καθόλου τά δόγματα. Ἄν πάλι φροντίζωμεν μέν διά τόν τρόπον τῆς ζωῆς μας, εἴμεθα ὅμως ἀτελεῖς ὠς πρός τά δόγματα, οὔτε ἔτσι θά ἔχωμεν κάποιο κέρδος. Διά τοῦτο πρέπει καί ἀπό τά δύο μέρη νά περισφίγγεται ἡ πνευματική αὐτή οἰκοδομή. «Διότι ὁ καθένας, λέγει, πού ἀκούει τά λόγια μου αὐτά καί τά ἐκτελεῖ, θά ἐξομοιωθεῖ μέ ἄνδραν φρόνιμον»(Ματθ. 7,24).
Πρόσεχε πῶς δέν θέλει μόνον νά ἀκούωμεν, ἀλλά καί νά ἐκτελοῦμεν καί νά ἐπιδεικνύωμεν μέ ἔργα τήν ὑπακοήν μας· καί ὠνόμασε μέν φρόνιμον αὐτόν, πού ἐπιδεικνύει ἔργα σύμφωνα μέ τά λόγια, ἐκεῖνον ὅμως πού περιορίζεται μόνον εἰς τά λόγια, ὠνόμασε ἀνόητον· καί εὐλόγως. Διότι αὐτός, λέγει, ἔκτισε τό σπίτι του ἐπάνω εἰς τήν ἄμμον· δι' αὐτό οὔτε τό φύσημα τῶν ἀνέμων ἠμπόρεσε νά ἀντέξῃ, ἀλλά σύντομα κατέρρευσε.
Τέτοιαι λοιπόν εἶναι αἱ ἀδιάφοραι ψυχαί καί δέν εἶναι στηριγμέναι ἐπάνω εἰς τήν πνευματικήν πέτραν· διότι ὁ λόγος δέν γίνεται ἐδῶ διά τήν οἰκοδομήν καί τό σπίτι, ἀλλά ἀναφέρεται τό λεχθέν εἰς τάς ψυχάς, αἰ ὁποῖαι καί ἀπό τυχόν πειρασμόν ὑφίστανται ταραχήν. Διότι μέ τό ὄνομα τοῦ ἀνέμου, τῆς βροχῆς καί τῶν ποταμῶν , ὑπενόησε τήν ἐπίθεσιν τῶν πειρασμῶν. Διότι ὁ σταθερός καί ὁ ἄγρυπνος κάι ὁ νηφάλιος γίνεται ἔτσι πολύ ἰσχυρότερος· καί ὅσον ἐντείνεται ἡ θλῖψις καί τά ἀκόλουθά της, τόσον αὐξάνει καί ἡ άνδρεία.
Ὁ ἀδιάφορος ὅμως καί ὁ δειλός, καί ἄν ἀκόμη φυσήξῃ ἐλαχίστη αὔρα πειρασμοῦ, ἀμέσως κλονίζεται καί πίπτει ἐντελῶς, ὄχι ἀπό τήν δύναμιν τῶν πειρασμῶν, ἀλλά ἀπό τήν ἀδυναμίαν τῆς θελήσεώς του. Διά τοῦτο πρέπει νά εἴμεθα νηφάλιοι καί ἄγρυπνοι καί προετοιμασμένοι δι' ὅλα, ὥστε καί εἰς τήν ἄνεσιν νά εἴμεθα καλά ἐξασκημένοι καί εἰς τάς ἐπερχομένας θλίψεις νά εἴμεθα νηφάλιοι, καί νά ἐπιδείξωμεν μεγάλην εὐγνωμοσύνην, διαρκῶς ἐκφράζοντες τήν εὐχαριστίαν μας πρός τόν φιλάνθρωπον Θεόν.
Ἐάν ἔτσι ρυθμίζωμεν τά ἰδικά μας, θά ἀπολαύσωμεν κατά πολύ τήν ἐνίσχυσιν ἀπό τόν Θεόν, καί ἔτσι θά ἠμπορέσωμεν νά ζήσωμεν μέ ἀσφάλειαν καί τήν παροῦσαν ζωήν καί εἰς τήν μέλλουσαν ἀπό τώρα νά ἐξασφαλίσωμεν διά τούς ἑαυτούς μας μεγάλην παρρησίαν· τήν ὁποία εἴθε ὅλοι ἡμεῖς νά ἐπιτύχωμεν, μέ τήν χάριν καί τήν φιλανθρωπίαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μαζί μέ τόν ὁποῖον εἰς τόν Πατέρα καί συγχρόνως εἰς το Ἅγιον Πνεῦμα ἀνήκει ἡ δόξα, ἡ δύναμις, ἡ τιμή, τώρα καί πάντοτε, καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἐμπρός λοιπόν ἄς μιμηθοῦμεν καί ἡμεῖς τούς γεωργούς· καί ὅπως ἀκριβώς ἐκεῖνοι, ὅταν ἱδοῦν τό χωράφι νά εἶναι τελείως καθαρόν καί ἀπηλλαγμένον ἀπό τά βλαβερά ἀγριόχορτα, ρίπτουν μέ πολλήν ἀφθονίαν τούς σπόρους, κατά τόν αὐτόν λοιπόν τρόπον καί ἡμεῖς, ἐπειδή μέ τήν χάριν τοῦ Θεοῦ τώρα τό πνευματικόν αὐτό χωράφι εἶναι καθαρόν ἀπό τά ἐνοχλητικά πάθη καί ἔχει ἀπομακρυνθῆ ἡ πολυτέλεια, καί πουθενά δέν ὑπάρχει ζάλη οὔτε τρικυμία εἰς τάς σκέψεις μας, ἀλλά γαλήνη καί πολλή ἡσυχία, ἐνῶ ἡ διάνοιά μας ἔχει ἀποκτήσει πτερά καί ἔχει στραφῆ πρός αὐτόν, ὡς θά ἐλέγαμεν, τόν οὐρανόν καί σκέπτεται τά πνευματικά ἀντί τά σαρκικά· ἄς εἰποῦμεν ὀλίγα λόγια πρός τήν ἀγάπην σας καί ἄς τολμήσωμεν σήμερα νά ἐκθέσωμεν βαθύτερα νοήματα, παραθέτοντες εἰς σᾶς τά διδάγματα ἀπό τάς θείας Γραφάς.
Διότι ἐάν δέν θά κάμωμεν αὐτό σήμερα, ὁπότε ὑπάρχει νηστεία καί περιφρόνησις τῆς κοιλίας καί τόν μεγάλη γαλήνη τῶν ὀρθῶν σκέψεών μας, πότε θά ἠμπορέσωμεν νά παρουσιάσωμεν αὐτά εἰς τήν ἀγάπην σας; Ὅταν ὑπάρχει πολυτέλεια καί λαιμαργία καί μεγάλη ἀδιαφορία τί θά γίνῃ; Ἀλλά τότε οὔτε καί ἠμεῖς θά κάμωμεν αὐτό ὅπως πρέπει, οὔτε σεῖς θά ἠμπορέσετε βυθισμένοι εἰς κάποιο σκοτάδι τῆς ζάλης τῶν σκέψεων, νά δεχθῆτε κάτι ἀπό τά λεγόμενα.
Τώρα ὅμως, περισσότερον ἀπό κάθε ἄλλην φοράν, εἶναι εὐκαιρία διά τά διδάγματα αὐτά, ὁπότε δέν ἐξεγείρεται πλέον ἡ δούλη ἐναντίον τῆς κυρίας, ἀλλά ἀφοῦ κατέστη εὐπειθής, ἐπιδεικνύειν μεγάλην ὑπακοήν καί πειθαρχίαν, ἐπειδή ἔσβησεν ἐντελῶς τάς σαρκικάς ἐπιθυμίας της καί παραμένει εἰς τήν ἰδικήν της κατάστασιν. Διότι ἡ νηστεία εἶναι ἡ γαλήνη τῶν ἰδικῶν μας ψυχῶν, ἡ εὐπρέπεια τῶν γερόντων, ἡ παιδαγωγός τῶν νέων, ἡ διδάσκαλος τῶν συνετῶν, ἐκείνη πού στολίζει ὡσάν κάποιο διάδημα κάθε ἡλικίαν καί γένος.
Πουθενά σήμερα δέν ὑπάρχει θόρυβος, οὔτε κραυγή, οὔτε τεμαχισμοί τῶν κρεάτων, οὔτε τρεξίματα μαγείρων· ἀλλά ὅλα αὐτά ἔχουν ἀπομακρυνθεῖ καί ἡ πόλις μας μιμεῖται τώρα κάποιαν εὐπρεπῆ καί σεμνήν καί συνετήν ἐλευθέραν κόρην.
Ὅταν λοιπόν σκεφθῶ τήν γενικήν ἀλλαγήν, πού ἔχει συμβῆ σήμερα, καί ἀναλογισθῶ τήν ἀκαταστασίαν τῆς χθεσινῆς ἡμέρας, θαυμάζω καί ἐκπλήσσομαι ἀπό τήν δύναμιν τῆς νηστείας, πῶς εἰσελθοῦσα εἰς τήν συνείδησιν τοῦ καθενός μετέβαλε τήν σκέψιν, ἐκαθάρισεν ἐντελῶς τόν νοῦν, ὄχι μόνον τῶν ἀρχόντων, ἀλλά καί τῶν ἀπλῶν πολιτῶν· ὄχι τῶν ἀνδρῶν, ἀλλά καί τῶν γυναικῶν· ὄχι μόνον τῶν πλουσίων, άλλά καί τῶν πτωχῶν· ὄχι αὐτῶν πού ἐδιδάχθησαν τήν ἑλληνικήν παιδείαν, ἀλλά καί τῶν βαρβάρων. Καί διατί λέγω τῶν ἀρχόντων καί τῶν πολιτῶν; Καί τήν συνείδησιν αὐτοῦ, πού φέρει τό διάδημα τῆς ἐξουσίας, μετέβαλε νά ὑπακούσῃ εἰς τήν νηστείαν καθ' ὅμοιον τρόπον μέ τούς ὑπολοίπους ἀνθρώπους. Καί δέν εἶναι δυνατόν νά ἰδῇ κανείς σήμερα διαφορά εἰς τό τραπέζι τοῦ πλουσίου καί τοῦ πτωχοῦ· ἀλλά παντοῦ ἡ τροφή εἶναι ἀπλῆ, χωρίς καύχησιν καί ἐπίδειξιν, καί μέ πολλήν εὐχαρίστησιν προσέρχονται σήμερα εἰς τό λιτόν τραπέζι, παρά ὅταν ἐπροσφέροντο εἰς αὐτούς πολλά καρυκεύματα καί πολύ γνήσιον κρασί.
2. Εἴδατε, ἀγαπητοί, ἀπό αὐτήν τήν ἀρχήν τήν δύναμιν τῆς νηστείας; Δι' αὐτό καί ἐγώ μέ μεγαλυτέραν προθυμίαν σήμερα, παρά προηγουμένως, ἀρχίζω τόν λόγον προς σᾶς, γνωρίζων ὅτι ρίπτω τούς σπόρους εἰς εὔφορον καί γόνιμον χωράφι, τό ὁποίον ἡμπορεῖ νά μᾶς ἀποδώσῃ γρήγορα τόν καρπόν πολλαπλάσιον ἀπό τόν σπόρον.
Ἄς ἐξετάσωμεν λοιπόν καλῶς, ἐάν θέλετε, τήν δύναμον αὐτῶν πού ἀνεγνώσθησαν σήμερα ἐνώπιόν μας ἀπό τά λόγια τοῦ μακαρίου Μωυσέως. Προσέχετε ὅμως, παρακαλῶ μέ ἀκρίβειαν εἰς τά λεγόμενα ἀπό ἡμᾶς, διότι δέν λέγομεν ἰδικά μας λόγια, ἀλλά ἐκεῖνα πού θά δώσῃ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ διά τήν ἰδικήν σας ὠφέλειαν. Καί ποῖα εἶναι αὐτά;
«Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Ἀξίζει ἐδῶ νά ἀπορήσῃ κανείς, διά ποῖον σκοπόν ὁ μακάριος αὐτός προφήτης, ὁ ὁποῖος ἐγεννήθη ὕστερα ἀπό πολλάς γενεάς, μᾶς ἐξιστορεῖ αὐτά. Οὔτε ἀπλῶς, οὔτε τυχαίως. Ἐπειδή λοιπόν, ὅταν ἀπό τήν ἀρχήν έδημιούργησεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον, ἐσυζητοῦσε μέ τούς ἀνθρώπους, ὅπως ἦτο δυνατόν νά άκούσουν οἱ ἄνθρωποι.
Ἔτσι πράγματι ἦλθε πρός τόν Ἀδάμ· ἔτσι ἐτιμώρησε τόν Κάιν· ἔτσι ὡμίλησε πρός τόν Νῶε· ἔτσι ἐφιλοξενήθη ἀπό τόν Ἀβραάμ. Ὅταν ὅμως ὁλόκληρον τό ἀνθρώπινον γένος παρεκτράπη εἰς μεγάλην κακίαν, οὔτε ἔτσι ἀπέστράφη ἐντελῶς τό ἀνθρώπινον γένος ὁ δημιουργός τοῦ σύμπαντος· ἀλλά ἐπειδή εἶχαν γίνει εἰς τό ἑξῆς ἀνάξιοι τῆς ὁμιλίας του, ἐπιθυμῶν νά ἀνανεώσει πάλιν τήν φιλικήν του διάθεσιν πρός αὐτούς, ὡσάν εἰς ἀνθρώπους πού ἔχουν ἀπομακρυνθῇ μακράν αὐτοῦ στέλλει ἐπιστολάς, ἕλκων πρός τόν ἑαυτόν του ὁλόκληρον τό ἀνθρώπινον γένος. Καί αὐτάς τάς ἐπιστολάς ἔστειλε μέν ὁ Θεός, τάς ἔφερε δέ ὁ Μωυσῆς.
Τί λοιπόν λέγουν αἱ ἐπιστολαί; «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὑρανόν καί τήν γῆν». Πρόσεχε τόν θαυμαστήν αὐτόν προφήτην, ἀγαπητοί, καί τό ἐξαιρετικόν γνώρισμα πού ὑπάρχει εἰς αὐτόν. Διότι οἱ μέν ὅλοι οἱ ἄλλοι προφῆται εἶπαν ἐκεῖνα πού θά γίνουν μετά πολύν χρόνον ἤ πού ἐπρόκειτο νά συμβοῦν κατά τήν ἐποχή των· ὁ μακάριος ὅμως αὐτός, ἐνῷ εἶχε ζήσει ὕστερα ἀπό πολλάς γενεάς, ὁδηγούμενος ἀπό τό χέρο τοῦ Θεοῦ ἡξιώθη νά εἰπῇ ἐκεῖνα, τά ὁποῖα πρίν ἀπό τήν γένεσίν του ἐδημιουργήθησαν ἀπό τόν Κύριο τοῦ σύμπαντος. Διά τοῦτο καί ἤρχισε τόν λόγον του ἔτσι· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν»· σχεδόν πρός ὅλους μας φωνάζει μέ καθαράν φωνήν καί λέγει· μήπως λοιπόν λέγω αὐτά διδασκόμενος ἀπό ἄνθρωπον;
Ἐκεῖνος πού ἀπό τό μηδέν παρήγαγεν αὐτά εἰς τήν ὕπαρξιν, αὐτός παρεκίνησε καί τήν ἰδικήν μου γλῶσσαν εἰς τήν έξήγησιν αὐτῶν. Ὡσάν λοιπόν νά μή ἀκούωμεν πλέον αὐτά ἀπό τόν Μωυσῆ, ἀλλά ἀπό τόν ἴδιον τόν Θεό τῶν πάντων μέ τήν γλώσσαν τοῦ Μωυσέως, ἔτσι ἄς προσέχωμεν εἰς τά λεγόμενα, παρακαλῶ, ἀφοῦ εἰποῦμεν πολλά χείρετε εἰς τούς ἰδικούς μας λογισμούς, διότι λέει ἡ Γραφή: «Οἱ λογισμοί τῶν ἀνθρώπων εἶναι δειλοί καί ἀσταθεῖς αἱ σκέψεις αὐτῶν»(Σοφ. Σολ.9,14).
Ἄς δεχώμεθα μέ πολλήν εὐγνωμωσύνην τά λεγόμενα, χωρίς νά ὑπερβαίνωμεν τό ἀνθρώπινον μέτρον, οὔτε νά καταγινώμεθα μέ ἔργα ἀνώτερα ἀπό ἡμᾶς· πρᾶγμα τό ὁποῖον ἔχουν πάθει οἱ ἐχθροι τῆς ἀληθείας, ἐπειδή ἠθέλησαν νά ἐπιτρέψουν τά πάντα εἰς τούς λογισμούς των καί δέν κατενόησαν ὅτι εἶναι ἀδύνατον ἡ ἀνθρώπινη φύσις νά ἐξετάζῃ λεπτοεμερειακάτήν δημιουργία τοῦ Θεοῦ. Καί διατί λέγω τήν δημιουργίαν τοῦ Θεοῦ; Ἀλλά οὔτε εἶναι δυνατόν νά ἐξετάζωμεν τήν τέχνην τοῦ συνανθρώπου μας. Διότι εἰπέ μου, πῶς ἀπό τήν μεταλλοτεχνίαν γίνεται ὁ χρυσός; ἤ πῶς καθαρίζεται τό γυαλί ἀπό τήν ἄμμον; Ἀλλά δέν ἠμπορεῖς νά ἀπαντήσης.
Ἐάν λοιπόν, αὐτά, τά ὁποῖα εὑρίσκονται ἐνώπιόν μας καί τά ὁποῖα κάνει ἡ ἀνθρώπινη σοφία ἐξ αἰτίας τῆς φιλανθρωπίας τοῦ Θεοῦ, δέν εἶναι δυνατόν νά κατανοήσης, τά δημιουργηθέντα ἀπό τόν Θεό προσπαθεῖς νά ἐξετάσης ἄνθρωπε; Καί ποίαν συγγνώμην θά ἠμπορέσης νά ἔχῃς; καί ποίαν ἀπολογίαν, ἀφοῦ ἔχῃς φθάσει εἰς τέτοιαν παραφροσύνην καί φαντάζεσαι τά ὑψηλότερα ἀπό τήν φύσιν σου; Διότι τό νά λέγῃς, ὅτι τά ὄντα ἔχουν γίνει ἀπό ὑπάρχουσαν ὕλη καί νά μή ἀναγνωρίζῃς ὅτι ἐδημιούργησεν αὐτά ἀπό τό μηδέν ὁ δημιουργός τοῦ σύμπαντος, θα ἦτο ἀπόδειξις τῆς μεγίστης παραφροσύνης.
Ἀποστομώνων λοιπόν τούς ἀγνώμονας ὁ μακάριος αὐτός προφήτης, ὅταν ἐπρόκειτο νά ἀρχίσῃ τό βιβλίον του, ἔτσι ἤρχισεν· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν και τήν γῆν». Ὅταν λοιπόν ἀκούσῃς τό, «'Εδημιούργησε», τίποτε ἄλλο νά μή ἐξετάζῃς, ἀλλά κλίνων τό κεφάλι πρός τά κάτω, πίστευε εἰς αὐτό, πού ἐλέχθη. Διότι ὁ Θεός εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος δημιουργεῖ καί μεταβάλλει τά πάντα, καί σύμφωνα μέ τό θέλημά του ἀλλάσει τήν μορφήν τῶν πάντων.
Καί πρόσεχε τήν ὑπερβολικήν συγκατάβασιν· τίποτε δέν ἀναφέρει διά τάς ἀοράτους δυνάμεις, οὔτε λέγει, εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τούς ἀγγέλους ἤ τούς ἀρχαγγέλους· δέν μάς ἐχάραξεν αὐτόν τόν τρόπον τῆς διδασκαλίας ἀπλᾶ, οὔτε τυχαία.
Ἐπειδή λοιπόν ὡμιλοῦσεν εἰς τούς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι ἠσχολοῦντο μέ τά παρόντα καί δέν ἠμποροῦσαν νά φαντασθοῦν τίποτε νοητόν, κατ' ἀρχήν ἀπό τά αἰσθητά πράγματα ὁδηγεῖ αὐτούς πρός τόν δημιουργόν τῶν πάντων, διά νά προσκυνήσουν αὐτόν, ἀφοῦ γνωρίσουν καλά ἀπό τά δημιουργήματα τόν ποιητήν τοῦ παντός, καί νά μη παραμείνουν εἰς τά κτίσματα. Διότι ἐάν καί, ἀφοῦ ἔγινεν αὐτό, δέν ἐσταμάτησαν νά θεοποιοῦν τά κτίσματα καί νά έπιδεικνύουν τόν σεβασμόν των εἰς τά πλέον περιφρονημένα ἀπό τά ζῶα, εἰς ποῖον σημεῖον παραφροσύνης δέν θά ἐπαρασύροντο, ἐάν δέν ἐξεδήλωνε τόσον μεγάλην συγκατάβασιν ὁ Θεός;
3. Καί μή παραξενευθῇς, ἀγαπητέ, ἐάν ὁ Μωυσῆς χρησιμοποιῇ αὐτόν τόν τρόπον, ἀμέσως καί ἀπό τήν άρχήν ὅταν ὡμιλοῦσεν εἰς τούς ἀνόητους Ἰουδαίους, τόν ὁποῖον βεβαίως χρησιμοποιεῖ καί ὁ Παῦλος εἰς τήν ἐποχήν τῆς χάριτος, ὅταν ἡ πρόοδος τοῦ κηρύγματος ὑπῆρξε τόσον μεγάλη, ἐνῶ ἐπρόκειτο νά ὁμιλήσῃ πρός τούς Ἀθηναίους, διδάσκει αὐτούς ἀπό τά ὁρατά καί λέγει τά ἑξῆς· «"Ο Θεός ὁ ὁποῖος ἐδημιούργησε τόν κόσμον καί ὅλα, ὅσα ὑπάρχουν μέσα εἰς αὐτόν, αὐτός ὑπάρχων Κύριος τοῦ οὑρανοῦ καί τῆς γῆς, δέν κατοικεῖ εἰς ναούς, πού κτίζουν μέ τά χέρια των οἱ ἄνθρωποι, οὔτε ὑπηρετεῖται ἀπό χέρια ἀνθρώπων»(Πραξ.17,24-25).
Ἐπειδή λοιπόν ἐγνώριζεν, ὅτι ἡ διδασκαλία αὐτή ἦτο κατάλληλος δι' αὐτούς, ἐχρησιμοποίησε τόν τρόπον αὐτόν. Διότι σύμφωνα πρός ἐκείνους, πού ἐδέχοντο τά διδάγματά του, ἔτσι καί ἐδίδασκεν, ὁδηγούμενος ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα. Και διά νά μάθῃς, ὅτι ἡ διαφορά τῶν ἀνθρώπων καί ἡ βραδύνοια τῶν ἀκροατῶν γίνεται ἡ αἰτία αὐτοῦ, ἄκουε τόν Παῦλον, ὁ ὁποῖος ὅταν ἔγραφε πρός τούς Κολοσσαεῖς, δέν ἐχρησιμοποιοῦσε τόν ἴδιον τρόπον, ἀλλά διαφορετικά ὡμιλοῦσε πρός αὐτούς καί ἔλεγε: «Διότι δ' αὐτοῦ ἐδημιουργήθησαν ὅλα, ὅσα ὑπάρχουν εἰς τούς οὐρανούς καί ἐπί τῆς γῆς, τά ὁρατά καί τά ἀόρατα, εἴτε εἶναι οἱ θρόνοι, εἴτε αἱ κυριότητες, εἴτε αἱ ἀρχαί, εἴτε αἱ ἐξουσίαι, τά πάντα δι' αὐτοῦ καί δι' αὐτόν ἔχουν δημιουργηθεῖ»(Κολ. 1,16).
Καί ὁ Ἰωάννης δέ, ὁ υἱός τῆς βροντῆς, ἐφώναζε λέγων· «Τά πάντα ἔγιναν δι' αὐτοῦ καί χωρίς αὐτόν δέν ἔγινεν οὔτε ἕνα»(Ιω. 1,3).
Ὁ Μωυσῆς ὅμως δέν ἐμίλησεν ἔτσι· εὐλόγως· οὔτε βέβαια ἦτο λογικό νά δώσῃ στερεάν τροφήν εἰς ἐκείνους, πού ἔπρεπε ἀκόμη νά τρέφωνται μέ γάλα. Διότι ὅπως οἱ διδάσκαλοι, πού ἀναλαμβάνουν ἀπό τούς γονεῖς τά παιδιά, παραδίδουν εἰς αὐτά τά πρῶτα γράμματα, οἱ δέ γονεῖς παραλαμβάνοντες τά παιδιά ἀπό ἐκείνους, διδάσκουν τά τελειότερα μαθήματα εἰς αὐτά· κατά τόν αὐτόν λοιπόν τρόπον καί ὁ μακάριος Μωυσῆς καί ὁ ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν καί ὁ υιός τῆς βροντῆς ἔχουν πράξει. Διότι ὁ μέν πρῶτος ἀφοῦ παρέλαβεν ἀπό τήν ἀρχήν τό ἀνθρώπινον γένος, ἐδίδαξε τά πρῶτα γράμματα εἰς τούς ἀκροατάς· οἱ ἄλλο δέ ἀφοῦ παρέλαβον ἀπό τόν Μωυσῆ, παρέδιδον εἰς τό ἑξῆς τά τελειότερα γράμματα.
Τώρα λοιπόν ἐμάθαμεν τήν αἰτίαν τῆς συγκαταβάσεως, καί ὅτι ὁμιλῶν καταλλήλως εἰς τούς ἀκροατάς, καθοδηγούμενος ἀπό τό Ἅγιον Πνεῦμα, τά πάντα ἐξέθεσεν, ἐκριζώνων ὅλας μαζί τάς ἀναφυομένας ὡσάν ζιζάνια αἰρέσεις εἰς τήν ἐκκλησίαν μέ τό νά εἰπῆ· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Καί εἴτε προσέλθῃ ὁ Μανιχαῖος ἰσχυριζόμενος, ὅτι προϋπῆρχεν ἡ ὕλη, εἴτε ὁ Μαρκίων, εἴτε ὁ Οὑαλεντίνος, εἴτε οἱ ἐθνικοί, λέγε πρός αὐτούς· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Ἀλλά δέν πιστεύει εἰς τήν Ἁγίαν Γραφήν. Νά ἀποστραφῇς εἰς τήν συνέχειαν αὐτόν ὡς παράφρονα καί ἀνόητον. Διότι ἐκεῖνος πού δέν πιστεύει εἰς τόν δημιουργόν τῶν ὅλων, ἐπειδή ἀποδίδει μέ ψέμα τήν ἀλήθειαν, ποίαν συγγνώμην θά εἶναι δυνατόν νά τύχῃ ποτέ; Ἐκεῖνοι ἔχουν προσποιητόν χρῶμα, καί ὑποδυόμενοι πρόσωπον ἐπιεικίας, κρύπτουν μέσα εἰς τό δέρμα τοῦ προβάτου τόν λύκον.
Ἀλλά σύ νά μήν ἐξαπατηθῇς, ἀλλά καί δι' αὐτό ἀκριβῶς νά μισήσῃς ὑπερβολικά αὐτόν, διότι εἰς σέ μέν τόν συνάνθρωπον ὑποκρίνεται ἐπιείκιαν, εἰς τόν Θεόν ὅμως, τόν Δεσπότην τῶν ὅλων, ἥγειρε πόλεμον καί βαδίζων ἐναντίον τῆς ἰδικῆς του σωτηρίας δέν αἰσθάνεται.
Ἡμεῖς δέ ἄς προσκολλώμεθα εἰς τήν σταθεράν πέτραν καί ἄς ἐπανέλθωμεν πάλιν εἰς τήν ἀρχήν. «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Πρόσεξε, ὅτι καί ἀπό αὐτόν τόν τρόπο τῆς δημιουργίας διαλάμπει ἡ θεία φύσις, διότι κάνει τήν δημιουργίαν ἀντίθετα πρός τήν ἀνθρωπίνην συνήθειαν, αφοῦ έξέτεινε πρῶτα τόν οὐρανόν καί τότε ἥπλωσε κάτω ἀπό αὐτόν τήν γῆν· προηγουμένως τήν ὀροφήν καί ὕστερα τό θεμέλιον. Ποῖος εἶδε; ποῖος ἥκουσε; Διότι εἰς μέν τήν ἀνθρωπίνην δημιουργίαν δέν θά ἦτο δυνατόν νά συμβῇ αὐτό ποτέ· ὅταν δέ ὁ Θεός προστάσσῃ, τά πάντα εἰς τό θέλημά του ὑποχωροῦν καί ὑπακούουν.
Ἄς μήν ἐξετάζωμεν λοιπόν μέ τόν ἀνθρώπινον λογισμόν τά ἔργα τοῦ Θεοῦ, ἀλλά ὁδηγούμενοι ἀπό τά ἔργα, ἄς θαυμάζωμεν τόν δημιουργόν. «Διότι αἱ ἀόρατοι τελειότητες τοῦ Θεοῦ, λέγει ἡ Γραφή, ἀφ' ὅτου ἐδημιουργήθη ὁ κόσμος, βλέπονται καθαρά ἐννοούμεναι εἰς τά δημιουργήματα»(Ρωμ. 1,20).
4. Ἐάν ὅμως θά ἐπιμένουν οἱ έχθροί τῆς ἀληθείας λέγοντες, ὅτι εἶναι ἀδύνατον νά παραχθῇ κάτι ἀπό τό μηδέν, θά ἐρωτήσωμεν αὐτούς· ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ἐπλάσθη ἀπό χῶμα ἤ ἀπό τίποτε ἄλλο; Ὁπωσδήποτε θά εἰποῦν, ὅτι ἀπό χῶμα ἐπλάσθη καί θα συμφωνήσουν. Ἄς μᾶς εἰποῦν λοιπόν, πῶς ἀπό τό χῶμα ἔγινεν ἡ φύσις τῆς σαρκός. Διότι ἀπό τό χῶμα θά ἠμποροῦσε νά γίνῃ πηλός καί πλίνθοι καί κεραμίδια κάι ὄστρακα· πῶς λοιπόν ἔγινεν ἡ φύσις τῆς σαρκός; πῶς τά ὀστά καί τά νεῦρα καί αἱ ἀρτηρίαι καί τό λίπος καί τό δέρμα καί τά νύχια καί αἱ τρίχες, καί ἐνῶ ὑπῆρχε μία οὐσία ποιότητες διαφόρων οὐσιῶν; Ἀλλά εἰς αὐτά δέν θά ἠμπορέσουν νά ἀπαντήσουν ποτέ.
Καί διατί λέγω διά τό ἰδικόν μας σῶμα; Διά τόν ἄρτον, τόν ὁποῖον καθημερινῶς τρώγομεν, ἄς μᾶς εἰποῦν, πῶς, ἐνῶ ἀποτελεῖται ἀπό ἕνα εἶδος, μεταβάλλεται εἰς αἶμαι καί θερμότητα καί χολήν καί διαφόρους χυμούς. Καί αὐτός μέν ἔχει πολλάς φοράς τό χρῶμα τοῦ σιταριοῦ· τό αἶμα ὄμως εἶναι κόκκινον ἤ μαῦρον. Ἐάν λοιπόν αὐτά, τά ὁποῖα καθημερινῶς βλέπομεν ἐνώπιόν μας, δέν θά ἡμπορέσουν νά εἰποῦν διά τά ἄλλα δημιουργήματα τοῦ Θεοῦ. Ἀλλά ἐάν καί ὕστερα ἀπό τόσας πολλάς ἀποδείξεις θά ἐπιμένουν, ἐπειδή θέλουν νά ἐνισχύσουν τήν ἰδικήν των φιλονεικίαν, ἡμεῖς οὔτε ἔτσι θά σταματήσωμεν νά λέγωμεν πάλι τά ἴδια πρός αὐτούς· «Εἰς τήν ἀρχήν ἐδημιούργησεν ὁ Θεός τόν οὐρανόν καί τήν γῆν». Διότι αὐτός μόνον ὁ λόγος εἶναι εἰς θέσιν νά καταρρίψῃ ὅλους τούς πύργους τῶν ἐχθρῶν κάι νά ἐκριζώσῃ ἀπό αὐτά τά θεμέλια ὅλους τούς ἀνθρώπινους λογισμούς· καί ἐάν θά θελήσουν ἀργά κάποτε νά ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τήν φιλονεικίαν, θά ἠμπορέσῃ νά ὁδηγήσῃ αὐτούς πρός τόν δρόμον τῆς ἀληθείας.
«Ἠ δέ γῆ ἦτο, λέγει, ἀόρατος καί ἄμορφος». Διά ποῖον λόγον, εἰπέ μου, τόν μέν οὐρανόν ἔκαμε λαμρόν καί τέλειον, τήν δέ γῆν ἐπαρουσίασεν χωρίς μορφήν; Δέν ἔχει κάμει οὔτε αὐτό τυχαῖα, ἀλλά, ἀφοῦ κατανοήσης τήν δημιουργία αὐτοῦ ἀπό τό καλύτερο μέρος τῆς κτίσεως, νά μή ἀμφιβάλλῃς καθόλου εἰς τήν συνέχειαν, οὔτε νά νομίσῃς ὅτι αὐτό ἔχει γίνει ἐξ αἰτίας τῆς ἐλλείψεως δυνάμεως.
Ἄλλωστε καί δι' ἄλλον λόγον ἔκαμεν αὐτήν χωρίς μορφήν. Ἐπειδή λοιπόν αὐτή εἶναι καί τροφός καί μητέρα μας, καί ἀπό αὐτήν ἔχομεν πλασθῇ καί τρεφόμεθα, καί αὐτή γίνεται εἰς ἡμᾶς καί πατρίδα καί κοινός τάφος καί προς αὐτήν πάλιν ἐπανερχόμεθα, καί ἀπολαμβάνομεν τά πάρα πολλά ἀγαθά διά μέσου αὐτῆς· διἀ νά μή τιμήσῃ αὐτήν τό ἀνθρώπινον γένος περισσότερον ἀπό τήν ἀξίαν της, ἐξ αἰτίας τῆς ἀναγκαιότητος τῆς ὠφελείας της, παρουσιάζει εἰς σέ αὐτήν πρῶτα χωρίς μορφήν καί σχῆμα, διά νά μή ὑπολογίσῃς εἰς τήν φύσιν τῆς γῆς τάς εὐεργεσίας, πού προέρχονται ἀπό αὐτήν, ἀλλά εἰς ἐκεῖνον, πού ἔφερεν αὐτήν ἀπό τό μηδέν εἰς τήν ὕπαρξιν. Διά τοῦτο λέγει· «Ἡ δέ γῆ ἦτο ἀόρατος καί ἄμορφος».
Ἴσως ἀμέσως καί ἀπό τήν ἀρχήν ἐστρέψαμεν τήν διάνοιάν σας εἰς τά βαθύτερα νοήματα· δι' αὐτό πρέπει νά σταματήσωμεν τόν λόγον μέχρις αὐτό τό σημεῖον, ἀφοῦ παρακαλέσωμεν τήν ἀγάπην σας νά ἐνθυμῆσθε τά λεχθέντα καί πάντοτε νά ἔχετε ζωηρῶς ἀποτυπωμένα αὐτά εἰς τήν μνήμην σας καί μαζί μέ το τραπέζι τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν, ὅταν θά άναχωρήσετε ἀπό ἐδῷ, νά παραθέτετε καί τό πνευματικόν τραπέζι. Καί ἄς λέγῃ μέν ὁ ἄνδρας μερικά ἀπό τά λεχθέντα ἐδῷ· ἡ δέ γυναίκα ἄς ἀκούῃ, ἄς μανθάνουν καί τά παιδιά, ἄς διδάσκονται ἐπίσης καί οἱ ὑπηρέται, καί ἄς γίνῃ είς τήν συνέχειαν ἐκκλησία τό σπίτι, διά νά ἀπομακρύνεται μέν ὁ διάβολος καί νά δραπετεύῃ ὁ πονηρός ἐκεῖνος δαίμων καί ἐχθρός τῆς ἰδικῆς μας σωτηρίας· νά ἐπαναπαύεται δέ εἰς αὐτόν τόν χῶρον ἡ χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεῦματος καί νά περιστοιχίζῃ τούς ἐνοίκους κάθε εἰρήνη καί ὁμόνοια.
Διότι ἐάν ἐνθυμήσθε ἐκεῖνα, πού ἤδη ἐλέχθησαν προηγουμένως, καί ἐκεῖνα πού θά σπείρωμεν ἀργότερα, θά δεχθῆτε μέ μεγαλυτέραν προθυμίαν καί ἡμεῖς θά εἰποῦμεν ἐκεῖνα, πού χορηγεῖ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, μέ περισσοτέραν προθυμίαν καί ἀφθονίαν, ὅταν ἰδοῦμεν τήν βλάστησιν ἐκείνων, πού ἤδη ἐσπείραμεν. Ἐπειδή καί ὁ γεωργός ὅταν ἰδῇ νά φυτρώνουν οἱ σπόροι, ἐξετάζων μέ πολλήν προθυμίαν τά χωράφια, σπεύδει γρήγορα νά σπείρῃ καί ἄλλους σπόρους.
5. Διά νά μάς κάνετε λοιπόν περισσότερον προθύμους, νά φυλάξετε μέ ἀκρίβειαν τά λεχθέντα μέχρι τώρα καί μαζί μέ τάς ὀρθάς διδασκαλίας, νά προσπαθήσετε πολύ διά τήν ἀρετήν εἰς τήν ζωήν σας. «Ἄς λάμψῃ λοιπόν, λέγει, τό φῶς σας ἐμπρός εἰς τούς ἀνθρώπους, διά νά ἰδοῦν τά καλά σας ἔργα, καί νά δοξάσουν τόν Πατέρα σας, πού εἶναι στούς οὐρανούς»(Ματθ. 5,16).
Διά νά συμφωνῇ καί ὁ τρόπος ζωῆς μέ τάς διδασκαλίας τῆς πίστεως καί αἱ διδασκαλίαι νά διακηρύσσουν τόν τρόπο ζωῆς. «Διότι ἡ πίστις χωρίς τά ἔργα εἶναι νεκρά, καί τά ῎εργα χωρίς τήν πίστιν εἶναι νεκρά»(Ιακ. 2,26). Διότι καί ἄν ἀκόμη πιστεύωμεν εἰς τά ὀρθά δόγματα τῆς πίστεως, ἀλλά δέν φροντίζωμεν διά τόν τρόπον τῆς ζωῆς μας, δέν θά μᾶς ὠφελήσουν καθόλου τά δόγματα. Ἄν πάλι φροντίζωμεν μέν διά τόν τρόπον τῆς ζωῆς μας, εἴμεθα ὅμως ἀτελεῖς ὠς πρός τά δόγματα, οὔτε ἔτσι θά ἔχωμεν κάποιο κέρδος. Διά τοῦτο πρέπει καί ἀπό τά δύο μέρη νά περισφίγγεται ἡ πνευματική αὐτή οἰκοδομή. «Διότι ὁ καθένας, λέγει, πού ἀκούει τά λόγια μου αὐτά καί τά ἐκτελεῖ, θά ἐξομοιωθεῖ μέ ἄνδραν φρόνιμον»(Ματθ. 7,24).
Πρόσεχε πῶς δέν θέλει μόνον νά ἀκούωμεν, ἀλλά καί νά ἐκτελοῦμεν καί νά ἐπιδεικνύωμεν μέ ἔργα τήν ὑπακοήν μας· καί ὠνόμασε μέν φρόνιμον αὐτόν, πού ἐπιδεικνύει ἔργα σύμφωνα μέ τά λόγια, ἐκεῖνον ὅμως πού περιορίζεται μόνον εἰς τά λόγια, ὠνόμασε ἀνόητον· καί εὐλόγως. Διότι αὐτός, λέγει, ἔκτισε τό σπίτι του ἐπάνω εἰς τήν ἄμμον· δι' αὐτό οὔτε τό φύσημα τῶν ἀνέμων ἠμπόρεσε νά ἀντέξῃ, ἀλλά σύντομα κατέρρευσε.
Τέτοιαι λοιπόν εἶναι αἱ ἀδιάφοραι ψυχαί καί δέν εἶναι στηριγμέναι ἐπάνω εἰς τήν πνευματικήν πέτραν· διότι ὁ λόγος δέν γίνεται ἐδῶ διά τήν οἰκοδομήν καί τό σπίτι, ἀλλά ἀναφέρεται τό λεχθέν εἰς τάς ψυχάς, αἰ ὁποῖαι καί ἀπό τυχόν πειρασμόν ὑφίστανται ταραχήν. Διότι μέ τό ὄνομα τοῦ ἀνέμου, τῆς βροχῆς καί τῶν ποταμῶν , ὑπενόησε τήν ἐπίθεσιν τῶν πειρασμῶν. Διότι ὁ σταθερός καί ὁ ἄγρυπνος κάι ὁ νηφάλιος γίνεται ἔτσι πολύ ἰσχυρότερος· καί ὅσον ἐντείνεται ἡ θλῖψις καί τά ἀκόλουθά της, τόσον αὐξάνει καί ἡ άνδρεία.
Ὁ ἀδιάφορος ὅμως καί ὁ δειλός, καί ἄν ἀκόμη φυσήξῃ ἐλαχίστη αὔρα πειρασμοῦ, ἀμέσως κλονίζεται καί πίπτει ἐντελῶς, ὄχι ἀπό τήν δύναμιν τῶν πειρασμῶν, ἀλλά ἀπό τήν ἀδυναμίαν τῆς θελήσεώς του. Διά τοῦτο πρέπει νά εἴμεθα νηφάλιοι καί ἄγρυπνοι καί προετοιμασμένοι δι' ὅλα, ὥστε καί εἰς τήν ἄνεσιν νά εἴμεθα καλά ἐξασκημένοι καί εἰς τάς ἐπερχομένας θλίψεις νά εἴμεθα νηφάλιοι, καί νά ἐπιδείξωμεν μεγάλην εὐγνωμοσύνην, διαρκῶς ἐκφράζοντες τήν εὐχαριστίαν μας πρός τόν φιλάνθρωπον Θεόν.
Ἐάν ἔτσι ρυθμίζωμεν τά ἰδικά μας, θά ἀπολαύσωμεν κατά πολύ τήν ἐνίσχυσιν ἀπό τόν Θεόν, καί ἔτσι θά ἠμπορέσωμεν νά ζήσωμεν μέ ἀσφάλειαν καί τήν παροῦσαν ζωήν καί εἰς τήν μέλλουσαν ἀπό τώρα νά ἐξασφαλίσωμεν διά τούς ἑαυτούς μας μεγάλην παρρησίαν· τήν ὁποία εἴθε ὅλοι ἡμεῖς νά ἐπιτύχωμεν, μέ τήν χάριν καί τήν φιλανθρωπίαν τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μαζί μέ τόν ὁποῖον εἰς τόν Πατέρα καί συγχρόνως εἰς το Ἅγιον Πνεῦμα ἀνήκει ἡ δόξα, ἡ δύναμις, ἡ τιμή, τώρα καί πάντοτε, καί εἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.